زنگ مدارس؛ زنگ خطری برای خانواده‌ها
۱۳۸۴ شهریور ۳۱, پنجشنبه
امسال با گسترش «طرح شیر» تمام دانش آموزان ابتدایی و راهنمایی که بالغ بر ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر می‌شوند شیر خواهند نوشید. در حالی که دانش آموزان با بنیه‌ی تقویت شده به تحصیل مشغول‌اند خانواده‌ها هزینه‌ی سنگین تامین مخارج فرزندان خود بر دوش دارند. این هزینه‌ها با رسیدن به سالهای پایانی مدام سنگین‌تر می‌شود تا در آستانه‌ی ورود به دانشگاه به اوج کمر شکن خود برسد.
روز شنبه بار دیگر زنگ مدرسه‌ها به صدا درمی‌آید. در ایران که ساختن تعبیرها و اصطلاحهای تازه بخشی از زندگی اجتماعی را تشکیل می‌دهد در روزهای گذشته شاهد «جشن عاطفه‌ها» بودیم که در آن برای کودکان نیازمند اعانه گردآورده می‌شد و روز جمعه ۳۱ شهریور «جشن شکوفه‌ها» برگزار خواهد شد که در آن نوآموختگان برای آغاز دورانی تازه در زندگی خود آماده می‌شوند.
روز شنبه یک میلیون و ۱۵۰ هزا کودک برای نخستین بار پشت نیمکتهای مدرسه خواهند نشست تا در میان جمعیتی که مجموعا به مرز ۱۵ میلیون نفر (۱۴ میلیون و ۷۰۰ هزار) می‌رسد سال تحصیلی جدید را آغاز کند. البته این تعداد به نسبت دانش آموزان سال پیش کاهش چشمگیری داشته است. به گفته‌ی حسین احمدی مدیر کل دفتر دوره‌های پیش دبستانی و ابتدایی(در گفتگو با ایسنا، ۲۲ شهریور۸۴) : جمعیت دانش آموزی امسال نسبت به سال گذشته حدود ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر کاهش یافته است و کاهش شمار افراد لازم التعلیم را می توان مهمترین عامل این کاهش جمعیت برشمرد.»
با توجه به جوانی جمعیت ایران، تحصیل یکی از عمده‌ترین مشغله‌های کشور است. به همین دلیل وزارت آموزش و پرورش دستگاه اداره‌ی عریض و تطویلی است که به گفته‌ی سرپرست آن، علی اصغر فانی (در گفتگو با خبرگزاری ایسنا) «مجموع کارکنانش یک میلیون و ۲۱ هزار و ۶۳۰ نفر را شامل می‌شود که میانگین تحصیلاتشان ۱۴ سال است.»
از این تعداد امسال ۳۰ هزار معلم بازنشسته می‌شوند و ۱۷ هزار معلم جدید به آنان افزوده خواهد شد. دانش آموزان سال تحصیلی جدید باید در دوران آموزش از پس فراگیری ۸۷۱ عنوان کتاب درسی که در ۱۶۳ میلیون نسخه منتشر و در میانشان توزیع می‌شود برآیند. برای این کار بنیه و توانی لازم است که قرار است با اجرای «طرح شیر» تقویت شود. امسال با کسترش «طرح شیر» تمام دانش آموزان ابتدایی و راهنمایی که بالغ بر ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر می‌شوند شیر خواهند نوشید.
در حالی که دانش آموزان با بنیه‌ی تقویت شده به تحصیل مشغول‌اند خانواده‌ها هزینه‌ی سنگین تامین مخارج فرزندان خود بر دوش دارند. این هزینه‌ها با رسیدن به سالهای پایانی مدام سنگین‌تر می‌شود تا در آستانه‌ی ورود به دانشگاه به اوج کمر شکن خود برسد. گرچه قرار است لااقل تحصیل در مدارس دولتی و در دوران ابتدایی و راهنمایی مجانی باشد، صرف نظر از هزینه‌های معمولی اداره‌ی خانواده، تحصیل فرزندان هزینه‌های جانبی مختلفی بر خانواده‌ها تحمیل می‌کند.
تحصیلات عالی همچنان یکی از داغ‌ترین موضوعهای زندگی جامعه‌ی جوان ماست. امسال بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر داوطلب راه یافتن به دانشگاهها و مدارس عالی شده‌اند که ۶۳ درصدشان دختر و بقیه پسر بوده‌اند. از آنجا که دانشگاههای کشور هیچگاه ظرفیت پذیرش همه‌ی متقاضیان را نداشته‌اند کنکور به بلندترین مانع دستیابی جوانان به تخصص و یافتن شغلی بهتر بدل شده است.
به گفته‌ی عبدالله جاسبی رئیس دانشگاههای آزاد اسلامی، امسال از این تعداد ۳۵۰ هزار نفر جذب دانشگاههای آزاد و همین تعداد وارد دیگر دانشگاهها و موسسه‌های آموزش عالی کشور خواهند شد و این بدان معناست که نیمی از متقاضیان پست درهای بسته‌ی دانشگاهها می‌مانند. تقریبا همه‌ی کسانی که مایل به ورود به دانشگاه هستند برای بالا بردن شانس خود انواع و اقسام کلاسهای کنکور و دوره‌های مختلف را پشت سر می‌گذارند. اصولا پدیده‌ی دوره‌های آموزشی در ایران پدیده‌ی منحصر به فردی است که تب آن همه را فراگرفته و باعث رشد بی‌سابقه‌ی آموزشگاهها شده است.
در ایران، و به ویژه در میان قشر متوسط، کمتر جوانی است که در یک دوره‌ی آموزشی ثبت نام نکرده باشد. این کلاسها که از آموزش موسیقی و زبانها خارجی تا رشته‌های ورزشی و مهارتهای دستی را شامل می‌شوند، اوج اغراق‌آمیز و اپیدمی‌مانند خود را در آموزشگاههایی می‌یابند که قرار است شانس جوانان را برای ورود به دانشگاه افزایش دهد.
خیابانهای شهرهای بزرگ ایران پر است از آگهی آموزشگاههایی که بسیاری از آنها به «استادان برجسته‌ی» خود افتخار و قبولی در کنکور را «تضمین» می‌کنند. در تهران بیش از ۸۰۰ آموزشگاه مجاز فعالیت می‌کنند. اما تعداد آموزشگاههای غیرمجاز به ویژه در ایام کنکور چندین برابر این رقم است. با توجه به این که، به گفته‌ی مسئولان آموزش و پرورش و آمار نیروهای انتظامی، سال گذشته هر ماه بین ۲۰ تا ۳۰ آموزشگاه بدون مجوز بسته شده می‌توان حدس زد که ابعاد اپیدمی آموزشگاهها چقدر گسترده است.
مشکل بزرگ دیگری که هر روز محسوس‌تر می‌شود افزونی تعداد تحصیل‌کردگان بیکار است. در ایران به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر سه هزار دانشجو وجود دارد، این تعداد گرچه نیمی از نسبت دانشجویان به جمعیت در کشوری مانند آمریکاست، جامعه را با معضل عظیم بیکاری دانش‌آموختگان و متخصصان روبرو کرده است.
به گفته‌ی رئیس سازمان ملی جوانان، رحیم عبادی، «با توجه به این که جمعیت ایران یکی از جوانترین جمعیتهای دنیاست ۸۷ درصد بیکاران را جوانان تشکیل می‌دهند. به گفته‌ی او از ۹ میلیون و ۸۰۰ هزار جوان ایرانی حدود دو میلیون و ۳۰۰ هزار نفر بیکارند.» چند صد هزار نفر از این بیکاران را فارغ‌التحصیلان دانشگاهها و موسسه‌های مختلف آموزش عالی تشکیل می‌دهند که بازار کار توان جذب‌شان را ندارد. به نوشته نشریه تحقیقات اقتصادی حاورمیانه «میس»، به نقل از خبرگزاری فارس، بیکاری تحصیل‌گردگان باعث شده سالانه بین ۱۰۰ تا ۲۲۵ هزار تحصیل‌کرده کشور را ترک کنند.
تحصیل فرزندان هر روز برای خانواده‌ها پرخرج‌تر می‌شود. گذشته از نیاز کاذبی که آموزشگاهها در پی رفع آن هستند، شهریه‌ها نیز در سال جاری افزایش یافته‌اند. کار افزایش شهریه‌ی دانشگاههای آزاد در هفته‌های گذشته به اعتراض دانشجویان رشته هنر و معماری و تجمع آنها در جلوی دانشگاه منجر شد. در پی این اقدام مسئولان دانشگاه آزاد تصمیم گرفتند شهریه‌ها را تنها پانزده درصد افزایش دهند.
عبدالله جاسبی رئیس دانشگاههای آزاد اسلامی در گفتگویی با خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا (۲۵ شهریور ۸۴) از دولت و مجلس کمک خواست و گفت «اگر وامي به‌ميزان سه‌هزار ميليارد ريال به دانشجويان اين دانشگاه پرداخت شود، در كوتاه مدت مشكل شهريه دانشجويان حل خواهد شد.» اما حل مشکل دراز مدت تحصیل و اشتغال جوانان نیازمند تدابیری همه‌جانبه‌تر و عمیق‌تر است.
با این همه باز پاییز فرامی‌رسد و باز زنگ مدرسه‌ها به صدا در می‌آید، زنگی که زنگ خطری برای تنظیم بودجه‌ی خانواده نیز هست.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران