جهان در هفته‌اى كه گذشت: شكاف ميان شرق و غرب و زخم كهنه فلسطين
۱۳۸۴ بهمن ۳۰, یکشنبه
بحران ناشى از چاپ كاريكاتورهاى پيامبر اسلام در نشريات غربى، اين هفته نيز آرام نيافت. تفاهم ميان جهان غرب و جوامع اسلامى، كه از واقعه تروريستى يازده سپتامبر به اين سو به شدت شكننده شده است، در نتيجه وقايع اخير، به مرزهاى نگران كننده‌اى رسيد، كه در گوشه و كنار جهان، بحث ”گفت و گوى ميان مذاهب” را بار ديگر به بحث روز تبديل كرد. اما چنان كه گوئى عواملى مرئى و نامرئى در كارند كه چنين گفتمانى تحقق نيابد، اين هفته، يكباره شاهد انتشار تصاوير تكان دهنده تازه‌اى از زندان ابوغريب عراق بوديم. عكس‌هائى كه نشان مى‌داد شكنجه اسراى عراقى، مدت‌ها پس از ماجراى رسواكننده جسيكا لينچ و ليندى انگلند، همچنان ادامه دارد.
هرچند مقامات آمريكائى قول دادند كه اين موضوع را با دقت كامل مورد بررسى قرار دهند، اما اثرى كه انتشار عكس‌هاى تازه بر احساسات تحريك شده مسلمانان نهاد، به سختى جبران پذير خواهد بود. دولت عراق، در عين حال كه اعلام كرد عكس‌ها مربوط به سال ۲۰۰۴ هستند، خواستار به دست گرفتن كنترل زندان ابوغريب شد. همين چند هفته پيش، آمريكائى‌ها كوشيدند با آزاد ساختن صدها تن از اسراى ابوغريب، آثار ناخوشايند بدرفتارى‌هاى قبلى را، در افكار عمومى عراقى‌ها، ترميم كنند.
بحث شرايط غيرانسانى اردوگاه اسراى گوانتانامو نيز، اين هفته تا آنجا اوج گرفت كه علاوه بر كوفى عنان، كارشناسان حقوق بشر سازمان ملل متحد نيز، خواستار برچيده شدن اين اردوگاه شدند. كارشناسان سازمان ملل، در ژنو، گزارشى را در اختيار افكار عمومى قرار دادند كه حكايت از ادامه رفتارهاى ضدانسانى در گوانتانامو مى‌كرد. دولت آمريكا، در واكنش به انتقاد شديد كوفى عنان و كارشناسان حقوق بشر، اعلام كرد كه زندانيان گوانتانامو تروريست‌هاى خطرناكى هستند، رفتار با آن‌ها انسانى است و اردوگاه تعطيل نخواهد شد. مى‌دانيم كه در حال حاضر ۴۹۰ نفر در اسارت گوانتانامو به سر مى‌برند و عليه بيشتر آن‌ها، ظرف ۵ سال گذشته، اعلام جرم رسمى نشده است.
در چنين شرايطى، جورج بوش لايحه تازه اى را تقديم كنگره كرد كه به موجب آن بايد ۷۲ ميليارد و ۴۰۰ ميليون دلار ديگر به بودجه ارتش آمريكا در عراق و افغانستان افزوده شود. اين در حالى است كه كنگره آمريكا مدتى پيش ۵۰ ميليارد دلار بر بودجه ارتش در اين دو كشور افزوده بود.
و اما بحرانى كه انتشار كاريكاتورهاى پيامبر اسلام در نشريات غربى آفريد، اين هفته پاكستان را به صحنه تظاهرات خشونت‌آميز ديگرى تبديل كرد كه در لاهور حتى به قتل دو نفر انجاميد. تظاهرات، در اسلام آباد، كراچى، پيشاور و چند شهر ديگر پاكستان نيز ادامه يافت. جالب آن كه روسيه، به عنوان كشور تحت نفوذ كليساى ارتدوكس، براى نخستين بار، اقدام به تعطيل روزنامه‌اى كرد كه يك كاريكاتور از پيامبر اسلام را منتشر كرده بود!
زخم كهنه در مناسبات جهان غرب و جهان اسلام، اما، همچنان مساله فلسطين است كه حالا با قدرت يافتن حماس، چركين تر نيز شده است. خاوير سولانا، مسئول روابط خارجى اتحاديه اروپا، اين هفته، پس از سفر خود به فلسطين، بار ديگر تاكيد كرد كه اگر حماس قرارداد صلح با اسرائيل را لغو كند، اتحاديه اروپا كمك‌هاى مالى خود به فلسطين را قطع خواهد كرد. همزمان با اين تهديد، خالد مشعل رهبر سياسى حماس در راس هيئتى روانه آنكارا شد تا با مقامات اين كشور، كه مناسبات بسيار دوستانه اى با اسرائيل دارند، به مذاكره بنشيند. حماس نشان داده است كه در عين پافشارى بر مواضع افراطى خود، مايل نيست كمك مالى اتحاديه اروپا را از دست بدهد.