زنان لبنان: تفاوت و چندگانگی
۱۳۸۶ اسفند ۲۰, دوشنبه
لبنان با جامعه‌ای طائفه‌ای و حضور فرقه‌های مذهبی مختلف، فضای خاصی دارد که این شرایط، در مقایسه با دیگر جوامع سنتی خاورمیانه، بستر مناسبت‌تری برای فعالیت‌های زنان فراهم ساخته است.
تفاوت‌های در میان سه گروه مذهبی
در نگاهی به جامعه لبنان، آنچه در نظر اول جلب توجه می‌نماید تفاوت آشکار و عمیق میان سه طائفه اصلی اهل سنت، شیعیان و مسیحیان است.
در حالیکه طائفه شیعه برای بیش از سی سال درگیر جنگ با اسراییل بوده، اهل سنت و مسیحیان زندگی به نسبت ساده‌تری را به خصوص ظرف بیست سال اخیر داشته‌اند.
وضعیت زنان در این کشور کوچک خاورمیانه را از تفاوت‌های فرهنگی طوائف نمی‌توان جدا دانست. در همین حال در جامعه به شدت سیاست‌زده لبنان این احزاب هستند که با وابستگی‌های خاص خود نقش زنان را در اجتماع تعریف می‌کنند.
در طائفه شیعه عموماً زنان نقشی سنتی داشته و در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت چندانی ندارند. با این حال احزاب شیعه مانند حزب‌الله یا جنبش امل بخش‌های خاصی برای فعالیت‌های زنان تدارک دیده‌اند که البته عموما فعالیت‌های فرهنگی دارند.
در میان اهل سنت شرایط سنتی بیش از شیعیان به چشم می‌خورد. وابستگی سنتی احزاب اهل سنت به عربستان سعودی باعث شده تا زنان این طائفه هر چه کم‌تر در جامعه ظاهر شوند.
در این میان روش زندگی مسیحیان است که کاملا از سبک زندگی اروپایی الگوبرداری شده است. در جامعه مسیحیت، زنان نقش بسیار فعالی داشته و به راحتی و بدون قید و بندهای زندگی شرقی در جامعه ظاهر می‌شوند. در حالیکه از هفده طائفه لبنان تنها دو نماینده زن در مجلس لبنان حضور دارد، زنان مسیحی به تنهایی چهار نماینده در پارلمان این کشور دارند.
زنان صاحب‌نام عرصه‌ی سیاست
در نگاهی سریع به طوائف لبنان نام سه زن از سه طائفه مختلف بیش از دیگران خودنمایی می‌کند.
در میان شیعیان رباب صدر خواهر امام موسی صدر حضوری بسیار قدرتمند در عرصه اجتماعی دارد. وی مدیریت موسسات بسیار گسترده امام موسی صدر را بر عهده دارد که از طرف یونسکو به عنوان فعال‌ترین موسسه آموزشی نیز شناخته شده و جوایزی دریافت کرده است.
در میان زنان طائفه اهل سنت این نام بهیه حریری خواهر رفیق حریری نخست‌وزیر اسبق لبنان به چشم می‌خورد. وی به خصوص پس از ترور برادرش با شخصیت قدرتمند و مستحکمی که از خود نشان داد موفق شد طرفداران زیادی را گرد خود آورد. در حالیکه عملا این سعد حریری است که رهبری طائفه اهل سنت را پس از پدر به عهده گرفته است، بهیه حریری موفق شده تا نقش خود را به عنوان سرپرست معنوی این طائفه تثبیت کند.
در بین مسیحیان نیز بدون شک نایله معوض نماینده مجلس و یکی از نامزدهای اصلی منصب ریاست جمهوری گوی سبقت را از دیگران گرفته است. نایله معوض همسر رنه معوض رییس‌جمهور اسبق لبنان است که شانزده روز پس از انتخاب به عنوان رییس‌جمهور جان خود را در انفجاری از دست داد. نایله معوض چندین سال است که نماینده مجلس بوده و از چهره‌های بسیار تاثیرگذار در دو عرصه اجتماعی و سیاسی در میان مسیحیان است.
از نقش به یاد ماندنی ستریدا جعجع همسر سمیر جعجع رهبر قوات لبنان نیز نباید به سادگی گذشت. وی در طول یازده سال زندان همسرش هرگز برای لحظه‌ای از پا ننشسته و با تماس‌ها و فعالیت‌های بسیار گسترده خود سرانجام به عنوان نماینده مجلس انتخاب شده و موفق شد با تنظیم یک لایحه و جمع‌آوری آرای لازم، همسرش را از زندان خارج سازد.
کشور برتر منطقه
با این حال نگاهی به چهار شخصیت برجسته در میان زنان لبنانی نشان می‌دهد که همه آنها به نوعی به خاطر برادران یا همسران خود در جامعه لبنان مطرح شده‌اند. این موضوع هر چند از سوی پژوهشگران اجتماعی در لبنان نشانی از ادامه ضعف در فراهم کردن زمینه برای رشد زنان و جدا شدن از فضای سنتی خاورمیانه ارزیابی شده؛ ولی به هیچ وجه نمی‌توان آزادی و زمینه رشد زنان لبنانی را با دیگر جوامع منطقه به مقایسه گذاشت.
در زمینه حقوق اجتماعی نیز زنان و مردان لبنانی هر کدام بر اساس قوانین طائفه خود زندگی می‌کنند.
حقوقی چون حق طلاق، ارث، سرپرستی فرزندان و بسیاری دیگر از این دست مشکلاتی هستند که درست همانند ایران، در میان زنان شیعه و اهل سنت وجود دارد؛ هر چند که با فاصله‌ای بسیار نزدیک، چنین مشکلاتی برای زنان مسیحی قابل درک و لمس نیست.