ديدگاههاى Hertha Müller نويسنده آلمانى در باره ميهن و بيگانگى و ديكتاتورى

«حيوان دوست داشتنى« و «هيچ دوست نمى داشتم كه امروز با خود روبرو مى شدم» از آخرين رمانهاى او هستند كه به تازگى منتشر شده اند. هرتا مولر درباره ى ترسها و هراسهاى خود از دوران زندگيش در رومانى سخن مى گويد كه هنوز هم مجبور است بار آسيب ها و زيانهاى گذشته را بر دوش كشد و باز هم از آنها بنويسد.

وى مى گويد كه در درون خود با همه ى آزمونهاى خشونت پيوسته است. هر روز و هر آن خطر مرگ و تهديدها. و هر روز و هر آن چيز تازه اى و رويدادى كه آدم فكر مى كند روز ديگر را زنده نخواهد بود. هرتا مولر اكنون ميان دو جهان زندگى مى كند. جهان خيالهاى دورش از زندگى در رومانى و جهان واقعى در آلمان.

او مى گويد، وقتى كه مى نويسم، آنچه كه به ذهن و انديشه ام چسبيده و رهايم نمى كند، پديدار مى شود، و باز مجبورم كه بار آن را بر دوش بكشم. و چون اكنون ديگر در ميان ماجراها و رويدادها نيستم، تنها بادشان به من مى خورد. اكنون مى توان از بيرون ماجرا به درون ماجرا نگريست.

هرتا مولر در ادبياتش نقش دوگانه اى از زبان را بازتاب مى دهد. زبان به عنوان ابزار سركوبى از يك سو و از سوى ديگر به عنوان امكانى براى مقاومت در برابر قدرت تماميت خواه. از ديدگاه او زبان چيزى است كه در درون يك روند روى مى دهد. زبان و سخن پديده اى است كه با رويدادها بارور مى شود. در روزگار ديكتاتورى، تفاوت ميان سخن گفتن و خاموشى گزيدن، خود موضوع پيگرد، مقاومت و خيانت مى شود. خاموشى گزيدن نيز مى تواند پيامدهاى ناگوار سخن گفتن را داشته باشد. او بر آنست كه بايد گاه سخن گفت تا خاموشى همه چيز را فاش و آشكار نكند.

هرتا مولر يكبار گفت كه خود را وابسته به هيچ كشور و سرزمينى نمى داند. اما درعين حال باور دارد كه هركس نياز دارد تا به جايى و يا به كسى پيوسته باشد. ميهن آنست كه آدم نمى تواند رهايش كند. هر اندازه كه بخواهد خود را از آن جدا كند، به همان اندازه نيز در درون آن فرو مى غلتد. وى درباره ى تازه ترين كتاب خود به نام «نگاه بيگانه» مى گويد كه مقصودش آلمان نيست، كه بيشتر موضوع بر سر بيگانگى در برابر جهان و خويشتن است.

پرويز حمزوى