حسين باقرزاده / نتيجه دور چهارم گفتگوى اتحاديه اروپا و ايران در باره حقوق بشر

اقرزاده، فعال حقوق بشر ساكن انگليس انجام داده است.

مصاحبه گر: كيواندخت قهارى

دويچه وله: آقاى دكتر حسين باقرزاده، ارزيابى شما از گفتگوهاى ميان اتحاديه اروپا و ايران در زمينه ى حقوق بشر چيست؟

حسين باقرزاده: متاسفانه همان طورى كه مطلع هستيد، اين نشست هفته ى گذشته در تهران و در پشت درهاى بسته انجام شد و اطلاع دقيقى از آنچه در آنجا گذشته است، وجود ندارد. ولى از برخوردهايى كه پيش آمد و اطلاعيه اى كه اتحاديه اروپا بعد از اين جريان داده، مى شود ديد كه نتيجه ى آن چندان رضايت بخش نبوده است. بهرحال من فكر نمى كنم از اين كنفرانس نتيجه ى زيادى را در رابطه با بهبود وضع حقوق بشر در ايران، بتوان انتظار داشت.

دويچه وله: پس شما فكر نمى كنيد كه اين مذاكرات و از جمله بيانيه اى كه ديروز منتشر شد، بر رفتار جمهورى اسلامى تاثيرى بگذارد؟

حسين باقرزاده: من فكر مى كنم اين نشست در شرايطى انجام شد، كه از يك طرف، رژيم جمهورى اسلامى ايران به دليل شرايط خاص منطقه و عراق احساس مى كرده است كه احتياجى به اينكه به تذكرات و انتقادات اروپا گوش بدهد، ندارد و به طور بسيار قاطع در برابر اين هيات ايستادگى كرده است. از طرف ديگر، فكر مى كنم اتوريته يا اقتدار اخلاقى كشورهاى غربى به دليل حوادث و فجايعى كه در عراق اتفاق افتاده بود تا حد زيادى ضربه خورده است و اين خود وسيله اى بوده كه رژيم جمهورى اسلامى ايران با پيش كشيدن وضع زندانيان در عراق آنها را در برابر وضع خاصى قرار بدهد. در مجموع فكر مى كنم كه شرايط به گونه اى بوده است، كه حكومت ايران در حال حاضر چندان به اعتراضات بين المللى در مورد حقوق بشر ايران توجه نكند. البته ممكن است كه شرايط در آينده تغيير كند و شايد فرضا، اگر اتحاديه ى اروپا بعد از اين كنفرانس موضع قاطعترى بگيرد و در روابط سياسى و اقتصادى خود تغيير ايجاد كند و به ايران فشار بياورد، اين مسئله هم تغيير كند. ولى به دليل اين كه در گذشته اتحاديه اروپا تا حد زيادى با ايران مماشات كرده است و در حال حاضر هم اين كار را مى كند، فكر مى كنم نتواند با اعتراضى به اين حد بتواند تاثير خاصى در شرايط بگذارد. همزمان با اين كنفرانس مى دانيم كه كنفرانس ديگرى در وين برگزار مى شد، كه حول مسايل انرژى اتمى بود. من فكر مى كنم در هر دو اين كنفرانس برخورد ايران، برخوردى بسيار سرپيچانه و غيرمسئولانه بود. دليلش هم همانطورى كه گفتم، از نظر جهانى ايران از يك طرف، به دليل شرايط و فجايع عراق، احساس امنيت مى كند كه از خارج خطرى يا فشارى متوجه اش نيست و از نظر داخلى هم به دليل سركوب يا شكست نيروهاى اصلاحات و يكپارچه كردن حكومت، رژيم ايران چنين احساسى را دارد كه مى تواند به سياستهاى گذشته ى خود بى مشكلى ادامه دهد. بنابراين من فكر مى كنم، همانطورى كه قبلا اشاره كردم، چنانچه كشورهاى غربى روش خود را تغيير ندهند و فشار بر ايران را بيشتر ننمايند، امكان اين است كه اين وضع ادامه يابد و در آينده به فجايع بيشترى منجر شود.

دويچه وله: آقاى باقرزاده، مقامات جمهورى اسلامى گفته اند كه در مذاكرات ايران با اتحاديه اروپا تنها دولتيان ايران شركت نداشته اند. اما فعالان حقوق بشر مى گويند كه كسانى كه دولت ايران براى شركت در مذاكرات دعوت مى كند، در حقيقت، ساخته و پرداخته ى خود دولت هستند. به نظر شما چگونه مى شود شفافيت در اين مذاكرات ايجاد كرد؟ چه كارى مى توان كرد كه سازمانهاى مدنى واقعى در اين مذاكرات بتوانند شركت كنند؟

حسين باقرزاده: دقيقا اگر اين نشست علنى بود و با حضور نمايندگان گروه هاى حقوق بشرى غيردولتى در ايران برگزار مى گرديد، مسلما نتايج ديگرى داشت. در ايران سازمانهاى حقوق بشر غيردولتى متعددى داريم مانند «جمعيت مدافعان حقوق بشر وابسته به كانون وكلا»، «جمعيت دفاع از زندانيان»، «جمعيت دفاع از حقوق مطبوعات و روزنامه نگاران» و امثالهم. اين نهادها در ايران فعال هستند و هيچكدام از اين نهادها در اين نشست شركت نداشته اند. حتا سازمانهاى دولتى اى كه وابسته به خود حكومت هم هستند مانند «كميسيون حقوق بشر اسلامى»، كه وابسته به حكومت است و دعوت هم شده بود، در اين كنفرانس شركت نكردند. چون به قول آقاى ضيايى فر، رييس اين كميسيون، اين كنفرانس بى نتيجه بود و شركت آنها هم چندان تاثيرى نداشته است. بنابراين من فكر مى كنم ادعاى رژيم ايران بر اين كه اين نهادها هم شركت كرده اند، بى فايده است و اگر چنانچه اينگونه بود، بايستى اين سازمانهايى كه من نام برده ام هم دعوت مى شدند يا اينكه جلسات علنى و با حضور خبرنگاران برگزار مى شد تا آنها ببينند كه در آنجا چه مى گذرد و تا كجا مسايل حقوق بشر ايران در آنجا مطرح مى شود. اين است كه به نظر من اين كنفرانس درست به اين علت كه در پشت درهاى بسته انجام گرفته، نمايندگان يا سازمانهاى حقوق بشر غيردولتى شركت نداشته اند، نمى توانست چندان مورد توجه قرار بگيرد و يا اينكه مسايل حقوق بشر ايران واقعا در آنجا مطرح بشود.

دويچه وله: آقاى باقرزاده با توجه به اينكه در اين دوره از مذاكرات اتحاديه اروپا و ايران براى نخستين بار موضوع عدم شركت سازمانهاى مدنى ايرانى به طور وسيع مطرح شده است، نظرتان راجع به رشد افكار عمومى در زمينه ى حقوق بشر در ايران چيست؟

حسين باقرزاده: من فكر مى كنم « حقوق بشر» در گفتمان سياسى ايران در چند سال اخير بسيار رشد كرده است. و همين مسئله كه جمعيتهاى حقوق بشرى در ايران شكل گرفته اند و فعال اند، خود نشانه هاى اين رشد است.منتها بايد توجه كنيم كه فشار نيروهاى داخلى كشور، اگر كشورهاى خارجى در رابطه با مسئله حقوق بشر فشار نياورند، نمى تواند چندان موثر باشد. چون بهرحال رژيم ايران به دليل نيازهاى شديد اقتصادى و سياسى اى كه به كشورهاى خارج دارد، مى تواند همچنان بدون توجه به اعتراضات داخلى به نقض حقوق بشر در ايران ادامه بدهد. بنابراين مسئله ى فشار كشورهاى خارجى بسيار مهم است و اگر چنانچه اين فشارها همراه بشود با اعتراضات داخلى كه در ايران صورت مى گيرد، مشتركا مى توانند در وضع حقوق بشر در ايران تاثير گذاشته و رژيم ايران را وادار كنند تا موارد زيادى از نقض حقوق بشر را، از نقض حقوق زنان گرفته تا اعمال خشونت و مجازاتهاى خشن و امثالهم را، تعديل كرده و تا حدى آنها را كاهش دهند. بنابراين مبارزات حقوق بشر در داخل كشور بسيار مهم است. ولى شرط موفقيت آن اين است كه جامعه جهانى و به خصوص اتحاديه اروپا كه با ايران روابط گسترده اى به لحاظ سياسى و اقتصادى دارد، به فشارهاى خود بر ايران بيفزايد.