"رفسنجانی در عراق به دنبال منفعت ایران در پیمان چهارجانبه منطقهای است"
۱۳۸۷ اسفند ۱۲, دوشنبهدکتر هاشمیان میگوید، پیمان امنیتی منطقهای که قرار است بین کشورهای ایران، عراق، ترکیه و سوریه شکل گیرد، محور اصلی دیدارهای اخیر مقامهای ایرانی و عراقی است. این استاد دانشگاه، شکلگیری این پیمان را یکی از اهداف اصلی دولت آمریکا بعد از خروج از عراق عنوان میکند.
دویچهوله: آقای هاشمیان، دیدار هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، از عراق آیا یک دیدار رسمی است یا اینطور که در برخی از رسانهها گفته شده است، یک دیدار زیارتی؟
حسن هاشمیان: طبیعتا ایشان علاوه بر مراکز زیارتی با مقامهای رسمی عراق، با نخست وزیر عراق، و با مقامهای عراقی دیدار خواهند داشت. بنابراین، با توجه به اهمیتی که طرف عراقی برای این سفر در نظر گرفته است، این را میشود جزو سفرهای رسمی تلقی کرد و بسیار سفر مهمیست.
هفتهی گذشته جلال طالبانی، رییس جمهور عراق، به ایران سفر کرد و هنوز یک هفته از سفر ایشان نگذشته است که هاشمی رفسنجانی به عراق رفته است. نزدیکی این دیدارها به هم و حجم دیدارهایی که مقامهای عراقی طی چند مدت اخیر از ایران داشتند، آیا نشان میدهد که قرار است تغییری در روابط این دو کشور ایجاد شود؟
این سفرها بیشتر متمرکز بر پیمان امنیتی منطقهای متمرکز است که قرار است میان ایران، ترکیه، سوریه و همچنین عراق شکل بگیرد و اینها تلاش میکنند که با وضع این پیمان امنیتی، آن خلائی که بعد از خروج نیروهای آمریکایی صورت میگیرد را پر کنند. منتها سفرهایی که الان دارد به این شکل انجام میشود بیشتر متمرکز است بر این که این پیمان بایستی به چه صورت باشد. طبیعتا این قضیه چند جانبه است. ترکیه دیدگاه خودش را دارد، سوریه هم دیدگاه خودش را دارد و ایران هم به دنبال عراقی میگردد که برایش منفعت داشته باشد. همینطور کردها که در منطقهی شمالی از یک وضعیت دیگر برخوردارند، آنها هم تقاضاهایی در این زمینه دارند و میدانید که از سال ۱۹۹۱ به این طرف، کردها تحت حمایت آمریکا تا حدودی شبه مستقل شدهاند، و الان اگر آمریکاییها بخواهند از عراق بیرون بروند، وضعیت به چه صورت است. به هرحال پرسشهای زیادی در این زمینه دارند. بیشتر مرکز این سفرها این مسایل است.
به مسئله کردها اشاره کردید. فکر میکنید در سفر آقای رفسنجانی به عراق، این مسئله و بمباران مناطق کردنشین عراق توسط ایران هم مورد بحث قرار بگیرد؟
بله. این یکی از بحثهای مهمیست که ایران به آن اهمیت میدهد. چون در بخشی از کردستان عراق نیروهای "پژاک" فعالیت میکنند و در سالهای اخیر هم فعالیتها و عملیات خیلی گستردهای داشتهاند. انتظار ایران این است که دولت عراق در شرایط جدید بتواند این نیروها را کنترل کند یا از آنجا بیرون ببرد و اگر نتواند با دولت مرکزی با توافق برسد، بتواند با دولت کردستان این کار را بکند.
در خبرها آمده است که آقای رفسنجانی قرار است با رئیسان قبایل شیعه و سنی هم در عراق دیدار کند. فکر میکنید این دیدار بتواند تاثیری در کمترشدن ناآرامیهای قومی و قبیلهای در عراق بگذارد؟
طبیعتا با توجه به مراکز متفاوت قدرتی که در ایران وجود دارد، هرکدام از اینها حیطهی نفوذ خاص خودشان را در عراق دارند و طبیعتا رفسنجانی حیطهی نفوذ و افراد و گروههای خاص خودش را نسبت به دیگر نیروهای ایرانی دارد. این نخستین سفر آقای رفسنجانی به عراق است. قبلا نیروهای دیگر هم مثل آقای احمدینژاد یا افراد دیگر هم به عراق سفر کردهاند، ولی این اولینباریاست که آقای رفسنجانی به عراق میرود، بنابراین تجدید عهد یا تجدید دیداری است با نیروهایی که به ایشان وابسته هستند. بنابراین این تاثیر بسزایی در سازماندهی و حرکت این نیروها خواهد داشت. ولی اینکه در رابطه با گروههای دیگر عراقی به چه صورت خواهد بود، من معتقدم که ایران مایل است که بعثیها در عراق یکبار دیگر قدرت نگیرند. حتا نیروهایی که وابسته به آمریکا هم هستند قدرت نگیرند و اگر اینها بتوانند فعالیت کنند و مسایل را به شکلی پیش ببرند که این دو نیرو توانایی عمل را پیدا نکنند، بیشک رفسنجانی روی این مسئله خیلی تاکید خواهد کرد.
آقای هاشمیان، قولی که دولت اوباما برای خروج نیروهای آمریکایی از عراق تا سال ۲۰۱۱، داده است، فکر میکنید در صورتی که به آن عمل شود، تاثیری در روابط ایران و عراق خواهد گذاشت؟
من معتقدم که اگر نتیجهی سفر آقای رفسنجانی به عراق مثبت باشد و ایشان بتوانند آن مقدمات شکلگیری یک پیمان امنیتی چهارجانبه میان ایران، سوریه، ترکیه و عراق را به وجود بیاورند، این مسئله ابتدا کمکی به آمریکاست. در واقع آمریکا دوست دارد که بعد از نیروهای خودش، تعادل را در منطقه ببیند و ایران از بازیگران اصلی این تعادل است. بنابراین این کمکی که ایران دارد به این شکل انجام میدهد و میدانید که در میان این سه کشور همسایهی عراق، ایران بیشترین نفوذ را در عراق دارد، اگر ایرانیها بتوانند این کار را بکنند، طبیعتا امتیاز مثبتی به آمریکا دادهاند و از این طریق میتوانند در روابط خودشان با آمریکا گامی به جلو بردارند تا بتوانند آن فشارهایی را که از سوی دولت آمریکا به ایران وارد میشود بکاهند.
و روابط بین ایران و عراق چطور؟ فکر میکنید این روابط هم بعد از خروج نیروهای آمریکایی بهتر شود؟
- روابط ایران و عراق بهطور کلی روابط خوبیست، منتها وضعیتی که ممکن است تاثیر بگذارد در روابط ایران و عراق، نتیجهی اخیریست که از انتخابات شوراهای استانی بیرون آمد. با این نتایجی که به دست آمد، طبیعتا طرفدارهای ایران در ردههای دوم و سوم قرار گرفتند و وضعیتشان خیلی تغییر میکند. کارهایی که قبلا در رابطه با ایران میتوانستند بکنند، الان نمیتوانند انجام بدهند. همچنین انتخابات پارلمانی در پایان سال میلادی جاری (۲۰۰۹) هم خیلی مهم است. اگر وضعیتی که در انتخابات شوراهای استانی بوجود آمد، در انتخابات پارلمانی نیز تکرار بشود، یک مقدار از نفوذ ایران در عراق کاسته میشود و این میتواند در کل فرایندهای سیاست ایران در منطقه و عراق تاثیر منفی بگذارد.