زمستان عربی برای فعالان آنلاین در مصر
۱۳۹۰ شهریور ۱۵, سه‌شنبه
هنوز زنده است؟ در کما به سر می‌برد؟ برای شکستن اعتصاب به او آب و غذا می‌خورانند؟ روز ۲۲ اوت مایکل نبیل سند در زندانی در قاهره دست به اعتصاب غذا زد. یک هفته بعد، از نوشیدن مایعات و از پذیرش دارو برای درمان ناراحتی قلبی‌اش هم خودداری کرد. برادر او روز جمعه در مصاحبه با دیلی نیوز اجیپت گفت که مایکل در کماست و در بهداری زندان به سر می‌برد.
مایکل نبیل سند، جوانی است ۲۵ ساله، دامپزشکی جویای کار از شهری کوچک در جنوب مصر. مایکل همه‌ی آن چیزی است که در مصر نباید بود. او در خانواده‌ای قبطی بزرگ شده است اما پنهان نمی‌کند که آته‌ایست (خداناباور) است. در پاییز سال ۲۰۱۰، زمانی که هنوز هیچ کس فکرش را هم نمی‌کند که مبارک سرنگون شود، به طور موقت بازداشت می‌شود. علت اولین بازداشت، سرپیچی از خدمت سربازی است. مایکل وبلاگنویس است و عقایدش را در وبلاگش به سه زبان انگلیسی، عربی و عبری منتشر می‌کند، البته فقط تا ۲۸ ماه مارس.
۶ ماه بعد اما بازداشت او علت دیگری دارد. روز ۲۸ مارس ۲۰۱۱ مایکل نبیل دوباره دستگیر و کمی پس از دستگیری محاکمه شد. به محض این‌که وکیل او جلسه‌ی دادگاه را ترک کرد، موکلش به اتهام «توهین به ارتش» ، «انتشار اطلاعات غلط» و «به خطر انداختن امنیت عمومی» به سه سال زندان محکوم شد؛ و این همه به دلیل نوشته‌های او در وبلاگ‌اش.
بهای آزادی بیان در دوران پس از مبارک
دادگاه برای اثبات این اتهامات به نوشته‌های وبلاگ مایکل استناد کرد. نوشته‌ای از ۸ مارس، یک ماه پس از سقوط مبارک. نوشته‌ای که در آن، این وبلاگ نویس جوان با استناد به تحقیقاتی بی‌نظیر که خود انجام داده، «این افسانه» را که «اسطوره‌ی ارتش» در نبردی شانه به شانه‌ی ملت مصر تا آزادی می‌جنگد، پاره پاره می‌کند.
او می‌نویسد: «این افسانه واقعیت ندارد» و ادامه می‌دهد، «انقلاب تا این مرحله تنها موفق شده است که مصر را از دست دیکتاتور برهاند نه از دست دیکتاتوری.»
مایکل نبیل با جزییات فراوان تلاش می‌کند که ثابت کند ارتش در جریان انقلاب چگونه در نمونه‌های متعدد کوشیده تاکتیک و ادبیات خود را تغییر دهد، اما در پست پرده با مشت آهنین همچنان در حال سرکوب است. مایکل اشاره می‌کند: «در همدستی با نیروهای امنیتی و اطلاعاتی و باندهای تبهکار هزاران معترض مصری ناپدید، شکنجه و مورد تجاوز قرار گرفتند. »
مایکل نبیل در فوریه هم به طور موقت دستگیر شده بود. مورد ضرب و شتم قرار گرفته و تهدید به شکنجه و تجاوز شده بود. او نوشته‌ی وبلاگی خود را با این جمله به پایان برد که :«من همه‌ی این‌ها را نمی‌نویسم برای این‌که انتقام بگیرم. می‌نویسم که مردم بدانند، اگر انقلابشان شکست بخورد چه در انتظار آنهاست.»
زمستان عربی برای اکتیویست‌های آنلاین
سرنوشت او را حالا خیلی‌ها دنبال می‌کنند. مرکز مطالعاتی برکمان در دانشگاه هاروارد در نظرسنجی که از ۹۸ بلاگر کشورهای عرب در آن پرسش‌شده، به این نتیجه رسیده است که « ارتباطات دیجیتال در کشرهای عربی دشوارتر شده‌اند».
در گزارش این مرکز آمده است:« واکنش دولت‌ها نسبت به اکتیویست‌های آنلاین که نقش زیادی در به ثمر رساندن جنبش‌های اخیر در کشورهای عربی داشتند، واکنش شدیدی بوده است.»
در سوریه «ارتش الکترونیکی» وجود دارد که وب‌سایت‌های منتقد را مسدود و مقدمات دستگیری گردانندگان آنها را فراهم می‌کند. در عربستان سعودی قوانین سانسور اینترنت از ماه ژانویه‌ی امسال ابعاد تازه‌ای به خود گرفتهاند. در تونس دولت موقت تلاش کرد تا ایمیل فعالان حقوق بشر در این کشور را هک کند. بر اساس این تحقیق، بیش از نیمی از بلاگرها با نام واقعی خود مطلب منتشر می‌کنند. تقریبا یک دهم از کسانی که در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند، به دلیل فعالیت‌های آنلاین خود بازداشت یا به طور موقت دستگیر شده‌اند. نیمی از پرسش‌شوندگان پس از «بهار عربی» دست کم یک‌بار در معرض تهدید جدی قرار گرفتهاند.
سرنوشت فعالان آنلاین در مصر بدون دیکتاتور
مایکل نبیل سند از سال ۲۰۰۵ وبلاگنویس بود. یعنی بسیاری از پست‌های وبلاگی مایکل زمانی نوشته شده‌اند که مبارک بر سر قدرت بوده است. نه یکی دو ماه که ۶ سال تمام، مایکل وبلاگی را می‌گردانده که در آن این‌جا و آن‌جا مطالب انتقادی نسبت به دستگاه حاکم منتشر می‌کرده است. حالا نه رژیم مبارک که نظامیان مصر- که مدعی هستند در تلاش‌اند راه را برای انتخابات دموکراتیک در مصر هموار کنند- درست چند هفته پس از سرنگونی مبارک، در اوایل آوریل ۲۰۱۱ به خاطر مستندسازی خشونت‌های نظامیان بر ضد معترضان مایکل را به سه سال زندان محکوم کردند.
اسما محفوظ، یکی دیگر از وبلاگ‌نویسان و اکتیویست‌های آنلاین مصری است که به خاطر یک استتوس فیس‌بوکی که گفته می‌شود مصداق «توهین به رهبران نظامی مصر و صدور فراخوان برای اقدام غیرمسلحانه» بوده، ممکن است به سه سال حبس محکوم شود.
این احکام هشداری هستند به دیگر بلاگرها و اکتیویست‌های آنلاین در مصر. مایکل نبیل در ماه ژوئیه خواستار تجدیدنظر در حکم دادگاه شد، خواستی بی‌نتیجه. پس از آن دست به اعتصاب غذا زد. روز شنبه (۲ سپتامبر) سازمان گزارشگران بدون مرز خواستار آزادی فوری نبیل شد. در این درخواست آمده است: «نبیل سند با خطر مرگ روبروست و اگر بمیرد، مسئولیت کامل مرگ او بر عهده‌ی ارتش مصر است.»
ارتش در برابر این فشارها چه می‌کند؟ «سربازان مجازی» وابسته به نظامیان مصر هم حالا با پخش شایعه و اتهام در فضای مجازی به جنگ نبیل سند رفته‌اند، شایعاتی از این دست که سند مامور صهیونیست‌هاست. جوان ۲۵ ساله‌ای که ۶ سال است وبلاگنویس است و در نوشته‌ای از نوشته‌هایش به مصر و دیگر کشورهای عربی توصیه کرده که اگر فرصت کردند، دموکراسی را از اسراییل بیاموزند.
یلدا کیانی
تحریریه: شهرام احدی