زلزله در شبه قاره‌ی هند و انعكاس آن در رسانه‌هاى ايران
۱۳۸۴ مهر ۱۹, سه‌شنبه
روز یکشنبه عنوان نخست بسیاری از روزنامه‌های ایران به زلزله‌ی مهیبی تعلق داشت که به گفته‌ی آگاهان در صد سال گذشته کم‌‌سابقه بوده است. روزنامه‌ی کیهان با تیتر درشت از این واقعه به عنوان «زلزله‌ی ۷/۸ ریشتری پاکستان» خبر داد و به نقل از خبرگزاری فرانسه از اسلام آباد نوشت که زلزله در ساعت ۸/۵۰ بامداد رخ داده و بیش از دو دقیقه طول کشیده است. بسیاری از روزنامه‌های صبح تهران نیز، از جمله روزنامه‌های فجر و جوان شدت زلزله را همین مقدار اعلام کردند و روزنامه اعتماد نوشت:«آخرین گزارشها شدت این زلزله را ۷/۸ ریشتر و مدت زمان لرزش را حدود یک دقیقه تایید کرده‌اند.» گرچه قول غالب در مورد مدت زمان لرزش زمین در اکثر منابع خبری ۱۲۰ ثانیه عنوان شده بود.
روزنامه‌ی شرق، از معدود روزنامه‌هایی بود که در گزارش مفصلی که روز یکشنبه و در صفحه‌ی نخست خود منتشر کرد شدت این زلزله را ۷/۶ اعلام کرد. روزنامه‌ی شرق که در گزارش خود ضمن تشریح ابعاد ویرانی به کمکهایی که برای زلزله‌زدگان در نظر گرفته شده پرداخته، در مورد اختلافی که بر سر شدت این زمین لرزه در گزارشهای مختلف آمده بود می‌نویسد: «موضوعى كه سبب شد برخى از مراكز لرزه نگارى، بزرگى زلزله را هفت و شش ريشتر و تعدادى هفت و هشت اعلام كنند به گفته كارشناسان اختلال حس گرها بوده است.»
با توجه به شدت و گستردگی زلزله و با در نظر داشتن دشوار‌گذر بودن منطقه‌های کوهستانی، طبیعی است که ابعاد ویرانی و شمار تلفات چنین زمین‌لرزه‌ای حتا با گذشته چند روز نیز به درستی مشخص نباشد. عدم وجود ساختارهای بنیادی برای مواجه با فجایع طبیعی در کشورهایی مانند پاکستان و هند و افغانستان مانع از وجود آمار و اطلاعات دقیق و قابل اعتماد است. به همین دلیل می‌توان بخش بزرگی از تفاوتهایی را که در گزارش روزنامه‌ها و اخبار خبرگزاریها مشاهده می‌شود اجتناب ناپذیر قلمداد کرد. ما در کشور خود نیز درباره‌ی حوادثی چون زلزله‌ی بم هنوز مجموعه‌ای از آمار و اطلاعات دقیق در اختیار نداریم و پس از گذشت نزدیک به دو سال از آن فاجعه همچنان آمار متفاوتی از تعداد قربانیان و میزان خرابیها در گزارشها مشاهده می‌شود.
روزنامه‌ی کیهان که از روز دوشنبه شدت زلزله را ۷/۶ درجه در مقیاس ریشتر ذکر می‌کند می‌نویسد: «رسانه‌های بین‌المللی که اخبار زمین‌لرزه روز شنبه در جنوب آسیا را در صدر اخبار خود قرار داده‌اند روز یکشنبه آمار ضد و نقیضی از تعداد تلفات این حادثه اعلام کرده‌اند.» کیهان در گزارش روز دوشنبه‌ی خود ضمن اشاره به درخواست کمک مشرف رئیس جمهور پاکستان از جامعه جهانی می‌نویسد: «دو فروند هواپیمای باری ایران برای انتقال کمکهای کشورمان به اسیب دیدگان از زلزله دیروز [پریروز] پاکستان تا ساعاتی دیگر به این کشور اعزام می‌شوند.» کیهان به نقل از سفارت ایران در اسلام‌اباد اضافه می‌کند: «به همراه این کمک‌ها چند گروه تجسس نیز برای جستجو و نجات افراد مانده در زیر آوار به پاکستان اعزام می‌شوند.» روزنامه‌ی اعتماد نیز روز دوشنبه خبر داد: «يك تيم امدادي از امدادگران جمعيت هلال‌احمر جمهوري اسلامي ايران به همراه سه تيم از سگ‌هاي تجسس براي جست‌وجو و نجات زلزله‌زدگان عازم پاكستان شد. تيم امدادي كشورمان متشكل از متخصصان پزشكي و داوطلبان جمعيت هلال احمر براي ارايه خدمات درماني به زلزله‌زدگان عازم منطقه شدند.»
بنا به گزارش روزنامه‌ی ایران محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور، روز یکشنبه در جلسه‌ی هیئت دولت «وزارتخانه‌هاى بهداشت، درمان و آموزش پزشكى، راه و ترابرى و جمعيت هلال احمر را موظف كرد امكانات و كمك‌هاى خود را براى امدادرسانى به مناطق زلزله زده بسيج و آمادگى لازم را نيز براى كمك‌هاى بيشتر فراهم كنند.»
زلزله اخیر در همسایگی ایران بی‌شک خاطره‌ی زلزله‌ی بم، برف سنگین رشت، سیل گلستان و بسیاری بلاهای طبیعی دیگر سالهای اخیر را در ذهن زنده کرده و نارساییهای فراوان در کمک رسانی و کندی روند بازسازی و رسیدگی به آسیب دیدگان را یادآور شده است. روزنامه‌ی اعتماد، که به رغم اغلب منابع خبری و دیگر روزنامه‌ها روز دوشنبه نیز همچنان شدت زلزله را ۷/۸ درجه در مقیاس ریشتر اعلام می‌کند، در صفحه‌ی نخست خود با اشاره به زلزله‌ی اخیر و حوادث طبیعی دیگر ماههای گذشته‌ی جهان می‌نویسد: «ما در كشور خودمان كه همواره در معرض شديدترين بلاهاي طبيعي بوده‌ايم هنوز هزينه‌ها و تدبيرهاي لازم را جهت مقابله با خشم طبيعت به كار نبرده‌ايم» این روزنامه می‌افزاید: «يكي از انتظارات واقعي و فوري از دولت جديد اين است كه ضمن ادامه برنامه‌هاي دولت قبلي در جهت ايمن‌سازي بناها و تمهيد يك دفاع قوي غيرنظامي، رسالت خود را در جهت خدمت به مردم خصوصا مردمان محروم كه در هر مصيبتي بيش از ديگران زخم بر مي‌دارند متمركز كند.»
در حالی که اخبار مربوط به زلزله‌ی شبه قاره هند دیگر خبر اصلی صفحه‌ی نخست روزنامه‌ها نیست، میزان خرابی و تعداد قربانیان این فاجعه هنوز مشخص نشده است.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران