توليد برق اروپا در خاورميانه و آفريقا
۱۳۸۷ مرداد ۳۰, چهارشنبه
"اگر سه روز پشت سر هم خورشيد نتابد، دنيا به آخر مىرسد." این ضرب‌المثلى بومى در شمال آفريقا است. جايى كه خورشيد همه چيز را تعيين مى‌كند: نه فقط آب‌وهوا كه فرهنگ و آداب و رسوم زندگى انسان‌های اين منطقه هم، با ساعات تابش نور خورشيد هماهنگ شده است. تابش مداوم نور خورشيد، حتى مىتواند تبديل به اهرم بزرگى شود كه اقتصاد كشورهاى اين منطقه از آفريقا را دگرگون كند. مثلأ با ساخت نيروگاه‌هاى بزرگ خورشيدى، كه مىتوانند اين انرژى بى‌پايان را تبديل به الكتريسيته كنند.
" ساخت نيروگاه‌هاى خورشيدى در اين منطقه از جهان، بيشتر از هر جاى ديگرى منطقى به نظر مىرسد. منطقه‌اى كه شامل مجموعه‌اى از كشورهاى شمال قاره آفريقا و كشورهاى خاورميانه است. بازده چنين نيروگاه‌هایى در مقايسه با مناطقى مانند اروپاى ميانى يا حتى جنوب اروپا به مراتب بالاتر خواهد بود. حتى در آفتابى‌ترين كشور قاره اروپا، يعنى‌اسپانيا هم شدت تابش خورشيد قابل مقايسه با شمالى‌ترين نقاط آفريقا نيست. در اين منطقه از دنيا، صحراهاى بزرگ و خالى از سكنه‌اى وجود دارد كه هيچ استفاده‌اى از آنها نمى‌‌شود. با يك محاسبه ساده، مى‌بينيم كه حتى در اختيار داشتن ۲ تا ۳ درصد اين صحراها كافى است تا علاوه بر تأمين نياز برق منطقه، بتوان به اروپا هم برق صادر كرد."
نیروگاه‌های خورشیدی در خاورمیانه و آفریقا
روبرت پيتز پال، استاد رشته تكنولوژى خورشيدى و مدير موسسه پژوهشى "تكنيك‌هاى ترموديناميك" در آلمان است. موسسه‌اى كه از زير مجموعه‌هاى سازمان هواوفضا در آلمان محسوب می‌شود. اين موسسه، طرحى تهيه كرده است كه نشان مى‌دهد چطور مى‌‌توان با استفاده از نيروگاه‌هاى خورشيدى، برق مورد نياز كشورهاى اروپای مرکزی، خاورميانه و بخشى ز آفريقاى شمالى را تأمين كرد.
بر اساس اين طرح پيشنهادى، نيروگاه‌ها در حايشه صحراهاى آفريقای شمالى و خاورميانه ساخته خواهند شد. اين طرح نشان مى‌دهد هزينه توليد برق در نيروگاه‌هاى اين منطقه، يك سوم هزينه‌توليد در نيروگاه‌هاى اروپا خواهد بود. اگر اين طرح عملى شود، اروپا مىتواند تا سال ۲۰۵۰ ميلادى، دست كم پانزده درصد از انرژى مورد نياز خود را در اين كشورها توليد كند. البته براى عملى كردن اين طرح راه درازى پيش روست.
پيتز بال می‌گوید:" وقتى مى‌توانيم چنين پروژه بزرگى را آغاز كنيم كه در آلمان يا به طور كلى در اروپا، امكان وارد كردن انرژى‌هاى پاك از اين كشورها فراهم شده و در اولويت قرار داشته باشد."
اولویت انرژی خورشیدی در اروپا
به اين ترتيب، استفاده از انرژى برق توليد شده در نيروگاه‌هاى خورشيدى، بايد در كشورهاى اروپايى اولويت یابد. همانطور كه در اين كشورها استفاده از انرژى‌هايى مانند انرژى بادی و بیولوژیک در اولويت برنامه‌هاى سازمان انرژى است. به نظر مىرسد تنها در صورت فراهم شدن چنين تضمينى، سرمايه‌گذاران بخش خصوصى در طرح‌هاى زير بنايى، براى ساخت اين نيروگاه‌هاى عظيم، سرمايه‌گذارى مى‌كنند.
دكتر هانى ال نوكراشى کارشناس "مرکز پژوهشی انرژی خورشیدی در مصر مى‌گويد: " در حال حاضر قوانين و اولويت‌هاى مربوط به مصرف انرژى‌هاى تجديدپذير در کشورهای اروپائی یکسان نیست. قبل از شروع چنين پروژه بزرگى، اين قوانين بايد يكى شوند تا توليد برق و در مرحله بعد، صدور آن به اروپا، با قوانين دست و پا گير كمترى مواجه باشد." وی ادامه می‌دهد: "براى عملى كردن اين ايده، يعنى انتقال برق از شمال آفريقا به اروپاى مرکزی، یکدستی قوانین بايد تضمين شده باشد".
هانى ال نوكراشى به موارد ديگرى اشاره مى‌كند كه قبل از شروع چنين برنامه‌اى، بايد روى آنها كار شود. از جمله بايد اطلاعات بيشترى در اختيار مردم گذاشت. او ادمه مى‌دهد:" كشورهاى عربى بايد مردم را تشويق كنند كه از انرژى‌هاى تجديدشونده استفاده كنند. پياده كردن چنين طرحى فقط دست دولت‌ها نيست. قسمت عمده‌ای از هزينه‌ها را بايد سرمايه‌داران تأمين كنند."
به نظر کارشناس مصری، مثلا از كشورهاى عربى می‌توان خواست که برق مورد نياز خود را، به جاى استفاده از انرژى‌هاى فسيلى، به صورت مستقيم از طريق نيروگاه‌های خورشیدی تأمين كنند. از سوی ديگر، با كم كردن يارانه توليدكنندگانى كه از سوخت‌هاى فسيلى استفاده مى‌كنند، می‌توان آنها را تشويق به استفاده از منابع پاکیزه‌تر و ارزانتر انرژى كرد.
تردیدهائی که باید برطرف شود
نمايندگان كشورهاى خاورميانه و آفريقا معتقدند که عملى كردن اين طرح، نيازمند همكارى تنگاتنگ ميان طراحان اين برنامه و كشورهاى مورد نظر است. براى چنين همكارى‌یی ابتدا بايد ترديدها برطرف شوند.
هانى ال نوكراشى پژوهشگر مصرى مى‌گويد:" اروپا از مهاجران غيرقانونى و حملات تروريستى وحشت دارد. عرب‌ها و آفريقايى ها هم مى‌گويند اروپا كه تا چند دهه پيش ما را استعمار مى‌‌كرده چه تضمينى مى‌دهد كه چنين پروژه‌اى به سود هر دو طرف است."
از سوى ديگر كشورهاى شما آفريقا و خاورميانه، خود با كمبود توليد انرژى روبه‌رو هستند. تا زمانى كه نياز اوليه اين كشورها تأمين نشده‌باشد، انتظار صدور برق به اروپا چندان منطقى به نظر نمى‌‌رسد.
هامل هدوشه مدير مركز تحقيقاتى انرژى‌هاى تجديدپذير كشور مراكش مى‌گويد:" ما نمى‌توانيم فقط صادر كننده باشيم. مثلأ مراكش خودش مشكل انرژى دارد. ما حدود ۹۵ درصد انرژى مورد نيازمان را وارد مى‌كنيم، مثل كشورهاى اروپايى."
با اين حال روبرت پتز پال از طراحان اوليه اين ايده، هم‌چنان به عملى شدن اين طرح خوش‌بين است. افزايش قيمت نفت و تغييرات جوى، از نظر او نكاتى هستند كه مىتوانند موثر باشند.
پيتز پال مى‌گويد:"همه اينها تهديدات جدى هستند كه نبايد دست‌كم گرفته شوند. من بر اين باورم كه اين پيش‌نويس قابليت عملى شدن دارد."
اين شايد راه حلى هم براى مبارزه با مشكل كم‌آبى باشد. نيروگاه‌هاى خورشيدى هم مانند ساير نيروگاه‌ها حرارت توليد مى‌كنند. از اين حرارت، مى‌‌توان براى نمك‌زدايى آب دريا استفاده كرد. نكته‌اى كه در مجموعه كشورهايى كه با مشكل كمبود آب‌شيرين مواجه‌اند، بى‌اهميت نخواهد بود.
شبنم نوریان