خواب زمستانى روى تخت بيمارستان
۱۳۸۵ آذر ۳, جمعه
ايده فریز کردن بیمار به منظور درمان، كه چندى پيش موضوع مورد بحث كنگره پزشكان متخصص اعصاب در شهر هامبورگ آلمان بود، ايده چندان تازه‌اى نیست. پروفسور گرهارد هامان (Gerhard Hamann) متخصص نورولوژى مى‌گوید:” دویست سال پیش در روسيه از اين روش براى درمان بیمارانی که دچار سکته و یا ایست قلبی مى‌شدند استفاده مى‌شد. بیمار را مدتى زیر برف مى‌گذاشتند! اينطور گردش خون بيمار را تحریک مى‌شد و به زندگی بازمى‌گشت.“
البته این راه درمان روسی یعنی زیر برف گذاشتن بیمار هميشه عملی نیست، دست كم به طور طبیعی مقدور نیست. با وجود اين متخصصان برجسته مغز و اعصاب مانند پروفسور هامان و همکاران او معتقدند مى‌توان از اين روش براى درمان بیماران سکته مغزی استفاده كرد. در آلمان آمار مبتلايان به سکته مغزی بیش از صدو شست هزار مورد در سال است. سکته مغزی بعد از سکته قلبی و سرطان سومین علت شایع مرگ در اين كشور است. نکته حياتى براى نجات جان افرادى كه دچار سكته مغزى مى‌شوند، زمان است. هر چقدر بیمار سريعتر مورد مداوا قرار بگیرد درصد آسيب مغزى كمتر خواهد بود. دقيقأ با اشاره به اين نكته، متخصصان اعصاب معتقدند برای بالا بردن شانس درمان، مى‌توان از روش خواب زمستانی استفاده كرد. يعنى درجه حرارات بدن بيمار را پايين آورد. پروفسور هامان در مورد اين روش كه هیپوترمی ( Hypothermie) نام دارد، مى‌گوید:” هیپوترمی رنسانسی در روشهاى درمانى است.“
در این رنسانس یا تجدید حیات، دماى بدن بیمار بصورت مصنوعی از سی‌وهفت درجه، دماى طبيعى بدن، تا سی‌ودو درجه كاهش داده مى‌شود. در اثر اين کاهش دما جريان خون كند مى‌شود و در نتيجه تمامى پروسه‌های بیوشیمیایی و فعاليتهاى درونى بدن از جمله مغز كند مى‌شوند. دكتر هامان مزیت کند شدن جریان خون در مغز را از نظر عملی یک نوع تراپی محافظتی تعريف مى‌كند. کند کردن جریان خون در مغز بیمار فرصت بیشتری در اختیار پزشکان معالج قرار مى‌دهد.
هر چقدر پایین آوردن درجه حرارات بدن بیمار با سرعت بیشتری انجام شود صدمات ناشی از حضور لخته خونی در مغز کمتر خواهد بود. حضور لخته مانع از رسيدن اكسيژن به سلولهاى مغزى مى‌شود. وقتى فعاليت سلولهاى مغزى كاهش پيدا كند اين سلولها به اكسيژن كمترى نياز دارند در نتيجه قبل از اينكه در اثر حضور لخته از بين بروند يا به زبان ساده‌تر خفه شوند! پزشكان فرصت پيدا مى‌كنند به کمک داروهای حل کننده، لخته خونی را از بین ببرند.
بخش تئوری اين روش درمانى اميدواركننده به نظر مى‌رسد اما باید دید این طرح تا چه حد عملی است. چطور مى‌شود درجه حرارات بدن بيمار را پايين آورد. بیمارانی که دچار سکته مغزی شدید شده‌اند در حالت اغما به سر مى‌برند و متوجه این پروسه نمى‌شوند. این بیماران تا سه روز در این وضعيت مى‌مانند بعد دوباره به حالت طبيعى برگردانده مى‌شوند. اما بیمارانی که بعد از سكته مغزی هشیارند تنها بیست و چهار ساعت یا یک روز در این حال مى‌مانند. با اين توضيح كه، بيمار سرد شدن بدنش را حس مى‌كند.
دكتر هامان هم اشاره مى‌کند که:” پایین آوردن دمای بدن، برای بیمار حالت خوش آیندی نیست. برای همین معجونی از داروهای متفاوت به بیمار خورانده مى‌شود تا سرد شدن بدنش را كمتر حس کند. با پايين آمدن دماى بدن بيمار لرز مى‌کند، با خوراندن دارو به بيمار این حس ناخوش آیند کم مى‌شود.“
نتايج تست حيوانى هيپوترمى روی حیوانات آزمايشگاهى موفقیت آمیز بوده است و امیدوار کننده به نظر مى‌رسد. با اين روش آسیبهای مغزی سی تا پنجاه درصد کمتر شده‌اند. تا کنون در امریکا شصت بیمار مورد درمان قرار گرفته‌اند. اما برای اینکه از موفقیت آمیز بودن این روش درمانی مطمئن شد تعداد شصت بیمار بسیار کمتر از حدى است که بتوان از نظر پزشکی به آن اطمینان کرد.
هامان در انتها اشاره مى‌كند:” مراكز درمانی متفاوتی روى اين روش تحقيق مى‌كنند. من فکرمى‌کنم تا سه، چهار سال آینده مى‌توانیم به نتیجه مشخصى در مورد اين روش تراپی برسيم.“
البته خطرات جانبی چنین روش درمانی را نبايد نديده گرفت. پایین آوردن درجه حرارات بدن بیمار مى‌تواند به سرعت منجر به التهاب ريه‌ها شود و گذشته از آن این روش درمانى برای تمامى بیماران روش مناسبی نیست. آنطور که دکتر هامان مى‌گويد تنها در مورد سکته‌هاى شدید مغزى یعنی در ده تا بیست درصد موارد موفقیت آمیز خواهد بود.