سازمان عفو بین‌الملل ۵۰ ساله می‌شود
۱۳۹۰ خرداد ۶, جمعه
«وقتی صفحات روزنامه را بدون اهمیت دادن به این‌که مربوط به کدام روز باشد، ورق می‌زنید، خبری از شکنجه، حبس یا اعدام یک انسان در نقطه‌ای دیگر از جهان را می‌بینید. زیرا عقاید یا گرایش مذهبی او با حکومت‌اش همخوان نبوده است.»
این بخشی از مطلبی است زیر عنوان "زندانیان فراموش شده" به قلم پیتر بننسون، وکیل اهل لندن که در روز ۲۸ ماه مه سال ۱۹۶۱ در روزنامه آبزرور به چاپ رسید. او در این مقاله از خوانندگان خواسته بود با نوشتن نامه به حکومت‌های خود، خواستار آزادی زندانیان سیاسی شوند.
این مقاله همزمان توسط ۳۰ روزنامه کثیر‌الانتشار دیگر نیز در سایر کشورها منتشر شد. در کمتر از چند هفته بیش از هزار نفر برای کمک اعلام آمادگی کردند. این آغازی بود تا در میانه ژوئن سال ۱۹۶۱ در لوکزامبورگ هیئت‌هائی از فرانسه، بلژیک، بریتانیا، آلمان، ایرلند، سوئیس و آمریکا سازمان عفو بین‌الملل را بنیان‌گذاری کنند.
عفو بین‌الملل در جنگ سرد
تشکیل شاخه عفو بین‌الملل در "آلمان غربی" آن زمان، با کنگره "آزادی فرهنگ" همراه شد که محل برگزاری آن شهر کلن بود و شمار زیادی نویسنده و روزنامه‌نگار در آن شرکت داشتند. کارولا اشترن، روزنامه‌نگاری که در سال ۲۰۰۶ درگذشت، ولفگانگ لئونهارد، نویسنده و گرد روگه، خبرنگار شبکه اول تلویزیون آلمان از موسسان اولیه عفو بین‌الملل در آلمان بودند.
روگه در خاطرات‌اش می‌گوید:« اوج جنگ سرد بود، اما خیلی‌ها می‌خواستند بدون آن‌که آلت دست این و آن شوند، به کمک زندانیان سیاسی و کسانی که جانشان در خطر است بشتابند.
بدین ترتیب قرار شد هر شاخه عفو بین‌الملل به سه زندانی در غرب، در بلوک شرق و در کشورهای "جهان سوم" کمک کند. اولین زندانیانی که شاخه آلمان به کمک آنان شتافت، یوزف برودسکی، نویسنده روس، آلکس لا گوما، نویسنده کمونیست در آفریقای جنوبی و همچنین یکی از اعضای فرقه مذهبی شاهدان یهوه در اسپانیا بودند.
عفو بین‌الملل، از ستون پنجم کمونیسم تا نوکر امپریالیسم
هرچند سازمان عفو بین‌الملل هیچ وابستگی سیاسی نداشت و تعهد خود را تنها به بیانیه حقوق بشر سازمان ملل محدود کرده بود، اما فعالان آن در غرب و در بلوک شرق بارها مورد حمله قرار گرفتند.
در کشورهای غربی بسیاری از سیاستمداران و حتی رسانه‌ها به آنها تهمت می‌زدند که "ستون پنجم کمونیست‌ها" هستند و در کشورهای بلوک شرق نیز آنها را "نوکر امپریالیسم و جاسوسان سیا" قلمداد می‌کردند.
اما همه این‌ها مانع از موفقیت عفو بین‌الملل نشد. این سازمان در ده سال اول فعالیت خود موفق شد از میان ۴ هزار زندانی سیاسی، نیمی از آنها را آزاد کند. در سال ۱۹۷۷ جایزه نوبل صلح به این سازمان اهدا شد.
امروز هم می‌توان به مقاله ۵۰ سال پیش استناد کرد
عفو بین‌الملل اکنون دیگرتنها سازمان زندانیان فراموش شده نیست، بلکه کمپین مبارزه با اعدام آن نیز که از سال ۱۹۷۷ به راه افتاده، نقش بزرگی در لغو حکم اعدام از قوانین بسیاری ازکشورها ایفا کرده است.
این سازمان همچنین در سال ۱۹۸۵ وظیفه حمایت از مهاجران و پناهندگان را به وظایف خود افزود. تلاش‌های عفو بین‌الملل که از سال ۱۹۹۳ در زمینه مجازات عاملان جنایت علیه بشریت، نسل کشی و جنایت جنگی آغاز شده بود سرانجام در سال ۱۹۹۸ به تشکیل دادگاه ویژه جرایم و جنایات جنگی در لاهه منجر شد.
عفو بین‌الملل از سال ۲۰۰۳ به این سو نه تنها به حقوق بشر در عرصه سیاسی می‌پردازد، بلکه توجه ویژه‌ای نیز به این موضوع در پهنه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ویژه نشان می‌دهد.
اکنون ۵۰ سال از تاسیس عفو بین‌الملل می‌گذرد. این سازمان در بین ۳۰۰ نهاد دیگر مدافع حقوق بشر که رسما در ۱۵۰ کشور جهان فعالیت‌می‌کنند، به بزرگترین سازمان بین‌المللی تبدیل شده است که در ۶۱ کشور جهان شعبه دارد.
حملات دولت‌های اسراییل، ایران، آمریکا، روسیه، چین،ویتنام، عربستان و سایر کشورها به این سازمان نشان می‌دهد که پنجاه سال پس از تاسیس عفو بین‌الملل، همچنان می‌توان مقاله فراخوان به آزادی زندانیان عقیدتی و سیاسی را که در روز ۲۸ مه سال ۱۹۶۱ انتشار یافت، بدون کم و کاست منتشر کرد.
MA/MDM