تفسيرى بر مقايسه بوش ميان جنگ عليه عراق و تروريسم و جنگ جهانى دوم

باز هم شاهد اين مقايسه هستيم، مقايسه اى كه جورج بوش پيش از جنگ عراق هم كرده بود: براى بوش جنگ عليه صدام حسين و عليه تروريسم با جنگ جهانى دوم مقايسه شدنى است. به ظن بوش در آن دوره هم همچون امروز دشمنان امريكا مى پنداشتند كه اين كشور ضعيف و غلبه پذير است، اما امروز هم همچون آن دوره امريكا ثابت خواهد كرد كه اين طور نيست. مبارزه مصممانه تا زمانى كه دشمن شكست نخورده است ادامه خواهد داشت.

لحن مبارزه جويانه بوش درست به Memorial Day “روز يادبود” مى خورد، روز بزرگداشت سربازانی که آمريکا در جنگ های خود از دست داده است، لحن بوش همچنين به دوره اى مى خورد كه در آن مبارزه انتخاباتى رياست جمهورى جريان دارد. اما لحن بوش با واقعيت سياسى اى كه وى در آن دستور عمليات نظامى را صادر مى كند، همخوانى ندارد. يازدهم سپتامبر، آنجا كه حمله هاى تروريستى ساختمانهاى دوقلوى نيويورك را منهدم كردند، با حمله هواپيماهاى جنگى ژاپنى به پايگاه امريكايى پرل هاربر Pearl Harbour در هاوايى در ماه دسامبر سال ۱۹۴۱ قابل مقايسه نيست. گروههاى تروريستى وابسته به اسامه بن لادن را هم نمى توان با آلمان نازى مقايسه كرد. و نيز نمى توان و نبايد رژيم صدام حسين را با هيتلر مقايسه نمود.

اينكه عمليات خونين تروريستى گروههاى وابسته به شبكه القاعده را محكوم مى كنيم، مانع آن نيست كه در نظر داشته باشيم كه اين گروهها نه كشورهاى ديگر را تسخير مى كنند، نه دست به قوم كشى مى زنند و نه جنگى مرسوم عليه امريكا يا كشورى ديگر را به راه مى اندازند، اين كار را حتى عليه اسراييل هم كه دشمن قديم خود مى دانند، نمى كنند. القاعده دست به ترور مى زند، همان گونه كه گروههاى ديگر در جاهاى ديگر پيش از اين دست به ترور زده اند، همان گونه كه گروههاى ديگر در آينده دست به ترور خواهند زد. تنها با اين فرق كه تاثير جنايتكارانه القاعده بيش از گروههاى پيش از آن است. و اين يقينا براى امريكا، و نه تنها براى اين كشور، دعوتى است به مبارزه. اما اين هنوز به معناى “جنگ” نيست. و با حربه نظامى نمى توان از پس تروريسم برآمد. اين چيزى است كه مورد افغانستان به روشنى نشان داده است.

و اما در مورد رژيم صدام حسين چه مى توان گفت؟ جورج بوش پدر بهانه بيشترى در داست داشت تا به ياد جنگ جهانى دوم بيافتد، چون در زمان وى بود كه عراق به كويت حمله كرد. جورج بوش پسر به جنگ عليه عراق پرداخت، بى آنكه عراق كشورى ديگر را اشغال كرده باشد و بى آنكه امريكا مدركى داشته باشد كه ثابت كند صدام حسين مجرم است، اينكه طرحهايى شرورانه در دست دارد، از توليد سلاحهاى كشتار جمعى گرفته تا اجراى تهاجمهايى جديد. در اين ميان افسران امريكايى اى نيز كه بوش جنگ جهانى دوم را به يادشان آورد، مى دانند كه چنين مدركهايى وجود ندارند.

آنچه مى ماند موضوع دموكراسى و آزادى است. طبيعتا “روز يادبود” آغاز آزادسازى اروپا بود، آزادسازى اروپايى كه در اشغال آلمان نازى بود. اما اين با خاورميانه قابل مقايسه نيست: كشور اشغال گر در خاورميانه اسراييل است كه _ دست كم در حوزه حكومت خود _ تنها كشور دموكراتيك منطقه است. مردمان ديگر كشورها مورد سركوب حكومتگران خود اند. و اين فكر كه به مردم آزادى داده شود، به ذهن اين حكومتگران حتى خطورهم نمى كند. و اينكه صدام حسين سرنگون شده هم تغييرى در اين وضعيت نداده است. آنچه از زمان سرنگونى صدام در عراق اتفاق افتاده است، ضمانتى كافى براى زمامداران حكومتهاى منطقه است كه امريكا جنگى ديگر در منطقه راه نخواهد انداخت.

يك سال از جنگ عراق گذشته است و هنوز فاصله بسيارى تا برقرارى نظامى دموكراتيك در اين كشور وجود دارد. جورج بوش در اين باره نيز اشتباه مى كند، يا به سخن ديگر ما را به اشتباه مى اندازد، آنجا كه او “آزادسازى” و “دموكراتيزه كردن” را به يك معنا مى گيرد. بايد از او خواست نظرى به كتابهاى تاريخ بيافكند: تا امروز هم در آلمان كسى از “روز آزادسازى” سخن نمى گويد، بلكه همواره از “شكست”، “تسليم” و واژه هايى مشابه سخن در ميان است. و اين درحالى است كه سالهاست آلمان داراى نظامى است دموكراتيك. اما روند برقرارى دموكراسى در آلمان نيز مدتها طول كشيد: چهار سال لازم بود تا قانون اساسى اين كشور تدوين شود و انتخابات آزاد در آن برگزار گردد و ده سال طول كشيد تا آلمان صاحب اقتدار گشت. و حال قرار است همه اينها از امروز به فردا در عراق انجام پذيرد؟ بى آنكه عراق گذشته اى دموكراتيك را از سر گذرانده باشد، بى آنكه اين كشور صاحب سياستمدارانى پرتجربه و خوش سابقه باشد؟ رييس جمهور امريكا بايد بداند كه برخى چيزها را نمى توان با هم مقايسه كرد.