درگذشت ملك فهد و آينده سياسى مبهم عربستان سعودى
۱۳۸۴ مرداد ۱۲, چهارشنبه
فهد، پادشاه فقيد عربستان در روز دوشنبه، اول اوت درگذشت. پس از وى عبدالله، برادر ناتنى فهد به پادشاهى اين كشور منصوب شد. عبدالله كه در سالهاى اخير مسئوليت‌هاى فهد را بر عهده داشت، وارث نفت‌خيزترين كشور جهان خواهد شد. با اينكه عبدالله در زمينه‌هاى اقتصادى و سياسى به اصلاحاتى اندك دست زده، صاحب‌نظران انتقال قدرت در عربستان را دليلى بر تغيير مشى سياسى اين كشور نمى‌دانند. اما با توجه به كارنامه سياسى عبدالله مى‌توان گفت كه عربستان خواهد توانست مناسبات خود را با غرب بهبود بخشيده و در عين حال با كشورهاى عربى نيز روابطى احترام‌آميز پى ريزد.
اما براستى عبدالله كيست؟ اصلاح‌طلبى محتاط، تجددگرايى در محدوده‌ى ارزش‌هاى سنتى و يا قارونى متواضع؟ پس از خاكسپارى ملك فهد بسيارى مى‌كوشند شخصيت عبدالله را ارزيابى كنند. اما تمام تحليل‌ها به يك نقطه خواهد انجاميد، اينكه سرانجام اين خاندان سلطنتى عربستان است كه مرزهاى سياست را تعيين مى‌كند. براى فهم سلطنت موروثى و چگونگى تقسيم قدرت در اين ديار بايد درك امروزى خود از سياست را كنار بگذاريم. در اينجا قدرت نوعى وراثت و منحصر به درختى است كه از عبدالعزيز ريشه گرفته است. عبدالعزيز، بنيانگذار حكومت سلطنتى عربستان سعودى، سلطنت را در نخستين سالهاى قرن بيستم با تكيه بر شمشير بدست آورد. وى كه در ابتدا با مشكل قبايل متخاصم و بدوى روبرو بود، براى ايجاد وحدت و صلح با دختر يكى از شيخ‌هاى اين قبايل ازدواج كرد. اين زن كه در بين همسران متعدد عبدالعزيز محبوب‌ترين بود، هفت پسر، از جمله فهد را به دنيا آورد كه بعدها ”براداران سديرى“ و در حقيقت كانون خاندان سلطنتى عربستان را تشكيل دادند. عبدالله، برادر ناتنى فهد توانست بعدها با نفوذ و اعتبار خود وارد اين كانون شود. وى كه در مواردى امتيازات ويژه خاندان سلطنتى را محدود كرد، محبوب ملت عربستان و به پرهيزكارى و دورى از فساد معروف است. همين محبوبيت باعث شد كه خاندان سلطنتى در مورد پادشاهى وى به توافق برسد. اما تبانى خاندان سلطنتى بر پادشاهى عبدالله دليلى بر عدم وجود مشاجرات آنان بر سر سياست آينده اين كشور نيست.
با تمام اينها مى‌توان گفت كه اميد به گشايشى در سياست عربستان بيهود است. آنهايى كه تاكنون خواستار تغيير نظام فرسوده‌ى حكومتى عربستان شدند، با دستگيرى و سركوب روبرو گشتند، چرا كه سلطنت اين كشور بر عهده‌ى سالمندانى بيمار است كه نمى‌توانند چندان با اصلاحات همسويى كنند. به نظر مىرسد كه براى تغيير مشى سياسى عربستان بايد منتظر درگذشت تمامى برادران سديرى باشيم، چرا كه تنها آن زمان است كه نسل جديد و افكار نوين احتمال ورود به دايره حكومت اين كشور را مى‌يابند.