حجم مغز و سن • پژوهش‌های تازه
۱۳۸۷ خرداد ۱۶, پنجشنبه
مركز تحقيقاتى يوليش وابسته به دانشگاه آخن آلمان، از مراكز پژوهشى است كه تازه‌ترين تجهيزات مهندسى پزشكى را در اختيار دارد. يكى از گروه‌هاى تحقيقاتى اين مركز، بر روى پروژه‌اى كار مى‌كند كه هدف آن تهيه تصاويرى از بافت و نحوه عملكرد مغز انسان است.
درون يك دستگاه سيتى اسكن مجهز، از مغز داوطلبانى كه در اين تحقيق شركت كرده‌اند تصويربردارى مىشود. در اين مرحله از تحقيق، داوطلبان مردان ۱۸ تا ۵۱ ساله هستند. به دليل تفاوتهاى ساختارى كه در بافت مغزى زنان و مردان ديده مىشود پژوهشگران با تقسيم اين تحقيق به دو بخش مردانه و زنانه با مقايسه بافت‌هاى مغزى كه به هم شبيه‌ترند، تخصصى‌تر عمل مى‌كنند.
پروفسور نورولوژى، كاترين آمونتس (Katrin Amunts) كه مديريت اين پروژ را بر عهده دارد مى‌گويد:«ما براى نخستين بار توانستيم نشان دهيم كه تغيير بافت مغزى‌از سنين پايين‌تر شروع مىشود. در فاصله ۱۸ تا ۵۱ سالگى. اينكه در دو دهه ۶۰ و ۷۰ سالگى مغز تغيير مى‌كند و از حجمش كاسته مىشود در تحقيقات قبلى روشن شده بود. اما اين تغيير مفهوم ديگرىدارد.»
كم شدن حجم: تخصصى شدن بافت مغز
نكته‌اى كه هنوز روشن نيست علت اين تغيير و تفاوت آن با تغييرى است كه حاصل سالخوردگى‌است. كم شدن حجم مغز مى‌تواند نشانه‌تكامل در بافت اين اندام باشد.
پروفسور آمونتس توضيح مى‌دهد: «در دوران كودكى و سنين بلوغ، مغز هم مثل ساير اندام‌ها رشد مى‌كند. از حدود ۶۰ سالگى به بعد هم تحليل مى‌رود. اما تغييراتى كه در فاصله اين دو دوره رخ مى‌‌دهند مشخص نيستند. با استفاده از تصاوير كه در حال جمع‌آورى آنها هستيم تا حدودى مىشود مشخص كرد كه كدام بخش و تا چه حد تغيير مى‌كند.»
طبق محاسبات پتر پيپرهوف ( Peter Pieperhoff) يكى از كارشناسان فيزيكى كه تصاوير را بررسى مى‌كنند، از سن هجده‌سالگى به بعد سالانه دو درصد از حجم مغز كاسته مىشود.
پيپرهوف میگوید: «اين تصاوير مشخص مى‌كنند كه بخش‌هاى مثل بخش تالاموس بيشتر تغيير مى‌كند. قسمت‌هاى كه در كنترل حركات، بخصوص حركاتى كه به تمركز بيشترى نياز دارند، نقش تعيين كننده‌اى بر عهده دارند.»
آیا از هجده سالگى به بعد مغز فرسوده مىشود؟
پروفسور آمونتس معتقد است كوچك شدن به مفهوم فرسودگى نيست. او توضيح مى‌دهد: «شايد دليلش اين باشد كه هر چه مغز باهوش‌تر مىشود به سلولهاى كمترى نياز دارد. اين نكته‌اى است كه بايد بيشتر در مورد آن تحقيق كرد.»
نكته مهم بعدى در اين تحقيق، شناخت بيشتر بيماريهاى مغزى است. پروژه‌بلندمدت مركز پژوهشى يوليش، بررسى ريشه‌هاى بيمارى آلزايمر است. ابتلا به آلزايمر حدود ده سال طول مى‌‌كشد. آنچه در طول اين مدت اتفاق مى‌افتد نه براى‌بيمار قابل تشخيص است، نه براى‌اطرافيان او.
آمونتس میگوید: «اگر هدف اين است كه روش درمانى موثرى پيدا كنيم طبيعتأ بايد بتوانيم بيمارى را در مراحل اوليه تشخيص دهيم. براى اين تشخيص هم بايد روشن كنيم مغز چگونه پير مىشود.»
در مرحله بعدى اين تحقيقات، ۱۵۰۰ نفر در فاصله شش سال تست خواهند شد. اميد پژوهشگران اين است كه با در دست داشتن نتيجه تحقيقات بعدى بتوانند مشخص كنند چه افرادى بيشتر در خطر ابتلا به بيمارى آلزايمر قرار دارند.
اینگو واگنر / شبنم نوریان