«زهر فرهنگ غرب و پادزهر بنيادگرايى اسلامى»

e Zürcher Zeitung، همكارى داشته است.

او در مقدمه كتابش مينويسد: «اين كتاب حاصل تجربيات چندين ساله گزارشگرى است كه آموخته است كه گزارشى كاملا عينى وجود ندارد. تجربيات و مشاهدات شخصى او همواره به كارش راه ميابد، خواه وى قلم بر كاغذ بلغزاند و خواه دوربين را براى شكار موتيوى در دست گيرد.»

آغاز آشنايى هوتنيگر با خاورميانه برميگردد به بهار سال ۱۹۵۵ و دوران دانشجويى وى در بيروت. دورانى كه آغازگر كتاب است و سفرى كه هوتنيگر در آن، خواننده را به مناطق آشنا و گمنام خاورميانه ميبرد.

كتاب در برگيرنده سه بخش اصلى است: بخش نخست تحت زيرعنوان «جذابيت رنگارنگ سطح» ، به آشنايى نويسنده با خاورميانه اختصاص دارد و آغاز اين آشنايى تا سال ۱۹۵۸ را در برميگيرد. وى در اين بخش چگونگى انس گرفتنش به محيط خاورميانه، به ويژه لبنان و طبيعتا حاصل سفرهايش به سوريه، اردن، عراق، ايران، مصر و تركيه را توصيف ميكند.

هوتينگر در نخستين سفرش به ايران، راهى اصفهان ميشود و چنان شيفته اين شهر ميشود كه مسجد شيخ لطف الله و مسجد شاه را زيباترين مساجد دنيا ميخواند. وى در طى اين سفر به اهميت فرهنگى ايران پى ميبرد و مينويسد: «من در پى نخستين سفر كوتاهم درك كردم كه ايران و فرهنگش، تا چه اندازه براى فرهنگ و تمدن سراسر خاورميانه حائز اهميت بوده است».

در بخش دوم هوتنيگر تحت زير عنوان «جلاى رو و گره هاى ريزبافت زير» به نخستين تجربياتش به عنوان گزارشگر ميپردازد و از جنگ داخلى لبنان و دومين سفر طولانى و گسترده اش به خاورميانه سخن ميگويد.

در اين بخش نيز ايران، يكى از ايستگاههاى سفر وى است و او، خواننده را بشكلى انتقادى در جريان اوضاع سياسى حاكم و اصلاحات در ايران در سالهاى نخستين دهه شصت ميلادى قرار ميدهد. جنگهاى شش روزه سال ۱۹۶۷ ميان اعراب و اسراييل، يكى از ديگر موضوعات محورى اين بخش است.

بخش سوم «گلها، پيوندها و شكافها» نام دارد. در سال ۱۹۶۷ هوتينگر به تقاضاى روزنامه Neue Zürcher Zeitung، به عنوان گزارشگر راهى اسپانيا ميشود و اگرچه با خانواده خود در مادريد به سر ميبرد، اما اوضاع منطقه را از دور دنبال ميكند و حتى فرصت انجام چند سفر به منطقه را ميابد.

قسمتى از بخش سوم به انقلاب اسلامى ايران و تاثيرات آن بر روند اوضاع سياسى خاورميانه اختصاص دارد. هوتينگر از شروع ناآراميها در قم سخن ميگويد و تحولات سياسى ايران را تا پايان جنگ ايران و عراق و درگذشت آيت الله خمينى دنبال ميكند. پيامدهاى انقلاب اسلامى براى جهان اسلام و قدرت گرفتن بنيادگرايى اسلامى در سراسر جهان نيز در كانون توجه هوتينگر قرار دارد.

وى در قسمتهاى پايانى كتابش به حضور نظامى آمريكا در افغانستان و عراق ميپردازد و در سطور پايانى خود از جمله مينويسد: «وارد شدن گسترده فرهنگ غرب آنگونه كه در طى ۲۰۰ سال گذشته بر كشورهاى عربى و تا اندازه اى نيز بركشورهاى اسلامى غيرعربى تحميل شده، براى منطقه زهر بوده، زهرى كه سبب شد پادزهر بنيادگرايى اسلامى به شكلى موفقيت شيوع يابد. البته بنيادگرايى اسلامى موفق نشد بر جهان اسلام حاكم شود، چرا كه تنها پادزهر بود و نه ماده اى حياتبخش».

هوتينگر ۷۹ ساله در كتاب خود ميكوشد كه با تكيه بر مشاهدات و تجربيات و گفتگوهاى خود با مردم قشرهاى گوناگون جوامع كشورهاى اسلامى بر پرسشهاى مختلف پاسخى بيابد، از جمله اينكه چرا اسراييل و فلسطين هنوز هم به صلح دست نيافته اند و چرا طرح آمريكا در عراق، شانس چندانى براى كسب موفقيت ندارد.

ناگفته نماند كه هوتينگر در طى سفرهاى خود همواره ترجيح داده است كه با ساده ترين مردم نشست و برخاست كند، در ساده ترين مسافرخانه ها، شب را به صبح برساند و از نزديك با مشكلاها، انديشه ها و آروزهاى مردم خاورميانه و نزديك آشنا شود.

شهرام احدى

مشخصات كتاب:

Arnold Hottinger
Islamische Welt
Schöningh, 2004
ISBN 3-506-71800-2
49.90 EUR