جايزه لايبنيز
۱۳۸۶ فروردین ۷, سه‌شنبه
كداميك بهتر در خاطرتان مى‌ماند: يك نوشته كوتاه، يك بيت شعر يا يك تصوير؟ ذهن ما با تصاوير ساده‌تر ارتباط برقرار مى‌كند. مثلا وقتى به يك تابلوى نقاشى نگاه مى‌كنيد حتما نبايد ديد هنرى داشته باشيد! بيشتر آدم‌ها به جزئيات تصوير دقت مى‌كنند.
برنارد يوسن پژوهشگر آلمانى معتقد است هر تابلوى نقاشى بخشى از يك واقعيت را تعريف مى‌كند. مثلأ مجموعه نقاشى‌هاى قرن هجدهم گوشه‌اى از تاريخ اين قرن را تعريف مى‌كنند. يوسن و همكارانش پس از جمع آورى تابلوهاى نقاشى دورهاى مختلف هر مجموعه را به صورت يك آلبوم درآورد‌ه‌اند. آلبوم‌هاى كه هر كدام مثل يك كتاب درسى هستند. اين طرح برنده جايزه لايبنيز سال ۲۰۰۷ شده است. يوسن در مورد اين پروژه مى‌گويد:” اگر سرى به موزه تاريخ برلين بزنيد و نگاهى به تابلوهاى نقاشى بياندازيد نكات جالبى پيدا مى‌كنيد. مثلا تصاوير شواليه‌ها و يا لوازم سواركارى كه در هر دوره تاريخى ديده مىشود. آنچه كه اين نقاشى‌ها به تصوير مى‌كشند بخشى از تاريخ است.“
البته نه فقط تاريخ، در هر كدام از اين تصاوير می‌توان جزئيات متفاوتى در زمينه‌هاى مختلف پيدا كرد مثل طبيعت هر دوره، جغرافى، فيزيك و يا نوع كشتى‌رانى يا نگاهى به آداب و رسوم يك جامعه. در ميان مجموعه‌هاى گردآورى شده نقاشى‌ها آغاز قرن بيستم جايگاه ويژه‌اى دارند. يوسن توضيح مى‌دهد:” در اين زمان نزديك در بسيارى از كالاهاى لوكس مثل كاغذ شكلات و يا جعبه‌هاى كرم نقاشى‌هاى باارزشى وجود دارد كه با تكنيك خاصى نقاشى شده‌اند و جمع‌آورى‌شان پرزحمت بود. نقاشى‌هایى كه تنها مربوط به طبقه متمول جامعه مى‌شد. اما از سال ۱۹۲۰ به بعد يعنى بعد از رونق گرفتن صنعت دخانيات تابلوهاى نقاشى به زبان ساده‌ترى تبديل شد كه طبقات مختلف جامعه را مخاطب قرار داد و همينطور هم ماند.“
بسيارى از تصوير جمع آورى شده از نظر هنرى ارزش فوق‌العاده‌اى ندارند اما هر كدام از آنها گوشه‌اى از دنياى آدم‌هاى آن روزگار را به تصوير مى‌كشند. البته به اين نكته هم بايد دقت كرد آنچه تصاوير به نمايش مى‌گذارند هميشه هم بيانگر واقعيات نيست. هر نقاشى از دريچه نگاه خودش دنيا را نگاه مى‌كند. با وجود اين همانطور كه يوسن هم اشاره مى‌كند: ”بررسى تاريخ دو راه دارد يا از راه نوشته و يا تصوير. تصوير آسانتر با ذهن ارتباط برقرار مى‌كند بيشتر هم در خاطر مى‌ماند. مثلأ اگر تصميم گرفته باشيد كتابى را بخوانيد تأثير تصوير روى جلد كتاب را نمى‌توانيد ناديده بگيريد.“
يوسن كه هنوز از شنيدن خبر اهدا جايزه تا حدى هيجان زده به نظر مى‌رسد در مورد اينكه با اين جايزه دوونيم ميليون يوروى چه مى‌كند مى‌گويد:” با كار كردن نمى‌شود به چنين پولى رسيد مگر اينكه برنده چنين جايزه‌ايد شويد. من اين جايزه را صرف دو پروژه بعدى‌ام مى‌كنم.“
يكى از اين پروژه‌ها خارج از دنياى تصوير است؛ معناشناسى تاريخى لغت‌هاست. اينكه مفهوم هر لغت در طول تاريخ تا چه حد و به چه علت تغيير كرده است. با آنكه بسيارى از لغات در زبانهاى مخلتف اروپايى ريشه لاتين دارند مفهوم هر لغت با گذشت زمان تحت تاثير حوادت تاريخى تغيير كرده است. يوسن اميدوار است كه اين طرح را ظرف دو سال آينده به اتمام برساند.