حقوق اسيران متهم به تروررسيم در خليج گوانتانامو

خليج گوانتانامو، که بيش از صدسال پايگاه نظامیِ آمريکا در خاک کوبا بوده است، اين بار پذيرای زندانيانی می شد که در جنگ با طالبان به دام ارتش آمريکا افتاده بوده اند. رسانه ها اين تصاوير را به سرعت در سراسر دنيا پخش کردند: مردانی در لباسِ سراسر نارنجیِ زندان، دست ها از پشت بسته، شم ها بسته، پاها در زنجير، زانو زده در خاک ميان ديوارهايی از سيم خاردار، زير آفتاب در هوای تف زدهء خليج.

تعداد زندانی ها از آن زمان تاکنون به 660 نفر رسيده است. آنها به 44 کشور متفاوت تعلق دارند. دولت آمريکا آنها را تروريست می خواند و ادعا می کند که آنان می توانند اطلاعاتِ گرانبهايی دربارهء سازمانهای تروريستی اسلامی در اختيار ارتش و مقامات امنيتی بگذارند. در اين دوسال در شرايط زندان تغييراتی پديد آمده: يونيفورم نارنجی به روپوش سفيد زندان تبديل شده، اجرای مراسم دينی و نماز آزاد است و غذای زندان طبق موازين اسلامی از مواد حلال تدارک ديده می شود. سلول ها کوچک - حدود دومتر در سه متر- اند اما دارای توالت و دست شويی و تشک خواب اند. از کتک و شلاق و شکنجه های فيزيکی خبری نيست.

اما گذشت زمان فشار روانی را بيشتر کرده است. کلينيک روانیِ زندان همواره پر است از زندانيانی که دچار افسردگی شديد روانی (depression) شده اند. جلسات روزانهء بازجويی از زندانی ها گاه تا 16 ساعت ادامه پيدا می کند. مقامات زندان می گويند تا کنون بيست و هفت زندانی 32 بار اقدام به خودکشی کرده اند. تنها راهی که زندانی بتواند با يک وکيل يا مشاور صحبت کند آن است که اول به جرم خود اعتراف بکند، جرمی چون همکاری با سازمان القاعده. در غير اين صورت، او نه می داند به چه جرمی زندانی است، نه چه مدت قرار است زندانی باشد، نه دادگاهی در انتظار اوست، نه حق ملاقات با کسی را دارد و نه می تواند با وکيلی مشورت کند.

سازمان ديده بان حقوق بشر (Human Rights Watch) در نامه ای بلند به وزير دفاع آمريکا نوشت نگهداری اين زندانيان به شکل کنونی غيرقانونی است زيرا آمريکا آنها را به عنوان «اسير جنگی» به رسميت نمی شناسد که پس از پايان رسمیِ جنگ، طبق قرارداد ژنو، می بايد به کشورشان بازگردانده شوند. زندانيان غيرنظامی نيز، که در جنگ شرکت نداشته اند يا در کشورهای ديگر به عنوان مظنون به همکاری با تروريست ها دستگيرشده اند، بايد طبق قرارداد ژنو به طور انفرادی جرم شان ابلاغ شده و از حقوقِ وکالت و دفاع قضايی و تقاضای تجديد بازرسی برخوردار شوند.

کميتهء بين المللی صليب سرخ، به دنبال ديداری از گوانتانامو، آمريکا را مورد انتقاد قرار دارد و شرايط روانیِ زندانيان را نگران کننده خواند. رسانه های پرنفوذ آمريکايی نظير نيويورک تايمز و لوس آنجلس تايمز و هفته نامه های نيوزويک و تايم اين انتقادها را بازتابی وسيع دادند.

نيويورک تايمز در سرمقاله ای (16 اکتبر) می پرسد: چرا هنوز دادگاهی برای اين زندانيان تشکيل نشده است؟ اين افراد زير هر عنوانی که باشد زندانیِ ايالات متحد آمريکا محسوب می شوند. حتا اگر شهروندِ آمريکا هم نباشند بايد طبق بالاترين استانداردهای عدالت در آمريکا با آنها رفتار شود. اقدام غيرقانونیِ پنتاگون در گوانتانامو، به گفتهء نيويورک تايمز، بايد بر وجدان هر آمريکايی سنگينی کند. «با اين زندانيان يا طبق قانون رفتار کنيد يا آنها را آزاد سازيد!» به دنبال اين انتقادها، سرانجام ماه گذشته دادگاه عالیِ آمريکا حاضرشد پروندهء تعدادی از اين زندانيان را از ارتش تحويل بگيرد و خود مورد رسيدگی قرار دهد.