رقابت روسیه و اتحادیهی اروپا بر سر گاز
۱۳۸۸ اردیبهشت ۳۱, پنجشنبه
از زمان شروع کشمکش گاز میان روسیه و اوکراین در ابتدای سال جاری میلادی که منجر به بسته شدن چند هفته‌ای یکی از مهم‌ترین مسیرهای انتقال گاز به غرب شد، نگرانی اتحادیهی اروپا از میزان بالای وابستگی به روسیه در این زمینه به روشنی افزایش یافته است. از همین رو نیز مذاکرات درباره‌ی نحوه‌ی انتقال انرژی، یکی از موضوعات اصلی دیدار خوزه مانوئل باروسو، رییس کمیسیون اروپا، و همراهانش با مقامات روس در این کشور است.
هرچند دولت روسیه اعلام کرده که پیمان‌نامه‌های گازی و نفتی میان این کشور و اتحادیهی اروپا همچنان معتبر هستند و به اجرا در خواهند آمد، اما با این حال یکی از اصلی‌ترین اهداف اتحادیهی اروپا کم کردن وابستگی این اتحادیه به روسیه است، زیرا تا به اینجا ۲۵ درصد از واردات گاز اتحادیهی اروپا از این کشور صورت می‌گیرد.
با این همه، مقامات روسی نیز از تحرکات اتحادیهی اروپا در کشورهای همسایه‌ی مسکو چندان خشنود نیستند. برای نمونه یکی از قرادادهای مهم برای روسیه، قراردادی است که میان این کشور و ترکمنستان به امضا رسیده است. به موجب این قرارداد، روسیه مواد خام و اولیه را با قیمتی مناسب از ترکمنستان خریداری می‌کند و سپس به اتحادیهی اروپا می‌فروشد.
اما در ماه آوریل سال جاری کنسرن بزرگ انرژی آلمان RWE قراردادی را با ترکمنستان در زمینه‌ی انتقال انرژی به اروپا به امضا رساند. به این ترتیب گاز ترکمنستان یکی از منابع تأمین‌کننده‌ی خط لوله‌ی ناباکو خواهد بود. در پروژه انتقال گاز "نابوکو"، گاز منطقه‌ی دریای خزر از طریق ترکیه، بلغارستان، رومانی و مجارستان به اتریش انتقال می‌یابد. از همین رو نیز به باور کمیسر انرژی اتحادیهی اروپا، این اتحادیه در آینده ۵ درصد از گاز مورد نیاز خود را از این مسیر تأمین خواهد کرد.
پیامدهای ادامه‌دار مناقشه‌ی گرجستان
یکی از نکات دیگری که همچنان روابط روسیه و اتحادیهی اروپا را تحت شعاع قرار داده، حمله‌ی نظامی سال گذشته‌ی روسیه به جنوب گرجستان است. پس از امضای تعهدنامه‌ای موسوم به "همکاری شرقی" میان اتحادیهی اروپا و شش کشور از مجموعه اتحاد جماهیر شوروی سابق، مسکو واکنش‌های تندی را از خود نشان داد. مقامات روس از این امر نگران هستند که اتحادیهی اروپا نفوذ خود را در این کشورها گسترش دهد.
اما با این حال کشورهای آسیای مرکزی نشان داده‌اند که شرکای چندان ساده‌ای نیستند و به طرز ماهرانه‌ای میان اتحادیهی اروپا و روسیه مانور می‌دهند. نشان این امر نیز خودداری ترکمنستان، قزاقستان و ازبکستان از امضا کردن بیانیه‌ی پایانی اجلاس بررسی "کریدور جنوب" بود که در اوایل ماه مه امسال در پراگ برگزار شد؛ هر چند آذربایجان دست‌کم به انتقال گاز روی خوش نشان داد و ترکیه نیز تعهد کرد تا پایان ماه ژوئن قراردادی مبنی بر شراکت در زمینه‌ی ساخت خط لوله‌ی ناباکو امضا کند.
انتخاب مکانی دورافتاده برای نشان دادن عظمت روسیه
پیش‌تر یکی از مشاوران سیاسی کرملین در رابطه با اجلاس روسیه و اتحادیهی اروپا گفته بود، رییس‌جمهور روسیه خواهان تحت فشار قرار دادن اتحادیهی اروپاست، تا این اتحادیه اوکراین را درزمینه‌ی تسویه‌ی بدهی‌های گازی خود مورد حمایت قرار دهد.
اجلاس دو روزه‌ی اتحادیهی اروپا و روسیه، در "چاباروسک" واقع در ۶۰۰۰ کیلومتری مسکو برگزار می‌شود. به اعتقاد کارشناسان سیاسی، مسکو با انتخاب این مکان دورافتاده در سیبری، در نزدیکی مرزهای این کشور با چین، قصد داشته تا پیامی روشن به بروکسل بفرستد. در زمان برگزاری اجلاس سران اتحادیهی اروپا در سال ۲۰۰۸ که در سیبری جریان داشت، برخی شرکت‌کننده‌ها از دوری این مکان ابراز نارضایتی کرده بوده‌اند. به گزارش یکی از شبکه‌های تلویزیونی دمیتری مدودیف با بیان این نکته اضافه کرده است: «آنها نمی‌دانستند که چه چیز انتظارشان را خواهد کشید، حالا عظمت روسیه را به تمامی حس خواهند کرد.»
SN/BB