دنياى كبد
۱۳۸۴ مهر ۵, سه‌شنبه
كبد يا همان جگر در سمت راست ناحيه شكم زير دنده‌ها قرار گرفته است. اين عضو با وزنى حدود يك كيلو تا يك كيلو و دويست گرم بزرگترين اندام درونى بدن است و از دو بخش به هم چسبيده تشكيل شده است. در صورت آسيب يا بيمارى اين امكان وجود دارد كه بخشى از كبد را جدا كرد اما زندگى بدون كبد امكان پذير نيست. اين عضو به عنوان پالايشگاه بدن عمل مىكند.
خون در گردش خود درون بدن از تمامى اندامها عبور ميكند. زمان عبور خون از كبد، تقريبأ تمامى مواد سمى توسط كبد جذب ميشود. اين عضو با داشتن آنزيمهاى اختصاصى قدرت تجزيه و تبديل مواد را داراست. بخشى از اين مواد زايد پس از تجزيه دوباره به خون بازگردانده ميشوند تا از طريق كليه ها دفع شود و بخش ديگر از راه كيسه صفرا كه چسبيده به كبد است به روده ريخته شده و سپس از بدن خارج ميشوند.
به اين نكته دقت كنيد كه مصرف همزمان چندين دارو كار كبد را سخت ميكند. مطمئنأ شما نيز ميدانيد اثرات مضر داروها بيشتر از فوايد آنهاست. هر دارويى كه مصرف مى‌شود درمانى براى يك درد يا ناراحتى در يك عضو است، اما همين دارو ميتواند براى عضو ديگر سم محسوب شود. كبد بايد اين سموم را از خون جدا كند. بدين ترتيب مصرف همزمان يا مداوم داروها به مرور زمان به اين عضو آسيب ميزند. بد نيست يادآور شويم الكل و نيكوتين نيز جزو سموم محسوب ميشوند.
يكى ديگر از وظايف مهم كبد تنظيم چربى خون است. كبد چربى را از خون گرفته، آنرا ذخيره يا در صورت نياز به مواد ديگر تبديل مىكند. چربى اضافه نيز تا حدى از طريق صفرا دفع ميشود. اما گاه كبد نميتواند در مورد چربيها خوب عمل كند. در اين حالت گفته ميشود كه كبد چرب است. چربى خون در افرادى كه كبد چرب دارند با خوردن اندكى چربى به سرعت بالا ميرود.
داشتن كبد چرب با درد يا عارضه خاصى همراه نيست و مسئله به عنوان يك بيمارى محسوب نميشود. اما كبد چرب يا كبد تنبل فرد را در معرض خطر بيماريهاى قلبى و عروقى قرار ميدهد. بهترين توصيه پزشكى در اين زمينه داشتن برنامه غذايى كم چربى و سبك است.
بيماريهاى كبدى به هپاتيت معروف هستند. هپاتيت به معناى التهاب كبد است. اين التهاب گاه ميتواند در اثر يك عامل مكانيكى مثل ضربه به شكم ايجاد شود. اگر ضربه شديد نباشد و باعث پارگى كبد نشود، التهاب با چند روز استراحت برطرف ميشود.
دسته ديگر از التهاب‌ها يا هپاتيت‌هاى كبدى، هپاتيت‌هاى ويروسى هستند. در واقع اين هپاتيت‌هاى ويروسى هستند كه امروزه به عنوان يكى از مشكلات عمده پزشكى جهان به شمار مى‌آيند. هپاتيت‌هاى ويروسى مانند ساير بيماريهاى ويروسى واگيردار هستند و در كشورهاى كه سطح بهداشت اجتماعى پايينى دارند شيوع گسترده‌اى نشان ميدهند.
هپاتيت‌هاى ويروسى با توجه به نوع به ويروس به چندين دسته تقسيم ميشوند، كه مهمترين آنها ”هپاتيت نوع آ“ و ”هپاتيت نوع ب“ هستند.
هپاتيت ”نوع آ“ ، همان يرقان يا زردى است. ويروس ”هپاتيت آ“ وارد كبد ميشود و اين بافت را آلوده ميكند. كبد آلوده شده نميتواند به وظايف خود خوب عمل كند. بدين ترتيب بيمارى با نشانه‌هاى مثل پررنگ شدن ادرار، كم‌رنگ شدن مدفوع، زرد شدن رنگ پوست و سفيدى چشم‌ها همراه است. ويروس ”هپاتيت آ“ در كبد بيمار تكثير پيدا ميكند و تو سط مدفوع از بدن بيمار خارج ميشود.
آلوده شدن آب آشاميدنى و يا عدم رعايت بهداشت فردى و اجتماعى موجبات انتشار اين بيمارى را فراهم ميسازد. به ندرت ديده شده ”هپاتيت آ“ منجر به مرگ شود اما بهبودى ممكن است بين ۶ تا ۱۲ ماه به طول انجامد.
مثل ساير بيماريهاى ويروسى دارو يا درمان خاصى براى اين بيمارى تجويز نميشود. رعايت بهداشت فردى و عمومى، بهداشت آب و فاضلاب، شستن با دقت و مرتب دستها از اصولى هستند كه بايد به آنها با دقت توجه شود.
سازمان بهداشت جهانى ايران را نيز جزو مناطق آلوده ويروسى جهان معرفى ميكند، در حالى كه ميتوان با رعايت نكات اوليه بهداشتى، نه همه بيماريها را، دست كم ”هپاتيت آ“ يا يرقان را ريشه‌كن كرد.
شبنم نوريان