تنش‌هاى مرزى آفريقا بر سر آب و نقش ميانجيگرايانه آلمان
۱۳۸۴ اسفند ۲۶, جمعه
رودخانه نيل، يكى از نمونه‌هائى است كه بهره بردارى از آب آن همواره مشكل‌آفرين بوده است. اين رودخانه، در مسير خود از ده كشور مى‌گذرد كه همه آن‌ها با كمبود آب روبرو هستند. كشورهائى كه در سفلاى نيل قرار گرفته‌اند، همواره احساس مى‌كنند كه از سوى كشورهاى مناطق عليا مورد تبعيض قرار گرفته‌اند و همين مساله زمينه‌ساز تنش‌هاى مرزى است. صنعتى شدن شتابناك كشورهاى ساحلى نيل و رشد روز افزون جمعيت آن‌ها، به جنگ تقسيم آب ميان آن‌ها دامن زده است.
با توجه به اين واقعيات، انجمن همكارى‌هاى فنى آلمان تصميم گرفته است سهم عمده‌اى در تامين صلح منطقه به عهده بگيرد. اگر بتوان مديريت مشترك كشورهاى ساحلى را در امر بهره بردارى از آب‌هاى فرامرزى تحقق بخشيد، بحران‌ها، پيش از بروز مهار خواهند شد. در نهايت، اين دستكارى در مسير طبيعى آب، مثل ايجاد سدها است كه اثرى تعيين كننده بر موقعيت كشورهاى ساحلى مى‌گذارد.
انجمن همكارى‌هاى فنى آلمان، به صورت مشخص خواستار ايجاد سازمان‌هاى ملى و منطقه‌اى با مديريت مشترك است. چنين سازمان‌هائى مى‌توانند مسئولان كشورهاى ساحلى را بر سر ميز مذاكره بنشانند و آن‌ها را به جست و جوى راه حل‌هاى مشترك وادارند. طرح انجمن همكارى‌هاى فنى آلمان، به كشورهاى ساحل نيل محدود نمى‌شوند، بلكه حوزه درياچه چاد، رود كنگو و دو رودخانه مهم جنوب آفريقا را نيز، در بر می‌گيرند. انجمن همكارى‌هاى فنى آلمان، اخيرا خواستار ايجاد ”كميسيون‌هاى حوزه رودخانه” شده است كه مى‌توانند مجمعى را براى همكارى‌اى منطقه‌ى به وجود آورند.
آكسل شيلد، از انجمن همكارى‌اى فنى، در باره فوائد متقابل اين طرح مى‌ويد: ” هدف اين است كه از منابع بطور مشترك استفاده شود و بتوان سياست منابع آب را در حوزه رودخانه‌ای به وجود آورد تا همه از آن سود ببرند. يعنى، اين درست نيست كه كشورهاى واقع در بالاى رودخانه‌‌ها احتمالا آب را به روى پائين دستى‌ها ببندند، زيرا در اين حالت است كه تنش‌ها آفريده مى‌شوند. اكنون درك شده است كه تنها با مديريت مشترك مى‌توان به اين اهداف رسيد”.
اما نشاندن همه طرفين بر سر ميز مذاكره، به تنهائى كافى نيست. بايد زبان مشتركى را نيز جست و جو كرد. انجمن همكارى‌هاى فنى، می‌كوشد كمك‌هاى عملى، سازمانى و حقوقى را تامين كند. اما با اين كه آلمان بر خلاف بريتانيا يا فرانسه به بهره‌جوئى سياسى از برنامه‌هاى عمرانى خود شهره نيست، پيشنهادهاى كمك اين كشور، هميشه با استقبال روبرو نمی‌شود. به ويژه هنگامى كه برخى از كشورها، در راه تحقق طرح‌هاى مشترك منطقه‌اى، مجبورند ادعاهاى ملى خود را رها كنند. به اين ترتيب، اغلب بايد بحرانى پيش بيايد تا مسئولان سياسى كشورها وارد عمل شوند.
در اين مورد اكسل شيلد می‌گويد: ”انسان فقط زمانى به لحاظ سياسى سريع و فعال می‌شود كه فاجعه‌هاى طبيعى بروز كرده باشند، مثل سيل‌هاى بزرگى كه ما در آلمان داشته‌ايم. آنجا است كه يكباره روشن می‌شود كه برنامه مقابله با سيل، می‌بايست در تمام كشورهاى مسير رودخانه اجرا شود. سياست، عمدتا زمانى واكنش نشان می‌دهد كه وضعيت بحرانى بروز كرده باشد. به ندرت پيش می‌آيد كه پنج سال پيش از آن كارى صورت گيرد”.
مديريت مشترك آب در آفريقا بايد كمك كند كه تنش‌ها پيش از بروز، از طريق گفت و گو حل شوند.