تکیه به روسیه یا تلاش برای عادی‌سازی رابطه با آمریکا؟
۱۳۹۵ اسفند ۴, چهارشنبه
«بهترین کاری که جمهوری اسلامی می‌تواند بکند این است که قبل از این که تحریم‌های به مراتب گسترده‌تر در رابطه با آزمایش‌های موشکی شامل مردم ایران، حکومت و نظام شود، دیپلمات‌هایش را برای تماس با وزارت خارجه آمریکا و گفت‌وگو با دولت ترامپ بفرستد. چون ترامپ هم نمی‌خواهد برجام را به کلی برهم بزند.»
این توصیه مهران براتی، تحلیلگر سیاسی ساکن برلین به مقام‌های جمهوری اسلامی است؛ تحلیلگری که به پرسش‌های دویچه‌وله درباره سفر قریب‌الوقوع حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران به روسیه و مناسبات این دو کشور، پاسخ داد.
حسن روحانی قرار است به زودی به مسکو سفر کند. اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور به خبرگزاری مهر گفته است که هدف از این سفر گسترش روابط و هماهنگی‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی با روسیه است. در ماه‌های آخر ریاست جمهوری روحانی، ایران شرایط دشواری را پشت سر می‌گذارد. به همین دلیل نیز معاون اول او بر "اهمیت ویژه" این سفر تاکید می‌کند.
بیشتر بخوانید:"جبهه متحد" عربستان و اسرائیل علیه ایران در کنفرانس امنیتی مونیخ
خبرگزاری مهر در این گزارش به تماس تلفنی پوتین و ترامپ اشاره کرده و به نقل از ایگور شووالف، معاون اول نخست وزیر روسیه نوشته است: «در این تماس تلفنی رییس جمهور روسیه بر لزوم اجرای دقیق توافقنامه برجام تاکید کرد و تاکید آقای پوتین برای گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با جمهوری اسلامی ایران این پیام را به جهان می‌دهد که مسکو، تهران را به عنوان یک شریک راهبردی برای خود می‌داند.»
اتحاد میان مدت دو کشور غیردمکراتیک
آیا ایران می‌تواند در درازمدت روی حمایت روسیه به عنوان "شریک راهبردی" حساب باز کند؟ روسیه در طول سال‌های گذشته چگونه با ایران تا کرده است؟
نگاه بسیاری از سیاستمداران در ایران به مناسبات همسایه شمالی ایران چندان مثبت نیست. روسیه به همان میزان که از ایران حمایت کرده، در پی گسترش مناسبات با عربستان سعودی و ترکیه هم هست. الکسی فرولکین، معاون مدیر کمیسیون همکاری فنی – نظامی این کشور در نمایشگاه بین‌المللی تسلیحات نظامی در ابوظبی از مذاکره با عربستان سعودی برای فروش سلاح و تجهیزات نظامی گفته است. عربستان در صدد خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ از روسیه است و مسکو از بهار سال گذشته در حال بررسی آن.
به گزارش شبکه "RT" روسیه، الکسی فرولکین در این نمایشگاه هم‌چنین گفته است که با توجه به تحریم‌هایی که سازمان ملل علیه ایران وضع کرده است، این کشور سلاح تهاجمی به ایران نخواهد فروخت. یکی از مهم‌ترین قراردادهای تسلیحاتی ایران با روسیه، خرید سامانه موشکی اس ۳۰۰ بود. قراردادی که سال ۲۰۰۷ بسته شد و ایران سال‌ها در انتظار اجرایی شدن آن‌ماند.
به نظر مهران براتی روسیه و ایران دست‌کم در میان مدت به یکدیگر نیاز دارند و «دو کشور غیردمکراتیک هستند که فعلا منافع امنیتی مشترکی دارند.» او پیش‌بینی می‌کند که وقتی آمریکا و روسیه بتوانند اختلافات خود بر سر ناتو را کنار بگذارند، زمانی است که روسیه کم کم به ایران پشت کند.
او می‌گوید: «روسیه قطعا مایل است که روابط حسنه‌ای با عربستان سعودی داشته باشد. روس‌ها فشار زیادی برای پایان دادن به مناسبات پرتنش میان عربستان و ایران می‌آورند تا دو کشور به نقطه تفاهمی برسند. روسیه سعی زیادی می‌کند تا میان این کشورها سیاستی هماهنگ به وجود آورد. منتهی موفق نبوده زیرا جمهوری اسلامی خود مدعی قدرت بزرگ منطقه و جهانی بودن است و در نهایت به حرف روس‌ها هم گوش نخواهد کرد. به همین دلیل ممکن است سیاستی در پیش بگیرد که در تضاد کامل با سیاست روس‌هاست. ولی در حال حاضر شاهد چنین تضادی نیستیم.»
"رابطه استراتژیک با روسیه خطرناک است"
اتحاد ایران و روسیه در جنگ سوریه نیز از مواردی است که فاصله منافع دو کشور در آن عیان است. حکومت ایران برای حفظ بشار اسد سنگین‌ترین هزینه‌را به مردم خود تحمیل کرده است. در حالی‌که برای روسیه حفظ پایگا‌ه‌هایش در سوریه با یا بدون اسد مهم است.
علی شکوری‌راد، از چهره‌های اصلاح‌طلب و دبیرکل حزب اتحاد ملت ایران در گفت‌وگو با سایت "عصر ایران" تردید در حمایت درازمدت روسیه از ایران را چنین بیان می‌کند:«روسیه سوابق خوبی در روابطش با ایران ندارد. علیرغم قدرتمندی، دارای ظرفیت‌های بالایی هم نیست و نمی‌تواند اهداف و پیوندهای استراتژیک خودش را تا انتها دنبال کند. یعنی اساسا در رابطه استراتژیک با روسیه قرار گرفتن همیشه خطرناک است چون نشان داده که در عرصه بین‌الملل پراگماتیستی عمل می‌کند و هر جا منافعش بیشتر تامین شود به همان سمت می‌چرخد.»
شکوری‌راد اضافه می‌کند: «به عنوان نمونه، پس از آزادی حلب که تشریک مساعی ایران و روسیه در آنجا بارز بود بلافاصله روسیه مسیر خود را تغییر داد و وارد تعامل با ترکیه شد و به ایران یک نقش فرعی در مناسبات داده می‌شود. برخی از افراد در داخل کشور می‌گویند که بدون حضور ما کسی نمی‌تواند کاری انجام دهد ممکن است که آنها نقش برهم زننده برای ایران قائل باشند اما برای نقش اثباتی ایران محل اعرابی قائل نشدند. روسیه و ترکیه توافقنامه دو جانبه امضا می‌کنند، ترکیه به نمایندگی معارضین و روسیه هم که مدعی نمایندگی سوریه شده است؛ ایران وسط می‌ماند و در حقیقت فقط با لطف روسیه جایگاهی برای ایران در نظر گرفته می‌شود.»
به عقیده شکوری‌راد دلایل ورود روسیه به جنگ سوریه با ایران متفاوت است. او می‌گوید روسیه «علاوه بر حمایت از بشار اسد با معارضین سوریه هم بی‌ارتباط نیست و برخلاف ما، تعصب خاصی به حفظ اسد و دولتش ندارد. بنابراین چنانچه به توافقی برسند که اسد از قدرت برکنار شود ما جایگاه و پایگاهی در سوریه نداریم و هزینه‌های ما سوخت می‌شود اگر چه تاکنون حاصل هزینه‌ها حفظ بشار اسد بوده، اما بقای آن نامشخص است.»
این سیاستمدار اصلاح‌طلب در جای دیگری از مصاحبه می‌گوید: «حفظ بشار اسد در حالی که جبهه بزرگی برای سقوط او تشکیل شده بود یک دستاورد است. اما پس از این دستاورد چه؟ ضمن اینکه در اتحاد قرار گرفتن ما با روسیه تبعات منفی زیادی دارد؛ اگر ما موقعیت خود را در شرایطی قرار دهیم که در بین قدرت‌های جهانی مناسبات یکسویه نداشته باشیم، نقش آفرینی بهتری داریم زمانی که ما به یک سمت خاص، تمایل و غش کنیم بخصوص اگر همسایه و قدرتمند باشد، در چارچوب سیاست های او قرار می گیریم و این به ضرر استقلال سیاسی ماست.»
ظریف چرا به مونیخ رفت؟
مهران براتی تفاوت جدی میان منافع روسیه و ایران را ناشی از این می‌داند که ایران تنها به اهدافش در منطقه چشم دوخته در حالی که روسیه به دنبال اهداف جهانی خود است.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران سعی کرد در کنفرانس مونیخ به دنیا حالی کند که جمهوری اسلامی دنبال دردسر نیست. هم‌زمان بر این تاکید شد که ایران مطلقا قصد گفت‌وگو با نمایندگان آمریکا را ندارد.
براتی می‌گوید: «طرف اصلی دعوا آمریکاست، وقتی با آمریکا نمی‌خواهند صحبت کنند، معلوم نیست برای چه اصلا به این کنفرانس رفته بودند و با چه کسی می‌خواهند سیاست خود را پیش ببرند؟ بهترین کاری که می‌توانند بکنند این است که به این بازی که آقای خامنه‌ای راه انداخته خاتمه داده و سعی کنند یک روابط نیمه عادی با آمریکا برقرار کنند.»
بیشتر بخوانید:طرح محورهای سیاست خارجی آمریکا در کنفرانس امنیتی مونیخ