جشنواره و جایزه‌ی ادبی اصفهان (گفتگو با زاون قوکاسیان دبیر جشنواره)
۱۳۸۴ مرداد ۱۳, پنجشنبه
جایزه‌ی ادبی اصفهان با جایزه‌های ادبی دیگری که در چند سال اخیر پاگرفته‌اند تفاوتهایی دارد. اهدای این جایزه در حقیقت بخشی از برنامه‌هایی است که طی سه روز و زیر عنوان جشنواره ادبی اصفهان در این شهر برگزار میشود. جایزه‌ی ادبی اصفهان همچنین نه تنها به بهترین کتابها که به بهترین داستانهایی که نویسندگان جوان تر می‌فرستند نیز اهداء میشود و از آن مهمتر، کارگاه‌های داستان‌خوانی و جلسات نقد و بررسی است که از برنامه‌های اصلی این جشنواره محسوب می‌شوند.
زاون قوکاسیان، که شهرتش بیشتر به خاطر نقدهای سینمایی و کتابهایی است که درباره‌ی سینماگران تالیف کرده، دبیر جایزه‌ی ادبی اصفهان است. قوکاسیان توجه به آثار جوانها و انتشار داستانهای برگزیده‌ی آنان را یکی از ویژگیهای جشنواره ادبی اصفهان می‌داند:
«جشنواره ادبی اصفهان که بیشتر به جایزه‌ی ادبی اصفهان معروف است در دو سال گذشته با استقبال بسیار خوبی مواجه شد و من نتیجه‌ی آن را بیشتر در انتشار کتابهای جوانها می‌بینم. و با در نظر گرفتن تجربه‌ای که در دو سال گذشته داشتیم و با توجه به این که جایزه‌ی ما از نظر ارزش مادی جایزه‌ی سنگینی نیست، ولی به دلیل این که ما در طول سه روز برنامه‌های ما برگزار میشود در طول این سه روز خیلی ازداستان‌نویسها می‌توانند داستانهای شان را در جلسات صبح بخوانند و داستانها نقد و بررسی بشود. طبیعتاً چون داستانها در حضور نویسندگان بزرگ کشور خوانده میشود برای جوانها خیلی جذابیت دارد. از طرف دیگر چاپ کتابهایم ما تفاوتی است که ما با جایزه‌های دیگر داریم.»
به اعتقاد دبیر جشنواره‌ی ادبی اصفهان، گذشته از انتشار تک داستانهای برگزیده، ویژگی دیگر این جشنواره تنوع برنامه‌های آن است:
«ما حدود ۲۰ تا ۲۵ قصه در سال گذشته انتخاب کردیم که پنج تای اول جایزه‌هایی نیز گرفته‌اند و همه‌ی آنها در کتابی منتشر شده‌اند. این کتاب خوشبختانه همیشه خوب هم فروش رفته. به دلیل این که طبیعتاً ما بخشی از آن را برای کسانی که برایمان قصه فرستاده‌اند و در مرحله‌ی اول پذیرفته و به مرحله دوم راه یافته‌اند، ما این کتابها و نشریاتی را که چاپ کرده‌ایم برایشان فرستاده‌ایم. حال سوال میشود که این دو مرحله چیست؟ برای کسانی که برای ما قصه می‌فرستند، که مثلا سال قبل‌تر حدود ۵۰۰ تا و سال گذشته حدود ۵۵۰ تا بود، در مرحله‌ی اول داوری حدود ۳۰۰ داستان را کنار گذاشتیم که ضعیف‌تر بودند و ۲۵۰ تا را دادیم به مرحله نهایی. و ما کتابهایی را که چاپ شد برای این ۲۵۰ نفر فرستادیم. از طرف دیگر همراه جایزه‌ای که به بهترین رمان و بهترین مجموعه داستان می‌دهیم، در همان دو روزی که نویسنده در اصفهان است و در برخوردی که با داستان‌نویسان دیگر و با علاقمندان به ادبیات دارد، من فکر می‌کنم کتاب فرصت مطرح شدن پیدا می‌کند. من فکر می‌کنم این انتخابها و جوایزی که با موضوعات فرعی اضافه کردیم گستره‌ی کار ما بیشتر میشود و می‌توانیم داستان‌نویسهای بیشتری را زیر پوشش قرار بدهیم و راه را برای آمدن آنها به سمت نویسنده‌ی حرفه‌ای‌تر شدن بیشتر باز کنیم.»
جایزه ادبی اصفهان برنامه‌های دیگری نیز دربردارد که اهل سینما بودن دبیر جشنواره در تدارک آن بی‌تاثیر نیست:
«از دیگر برنامه های امسال، مانند سال گذشته یکی هم این است که فیلمهایی را که در رابطه با ادبیات ساخته شده را شبها نشان می‌دهیم. یعنی صبحها را سعی می‌کنیم داستان‌خوانی باشد و کارگاه قصه، بعدازظهرها میزگردهای متفاوت و شبها نمایش فیلم در رابطه با ادبیات.»
در کنار جایزه‌ی «کتاب سال» که دولتی است و در کنار جایزه‌های مستقل دیگر، شاید بتوان جایزه‌ی ادبی اصفهان را جایزه‌ای نیمه دولتی قلمداد کرد. در حالی که بودجه‌ی جشنواره‌ی ادبی اصفهان را اداره‌ی فرهنگ و ارشاد اسلامی این استان فراهم می‌کند و برخی نهادهای دولتی دیگر در برگزاری آن سهیم هستند کار انتخاب داوران و کار داوری تا چه اندازه مستقل است یا می‌تواند مستقل باشد؟
«در دو سال گذشته ما آنچنان درگیر قوانین جاری اداره ارشاد نبوده‌ایم که بخواهیم برای تک تک داورانمان موافقت آنها را جلب کنیم. ولی من با نظر شما موافقم که ما بیشتر نیمه‌دولتی هستیم. از طرف دیگر اختلافی که با جایزه‌های دیگر داریم این است که سعی نمی‌کنیم ما هم روی ارزشهایی که جایزه‌های ادبی دیگر دارند حرکت کنیم. ما پارسال در داوری رمان‌مان یک استاد ادبیات ارمنی و یک فیلمساز که گاهی هم فیلمنامه می‌نویسد آوردیم و این به نظرم در نتیجه‌ی داوریهای‌مان یک مقدار تغییرات ایجاد کرد. من فکر می‌کنم ما باید روی این که خواننده چقدر با کتاب ارتباط برقرار می‌کند هم باید تاکید بیشتری بکنیم. کتابهایی که مثلا در یلدا یا در جایزه‌ی گلشیری جایزه می‌برد شاید کمتر شانس بردن جایزه‌ی ما را داشته باشد. ما باید به مردم‌پسند بودن کتاب هم با انتخاب داوری بیشتر اهمیت بدهیم که من فکر می‌کنم امسال هم توی آن جهت حرکت کنیم که داوران مان آنچنان ویژه ادبیات و یا، در حقیقت، داور زبده و کارآزموده نباشند و بیشتر خواننده رمان باشند؛ ولی خواننده‌ی خوب.»
جایزه‌ی ادبی اصفهان امسال بر خلاف سالهای گذشته که در دی‌ماه، در آبان ماه برگزار میشود و بخشی از برنامه‌های خود را به ادبیات کودکان اختصاص داده است.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران