تقاضای ایران برای افزایش ۱۰ برابری گاز ترکمنستان
۱۳۹۱ آبان ۲۲, دوشنبه
ایران دومین کشور صاحب ذخیره‌ی گازی دنیاست، اما موفق به تامین نیازهای داخلی گازی خود نشده است. خبرگزاری ایسنا می‌نویسد: «ایران برای تامین گاز مورد نیاز خود در زمستان و شرایط اضطراری از ترکمنستان درخواست کرد حجم صدور گاز را تا ۴۰ میلیون متر مکعب در روز افزایش دهد.»
این مقدار حدود ۱۰ برابر حجم کنونی خرید گاز ایران از ترکمنستان است. اما ترکمنستان، به گفته‌ی مقام‌های ایرانی، "بنا به دلایل فنی" هر از گاهی از صادرات گاز خود به ایران می‌کاهد.
شرکت ملی گاز ایران از افزایش ۸ درصدی مصرف گاز کشور در فصل زمستان امسال نسبت به سال گذشته خبر داد و اعلام کرد پروژه‌های مربوط به تولید گاز از فازهای جدید پارس جنوبی نیز تاکنون عملی نشده‌اند.
"معضل اساسی اختلاف بر سر تعیین نرخ گاز است"
آمان‌مراد بوگایف تحلیل گرمقیم شهرعشق‌آباد به دویچه‌وله می‌گوید، ترکمنستان توان تامین نیازهای گازی ایران را دارد. وی تاکید می‌کند، برای این منظور دو خط لوله از ترکمنستان به ایران کشیده شده است.
در سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۶) با احداث خط لوله‌ی "کرپچه – کردکوی" توسط "شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران" صادرات گاز ترکمنستان به ایران آغاز شد. هم اکنون این خط لوله قادر است حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز در سال انتقال دهد.
دومین خط لوله‌ی گازی "دولت آباد- سرخس- خانگیران" است که در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۰ (۶ آذر ۱۳۸۸) با حضور روسای جمهور دو کشور افتتاح شد. ازطریق این خط لوله ترکمنستان می‌تواند سالانه ۲۰ میلیارد مترمکعب گاز به ایران بفروشد.
از نظر بوگایف مشکل اساسی ایران و ترکمنستان هنوز هم بر سر تعیین نرخ گاز است. قیمت گاز ترکمنستان از سوی هر دو کشور مخفی نگاه داشته می‌شود و عدم شفافیت باعث بی‌اعتمادی بیشتر شده، به‌طوری که بارها منجر به کاهش یا قطع گاز صادراتی ترکمنستان به ایران شده است.
خبرگزاری ایسنا هم در رابطه با دلیل کاهش گاز ترکمنستان و مشکل تعیین نرخ گاز این کشور نوشته است: «با وجود درخواست ایران برای افزایش واردات گاز از ترکمنستان، تجربه شده است که این کشور با اوج‌گیری مصرف گاز در فصل سرد، با هدف فشار به مسئولان ایرانی برای افزایش تعرفه گاز، صادرات گاز به ایران را کاهش داده و یا متوقف کرده است.»
اما آقای بوگایف، تحلیل‌گر ترکمنستانی می‌گوید، پیمانکارها و شرکت‌های ایرانی پروژه‌های مربوط به ترکمنستان را بر اساس استانداردها و هنجار‌های بین‌المللی اجرا نمی‌کنند و نرخ بالایی را از ترکمنستان درخواست می‌کنند. در خصوص گاز هم طرف ایران صادقانه عمل نمی‌کند و به همین دلیل ترکمنستان پروژه‌های خود را به چین و امارات متحد‌ه‌عربی واگذار کرده است.
احتمال قطع صدور گاز ترکمنستان به ایران
بوگایف در ادامه می‌گوید، در قولی مایای ترکمنستان کارخانه‌ی عظیم تولید گاز مایع ال ان جی احداث شده و در آینده تولیدات این کارخانه تا ۵ میلیارد مترمکعب گاز در سال افزایش خواهد یافت. ترکمستان می‌تواند گاز مایع را از حاشیه خزر تا ایران با کشتی‌های خریداری شده از روسیه انتقال دهد و بخشی از نیازهای ایران را تامین کند.
به نظر این کارشناس، مسئله‌ای که ایرانی‌ها فراموش می‌کنند این است که ترکمنستان می‌تواند گاز خود را به چین و روسیه هم بفروشد و همانند سابق وابسته به یک خط لوله نیست. این کشور اهرم‌هایی را برای تعیین نرخ گاز خود دارد و اگر گاز ترکمنستان با نرخ بازار دنیا خریداری نشود، ترکمنستان صادرات گاز خود به ایران را قطع خواهد کرد.
اشتفان مایستر، کارشناس امور انرژی "شورای روابط خارجی آلمان" هم می‌گوید، قیمت گاز در بازار جهانی تحت تاثیر شرایط جدیدی قرارگرفته است. وی تاکید می‌کند: «در حال حاضر بحث داغی بر سر انتقال گاز ترکمنستان به اتحادیه اروپا انجام نمی‌گیرد. بنابراین گاز این کشور فعلا بیشتر برای شرکت‌ها و کنسرن‌ها مهم شده تا کشورهای غربی.»
این کارشناس آلمانی نتیجه می‌گیرد که تولید زیاد گاز "ال ان جی" و همچنین تولید گاز از سنگ‌های گازی به‌طور کلی بر قیمت گاز طبیعی تاثیر منفی گذاشته است.
ترس مقام‌های ایران از بحران گازی جدید در کشور
جواد اوجی، مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران خاطرنشان می‌کند که حتی در صورت قطع صادرات گاز ترکمنستان به ایران، مشکلی در تامین گاز مورد نیاز کشور به وجود نخواهد آمد و شرکت ملی گاز آمادگی کامل برای تامین گاز مورد نیاز در فصل زمستان را دارد.
اما بنابه گفته برخی از کارشناسان، بویژه استان‌های شمالی کشور به شدت به گاز صادراتی ترکمنستان وابسته‌اند و مقام‌های ایران بیم دارند که بحران گازی زمستان ۲۰۰۸ بار دیگر تکرار شود.
پنج سال پیش به دنبال قطع صادرات گاز ترکمنستان به ایران بخش‌هایی از گاز مصرفی استان‌های خراسان، گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل و زنجان نیز قطع شد و تعطیلی بسیاری از مدارس، نانوایی‌ها، واحدهای صنعتی، تجاری و خدماتی را بویژه در استان های شمالی به همراه آورد.
مقام‌های ایرانی در آن‌زمان حتی تهدید کرده بودند که از ترکمنستان به مراجع بین‌المللی شکایت خواهند برد. به عقیده‌ی کارشناسان محلی، مقام‌های ایران این‌بار پیش از احتمال آغاز موج سرما مذاکره را با ترکمنستان آغاز کرده‌اند.
به گزارش خبرگزاری فارس، سید عباس عراقچی، معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت امورخارجه ایران، روز دوشنبه ۲۲ آبان ۱۳۹۱ برای رایزنی و مشورت‌های سیاسی با مقام‌های ترکمنستان راهی عشق‌‌آباد می‌شود. عراقچی قرار است به مدت دو روز در ترکمنستان بماند و در خصوص گسترش مناسبات و تقویت همکاری‌های دوجانبه به رایزنی بپردازد.
فروش گاز ترکمنستان به ترکیه از طریق ایران
جواد اوجی، معاون وزیر نفت ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس گفته است به رغم کاهش واردات گاز از ترکمنستان و آذربایجان، صادرات گاز ایران به ترکیه کاهش نیافته است.
تانیر ییلدیز وزیر انرژی ترکیه نیز اعلام کرده که این کشور حتی واردات نفت و گاز از ایران را پس از انقضای معافیت از تحریم‌های مالی آمریکا در سوم دسامبر ۲۰۱۲ نیز کاهش نخواهد داد.
ایران پس از روسیه دومین کشور تامین کننده گاز ترکیه است. ایران هر سال حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز به این کشور صادر می‌کند.
پنج سال پیش هنگامی که گاز ترکمنستان به ایران قطع شد، صادرات گاز ایران به ترکیه نیز به شدت کاهش یافت. براساس آمار منتشر شده، در طول ۹ ماه اخیر بیش از ۵۰ درصد صادرات مروارید، سنگ‌های قیمتی و فلزات گران‌بهای ترکیه، که حدود ۱۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود، به سوی ایران روان شده‌اند.
کارشناسان امور، از جمله هومن پیمانی، پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات انرژی دانشگاه ملی سنگاپورمی‌گویند، صادرات طلای ترکیه به ایران در دور زدن تحریم‌ها کمک کرده و ایران توانسته است بخشی از درآمد خود را از این طریق به طلا تبدیل کند.
رسانه‌های ترکیه هم خبر دادند، ایران بویژه در ماه‌های اخیر مناسبات اقتصادی خود با ترکیه را توسعه داده است. ایران علاوه بر سفارت خود در آنکارا در شهرهای استانبول، ترابوزان و ارزروم کنسولگری دارد.
براساس قرار دادی که بین ترکمنستان و ایران منعقد شده است، این کشور باید روزانه ۴۵ میلیون متر مکعب گاز در روز به ایران صادر می‌کرد.
ترکمنستان تاکنون به درخواست ایران برای افزایش صادرات گاز خود واکنشی نشان نداده است. اما عدم موافقت این کشور با افزایش صدور گاز به ایران می‌تواند تاثیری منفی بر تامین گاز استان‌های شمالی کشور و بخشی از نیازهای گاز ترکیه داشته باشد.