تکلیف دستخط در عصر دیجیتال چه می‌شود؟
۱۳۹۱ مهر ۴, سه‌شنبه
آیا دستخط از صحنه روزگار محو می‌شود؟ این پرسش موضوع بحث گروهی از کارشناسان هنرهای زیبا درآکادمی بایرن در مونیخ بود.
گرت هایدن‌رایش نویسنده نامدار و آنگلا اندرس استاد علوم تربیتی ویژه مدارس ابتدایی از چهره‌های سرشناس در این جمع بودند. در ماه فوریه کانال اول تلویزیون آلمان در فیلمی با عنوان "نامه وداع با دستخط" پاسخ این پرسش را داده بود. در این فیلم به افول دوره دست‌نویسی اشاره می‌شود و بسیاری از مصاحبه‌شوندگان می‌گو‌یند که آن‌ها دیگر به ندرت قلم در دست می‌گیرند و پیام‌های خود را دیگر تنها از طریق اس.ام.اس یا ای‌میل می‌فرستند.
دستخط فقط یک محتوای عینی نیست
دستخط در عصر دیجیتال چه نقشی ایفا می‌کند؟ چه رخ می‌دهد اگر دستخط مانند گذشته دیگر پیشرو نباشد؟ در دانشگاه توبینگن موضوع دستخط فکر بسیاری از پژوهش‌‌گران را به خود مشغول داشته‌است. در ماه اکتبر کنفرانسی برگزار می‌شود که در آن کارشناسان فرهنگ و ادب به یافتن پاسخی برای این پرسش‌ها می‌پردازند.
البته دستخط هنوز جذابیت‌هایی هم دارد. کلماتی که با ماشین نوشته می‌شوند بسیار یکنواخت هستند ولی در نگارش با دست تنوع فراوان وجود دارد. برخی نیز معتقدند قدرت بیان یک دست نوشته بسیار بیشتر از یک نسخه چاپی کامپیوتری است.
دست‌نوشته، گرانبها‌تر از نوشته‌های تایپی
البته داستان دستخط به این سرعت ختم نمی‌شود. در مجامع مختلف امضای شخصیت‌های تاریخی و سرشناس را با شوق و ذوق جمع‌آوری می‌کنند. اگر این امضاها متعلق به افراد مشهور باشند این کارت‌ها، کتاب‌ها و اشیای دیگری که به امضای چهره‌های سرشناس رسیده‌اند با قیمت بالا خرید و فروش می‌شوند.
در آمریکا مجله ادبی "رامپوس" (The Rumpus) نویسندگان مشهوری را در پروژه‌ای به نام " نامه‌هایی در پست" گرد آورده‌است. هر نویسنده‌ای سه الی چهار بار در ماه نامه‌ای می‌نویسد. این نامه‌ها تکثیر شده و به همه مشترکان در سراسر جهان فرستاده می‌شود. در آلمان شرکتی به نام "Feine Reime" (قافیه‌های لطیف) وجود دارد. در این‌جا می‌توان به کارشناسان خوش‌نویسی نامه‌های عاشقانه نوشت.
دستخط، آینه روح و روان
علاوه بر کارشناسان خبره، بسیاری دیگر از هنرمندان و چهره‌های مشهور همواره بر ارزش فرهنگی دستخط تاکید می‌کنند. میریام مکل، استاد مدیریت ارتباطات در دانشگاه سنت گالن در ماه مه به هفته‌نامه «دی سایت» گفته است: «ما فقط با حروف الفبا قادر هستیم که در همه جنبه‌های زندگی مشارکت کنیم. در این میان نوشتن با دست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این کار برای درک عمیق معانی چیزها ضروری است. تنها کسی که چیزی را واقعا از لحاظ فیزیکی و مادی لمس کند می‌تواند آن را خوب نیز درک کند.»
دلایل را باید در مدرسه یافت
کارشناسان در یک مورد هم عقیده هستند و آن این که دستخط آن قدر مهم است که باید به عنوان یک فن فرهنگی حفظ شود. ولی روند کنونی خلاف این است. آیا علت آن تنها پیدایش فن‌آوری‌های جدید مثل تلفن هوشمند و IPad است؟
حقیقت این است که دیگر افراد کمی با دست می‌نویسند. آنگلا اندرس استاد علوم تربیتی در دانشگاه رگنسبورگ می‌گوید: «به ویژه در مدرسه هر روز شکاف بین کودکانی که خوب می‌نویسند و آنهایی که به زحمت جمله‌هایی روی کاغذ می‌آورند بزرگ‌تر می‌شود. از دهه هفتاد میلادی اهمیت نوشتن با دست در مدرسه بسیار کاهش یافته‌است. حتی طرح‌هایی وجود دارند که از نوشتن با دست ممانعت می‌کنند که در سال ۲۰۱۰ توسط انجمن مدارس ابتدایی معرفی شد. از سال ۲۰۱۱ در مدارس‌هامبورگ طرحی اجرا می‌شود که به کودکان یاد می‌دهد به جای نوشتن دستی حروف، با حروف چاپی بنویسند.
نوشتن به اندیشیدن کمک می‌کند
آنگلا اندرس از این تحولات بسیار ناراضی است و تاکید می‌کند که منسوخ شدن نوشتن با دست باعث می‌شود که دانش آموزان شکل‌های فکری و ادراکی دیگری در ذهن خود ایجاد کنند. چون طبعا متن‌هایی که با دست نوشته می‌شوند باید نسبت به آنهایی که در کامپیوتر نوشته می‌شوند بیشتر مورد سنجش و بررسی قرار گیرند.
در کامپیوتر می‌توان به سادگی متنی را به هرکجا که لازم باشد، افزود و در انتها با یک برنامه تصحیح املایی اشکالات آن را برطرف کرد. در نوشتن با دست کودکان باید از همان ابتدا فکر و برنامه ریزی کنند که اصلا می‌خواهند چه بنویسند.
این موجب می‌شود که کودکان اندیشیدن را بیاموزند و به طور منطقی و استنتاجی فکر کنند. با توجه به این روند است که تقریبا در همه مدارس آلمانی دانش‌آموزان هر آنچه را که باید نوشته شود با دست می‌نویسند. شاید در آینده‌ای نزدیک در سوئد داستان به گونه‌ای دیگر باشد. در این کشور هم‌اکنون همه کلاس‌های مدرسه نوشتن را تنها روی IPadها یاد می‌گیرند.