دارویی جدید برای درمان ایدز؟
۱۳۸۵ بهمن ۱۵, یکشنبه
م ادعاهایی که ساختن این دارو را «یک دستاورد بزرگ ملی» عنوان می‌کند، ایده‌ی این پروژه از یک روس بوده و در انجام تحقیقات گروه‌هایی از دیگر کشورها نیز همکاری داتشه‌اند.
روز شنبه، ۱۴ بهمن ماه سالن تجمعات بيمارستان امام خمينی تهران شاهد برپايی مراسمی بود كه قرار بوده ۵ ماه پيش در نهاد رياست جمهوری برگزار شود؛ مراسم تقدير از محققان و اعلام رسمی كشف دارويی جديد برای درمان بيماری ايدز. ۱۴ شهريور نيز به دنبال زمزمه‌هايی كه در مورد انتشار «يك خبر خوش علمی» به گوش می‌رسيد خبرگزاری فارس اعلام كرد «جزئيات و اطلاعات دقيق اين دستاورد بزرگ ملی طی مراسمی با حضور محمود احمدی نژاد، رئيس جمهوری اسلامی ايران، وزير بهداشت، جمعی از وزرا و مسئولان ارشد كشور و نيز تعدادی از سفرای كشورهای ديگر اعلام می‌شود.» اين خبرگزاری همان روز در گزارش ديگری خبر داد كه ابتدا اين جلسه از صبح به عصر موكول شد و بعد از آن «روابط عمومی وزارت بهداشت اعلام كرد كه با نظر نهاد رياست جمهوری برگزاری اين مراسم فعلا لغو شده است.»
اكنون آن مراسم لغو شده در سومين روز دهه‌ی فجر با اندكی تفاوت برگزارش. به نظر می‌رسد اصرار مسئولان در تبليغات وسيع پيرامون اين دارو كار را با عجله همراه كرده است و اطلاع‌رسانی شفاف فدای جنبه‌های تبليغی شده باشد. در حالی از اين داروی جديد (آيمود imod) به عنوان «يك دستاورد بزرگ ملی» سخن می‌رود كه سرپرست اين پروژه، محمد فرهادی گفته است «حدود شش سال پيش ايده اين پروژه از سوی همكار محقق روسی ما مطرح شد.» وزير بهداشت، كامران باقری لنكرانی نيز تصريح می‌كند «اين موفقيت حاصل همكاری ۱۵ مركز تحقيقاتی در سراسر كشور، متخصصان علوم پايه و بالينی و تلاش برخی از موسسات تحقيقاتی خارجی بوده است.»
به نوپشته‌ی روزنامه‌ی جمهوری اسلامی محمد فرهادی، وزير سابق بهداشت روز گذشته گفته است «افتخار می‌كنم كه نخستين داروی كاملا گياهی موثر و بی‌عارضه كنترل ايدز كه مشابه خارجی نيز ندارد به نام جمهوری اسلامی ايران در جهان ثبت شده است.» [روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۵ بهمن] اين در حالی است كه در نشست ديروز، هم در مورد «كاملا گياهی» بودن اين دارو و هم درباره‌ی ثبت جهانی آن، نظرات متفاوتی ابراز شده است. رسول ديناروند، معاون غذا و داروی وزارت بهداشت در اين باره گفته است «اين دارو از سه گياه و دو ماده شيميايی كه اثر آن‌ها در تقويت سيستم ايمنی بدن به اثبات رسيده ساخته شده است.» از سوی ديگر وزير بهداشت تاكيد دارد «اساس اين دارو كه ابتكار دانشمندان ايرانی است، گياهی بوده و عوارض مهمی در مراحل آزمايش آن مشاهده نشده است.» [اعتماد، ۱۵ بهمن]
اين سخنان در حالی ابراز می‌شود كه مينو محرز، فوق تخصص بيماريهای عفونی و رئيس مركز تحقيقات ايدز كه بيست سال در اين زمينه كار و تحقيق كرده درست پنج ماه پيش كه قرار بود خبر ساختن اين دارو منتشر شود گفته است «اين دارو يك داروی گياهی نيست و از عنصر سلنيوم در ساخت آن استفاده شده است» او با اشاره به اين كه اين دارو درمانی قطعی نيست افزوده بود «هنوز زود است كه در مورد اثر بخشی آن برای درمان بيماری ايدز قضاوت كنيم.» [فارس،۱۴ شهريور]
در مورد ثبت اين دارو در ايران و ديگر كشورهای جهان نيز ابهاماتی وجود دارد. ديناروند روز شنبه در همين ارتباط و در مورد چگونگی اثربخشی اين دارو اظهار داشت «مطالعاتی در حال انجام است كه علت اين موضوع مشخص شود، ولی هنوز مكانيسم اين اثر به طور كامل مشخص نشده است.» او با توضيح اين كه «اگر مكانيسم اثر يك دارو مشخص نشود، معمولا دفاع از آن دارو سخت می‌شود.» افزود در اين ارتباط «پروژه مشتركی بين محققان ايرانی و سوئدی در حال انجام است.» [همشهری، ۱۵ بهمن]
همچنين دكتر آرش اعلايی، كارشناس بيماری ايدز در دانشگاه علوم‌پزشكی شهيد بهشتی، درباره‌ی اثبات اثربخشی ترديد كرده و می‌گويد «تاكنون هيچ دارويی در دنيا كشف نشده كه مراحل آزمايشگاهی، حيوانی و انسانی را طی يك دوره 5 ساله طی كرده باشد و بعد از ۵ سال به نتيجه برسد آن هم در شرايطی كه در هيچ منبع علمی و تحقيقاتی گزارش و يا مقاله‌ای راجع به نتايج فعاليت‌ها به چاپ نرسيده باشد.» [روزنامه تهران امروز، ۱۵ بهمن]
رسول ديناروند در حاشيه‌ی مراسم ديروز اظهار داشت «آنچه در حال حاضر مورد تاييد وزارت بهداشت است اين است كه دارو«آی- ام -اُ- دی» بايد همراه با درمان عادی ضدويروس به عنوان تقويت‌كننده ايمنی استفاده شود.» [اعتماد ملی، ۱۵ بهمن] با اعلام اخبار مربوط به داروی تازه، پرسش درمورد ورود آن به بازار نيز مطرح شده است. معاون غذا و داروی وزارت بهداشت روز گذشته با بيان اين كه «اين دارو با حمايت دفتر همكاری‌های فناوری رياست جمهوری و توسط شركت پارس روس كه محققان بسياری در آن مشغول پژوهش هستند عرضه شده» تاكيد كرد «درباره توليد انبوه آن هم نهايتا خود شركت پارس روس بايد تصميم گيری كند.»
مطابق آخرين آمار منتشر شده، در ايران ۱۴ هزار بيمار مبتلا به ايدز وجود دارد. اما كارشناسان معتقدند كه اين آمار تنها مربوط به موارد ثبت شده است و همه‌ی مبتلايان را در بر نمی‌گيرد. مسعود مردانی عضو كميته كشوری مبارزه با ايدز معتقد است «در حال حاضر تخمين زده می‌شود كه ۷۰ هزار نفر در كشور مبتلا به ويروس HIV/ايدز باشند.» [ايسنا، ۲۰ آذر۸۵]
بهزاد كشميری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران