ساخت خانه ايرانى–آلمانى، مقاوم در برابر زلزله
۱۳۸۷ شهریور ۲۶, سه‌شنبه
اين ساختمان ايرانى– آلمانى نتيجه پروژه تابستانى هشتاد دانشجوى ايرانى است كه به شهر ووپرتال آمده‌اند تا در يك همكارى مشترك، مدلى از يك خانه ضد زلزله را به نمايش بگذارند. شيوه ساخت اين خانه بر اساس خانه‌هاى سنتى آلمانى (Fachwerkhaus) يا در اصطلاح تخصصى خانه "خرپايى" است كه هنوز هم نمونه بسيارى از آنها را مى‌توان در نقاط مختلف آلمان ديد.
اين ساختمان‌ها جزو يكى از مقاوم‌ترين بناها به شمار مى‌آيند. عمر برخى از آنها به ۴۰۰ سال هم مى‌رسد و هيچگاه در اثر زلزله ويران نشده‌اند. يكى از مشخصه‌هاى بارز اين خانه‌هاى "خرپايى" كه از سويى مهمترين دليل مقاوت‌شان هم به شمار مى‌رود، تيرهاى چوبى آنهاست كه به طور مورب در ساختار ديوارهاى خانه به كار رفته‌اند.
پرفسور گئورگ پگلز، استاد دانشگاه ووپرتال و مدير اين پروژه است. او از واكنش اوليه دانشجويان ايرانى تعريف مى‌كند كه نخستين بار زمانى كه اين خانه‌ها را ديدند، چندان هم هيجان‌زده و مشتاق نشان نمى‌دادند: « همه دانشجوها با يك حالت متعجبى روبروى اين خانه‌ها ايستادند و گفتند كه آنها به هيچ عنوان ظاهر زيبايى ندارند، مخصوصا با اين رنگ سياه و سفيدشان! و اين كه انگار كل تير و تخته‌هاى ساختمان پيداست. به همين خاطر هم ما به مشكل برخورديم. آنها مى‌گفتند درست است كه اين خانه‌ها ايمن هستند، اما با اين حال ما آنها را نمى‌خواهيم به اين دليل كه بد قيافه هستند!»
خانه‌اى آلمانى با رگه‌هايى ايرانى
بيشتر آدم‌ها به دنبال خانه‌هاى زيبا هستند. ايرانى‌ها هم از اين قاعده مستثنى نيستند، از همين رو دانشجويان ايرانى آستين بالا زدند و ابتكار به خرج دادند و مدل ايرانيزه شده خانه‌هاى خرپايى آلمانى را علم كردند.
مهمترين عامل ايرانى شده اين ساختمان هم رنگهاى آبى فيروزه‌اى و سفيدى بود كه تيرهاى چوبى را مزين كرده بودند. شيرين فقهى يكى از همين دانشجويان است كه اين ابتكار را عاملى مى‌داند كه باعث مى‌شود تا معمارى ساختمان آنچنان هم در نظر ايرانى‌ها غريبه نباشد: «ما اين كار را كرديم تا با ذائقه ايرانى‌ها همخوانى بيشترى داشته باشد چون آنها دوست ندارند كه مصالح و اجزاى به كار رفته در خانه مشخص باشد، براى همين هم ما اين تيرهاى آهنى را با تركيب زيبايى پوشانديم كه برايشان از مدتها پيش آشناست؛ نوع خاصى از نقاشى كه ما با نام اسليمى مى‌شناسيم و ريشه‌اشان به قرن ۱۶ باز مى‌گردد.»
هرچند كه در چشم ايرانى‌ها اين تيرهاى فلزى به كار رفته در پيكره ساختمان چيزغريبى است، اما با اين حال همين عنصر ناآشنا مزيت بزرگى را در دل خود جاى داده است. ويژگى مهم اين خانه‌هاى به اصطلاح خرپايى قابل رؤيت بودن مصالح به كار رفته در آن پس از اتمام كار است. از همين رو هم مى‌توان به راحتى متوجه سهل‌انگارى‌هاى احتمالى شد كه درهنگام ساخت بنا رو‌ى مى‌دهد، يعنى كارى كه در كشورهاى در حال توسعه به وفور اتفاق مى‌افتد.
همين ويژگى هم موجب شده است تا پروفسور پگلز به خوبى بر اين امر واقف باشد كه ساخت چنين خانه‌هايى در اين كشورها مخالفان فراوانى خواهد داشت: «طبيعى است كه با اين طرح به اندازه كافى دشمن براى خودمان خواهيم تراشيد. تمام شركت‌هاى ساختمان‌سازى يا مسئولين ساخت و ساز وقتى كه اين ساختمان‌ها را مى‌بينند، حتما بلافاصله متوجه اين قضيه مى‌شوند كه ديگر نمى‌شود به راحتى از كار و مصالح زد، چون ساكنين خانه خودشان در نقش ناظرين ساختمان ظاهر مى‌شوند. براى همين هم هست كه من هميشه وقتى در هواپيما نشسته‌ام و به سمت آلمان پرواز مى‌كنم، خوشحال هستم!»
ساختن چنين خانه‌هايى در ايران جدا از ويژگى ايمن بودن در برابر زلزله، از سوى ديگر فرصت مناسبى است براى فراهم نمودن فرصتهاى شغلى. پروفسور پگلز معتقد است كه براى ساخت خانه به اين روش به هيچ عنوان نياز به نيروى كار تعليم ديده نيست و اين كار از پس كارگران ساختمانى ساده نيز بر مى‌آيد. دليل اين ادعا هم دانشجويان ايرانى بودند كه بدون هيچ پشتوانه كار عملى، ساخت اين خانه را تحقق بخشيدند: « هشتاد دانشجوى دختر و پسرى كه به ووپرتال آمدند، از دانشجويان ترم اول محسوب مى‌شدند كه سابقه كار كردن در يك سايت ساختمانى را تا پيش از اين نداشتند. براى همين هم اين فرصت ايده‌آلى بود تا ما ثابت كنيم كه ساختن چنين خانه‌اى توسط كارگران ساختمانى ساده هم كار غير ممكنى نيست.»
سال آينده قرار است ده تا بيست مدرسه به همين روش در ايران ساخته شوند. بر پايه برنامه‌ريزيهاى انجام شده، يك شركت ساختمانى متشكل از كارمندان ايرانى و آلمانى در شهر اصفهان، تجهيزات مورد نياز را از آلمان وارد خواهد كرد و همچنين مسئوليت مونتاژ و كنترل كيفى كار را هم بر عهده خواهد گرفت.