تغییر ساعت: مردم چه می‌گویند؟
۱۳۸۶ شهریور ۱, پنجشنبه
طرح تغییر ساعت رسمی کشور در ۶ماهه اول سال، یکبار دیگر به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
بار قبل این طرح در سال ۱۳۷۰ و پس از ۱۳ سال عدم تغییر رسمی ساعت کشور، در مجلس تصویب شده بود.
صرف‌نظر از اینکه این طرح یکی از موارد اختلاف دولت با مجلس خوانده شده و اینکه مجلس با تصویب آن خواسته در برابر دولت قدرت‌نمایی کند و بسیار حدس و گمان‌های دیگر، اما باید دید این تغییر ساعت چه تأثیری بر زندگی روزمره مردم می‌گذارد.
سابقه تغییر ساعت رسمی کشور به اواسط دهه پنجاه باز می‌گردد. در آن زمان و به دلیل هماهنگی با سایر کشورهای دنیا قرار شد که همه‌ساله در روز اول فروردین، ساعت رسمی کشور یک ساعت به جلو کشیده شود و در ۳۰شهریور به حالت قبلی خود بازگردد.
این تصمیم در پی یک اقدام جهانی و به منظور صرفه‌جویی در مصرف انرژی به خصوص برق صورت گرفت. اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، این قانون به دلیل طاغوتی خواندن آن و بر هم زدن ساعات شرعی لغو شد.
در سال ۱۳۷۰ بعد از یک دوره بررسی‌های کارشناسانه و تحلیل آمار و ارقام مصرف برق، قبل و بعد از این طرح، مجلس به اجرای آن رأی مثبت داد و از اردیبهشت ۱۳۷۰ یک بار دیگر ساعت رسمی کشور به جلو کشیده شد.
روزهای پایانی زمستان ۱۳۸۴ و تنها چند روز مانده به آغاز سال نو، احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور ایران در اقدامی غیر منتظره اعلام کرد که از امسال ساعتها به جلو کشیده نمی‌شوند. سخنگوی دولت، غلامحسین الهام نیز در توجیه این دستور گفت: «بررسی‌های دقیق و کارشناسانه‌ای که تأییدکننده صرفه‌جویی در مصرف برق در مدت تغییر ساعت باشد وجود ندارد و از آن جایی که تغییر ساعت باعث سردرگمی بخشی از جامعه می‌شود هیأت وزیران پس از بحث و بررسی، مصوبه تغییر ساعت رسمی کشور را لغو کرد».
مرکز پژوهش‌های مجلس در طول این مدت با بررسی‌های دقیق، گزارشی را به مجلس ارائه و در آن اعلام کرد عدم تغییر ساعت سالانه ۴۰۰ میلیارد تومان خسارت به کشور وارد می‌کند و بر همین اساس خواهان اقدام رسمی نمایندگان برای احیای قانون تغییر ساعت شد.
روز گذشته بعد از هفته‌ها بحث و بررسی بالاخره قانون تغییر ساعت رسمی کشور یکبار دیگر به تصویب نمایندگان مجلس رسید و در صورت تأیید نهایی آن در شورای نگهبان، از روز اول فروردین سال ۱۳۸۷ ساعت کشور یک ساعت به جلو کشیده خواهد شد.
اما مردم در این باره چه می‌گویند؟ آیا تغییر ساعت رسمی کشور تأثیری بر زندگی روزمره مردم دارد؟ آیا این ادعا که تغییر ساعت باعث استراحت بیشتر مردم در فصل گرما و در نتیجه بالا رفتن کارایی آنان می‌شود صحت دارد؟
یک خانم خانه‌دار در این باره می‌گوید: «راستش، تاثیری توی زندگی روزمره‌ی مردم... خب ما که دیگر سالها بود عادت کرده بودیم که شش‌ماه اول سال ساعت خب جلو برود. خب یکمقدار اوایلش سخت بود، برای کسانی که بچه‌مدرسه‌ای داشتند، برای کسانی که سر کار می‌رفتند، ولی بعد دیگر عادی شد برایشان. منتها از نظر اقتصادی دیگر کم سوادترین فرد جامعه هم فهمید که این واقعا ضربه‌ی خیلی بزرگی زده است از نظر اقتصادی. چون همه جای دنیا این کار را می‌کنند. همه می‌گفتند که فقط ایران نبوده، همه جای دنیا این کار را می‌کردند».
شهروند دیگری معتقد است این اقدام بدون اثرگذاری مستقیم بر زندگی مردم، ناخواسته باعث صرفه‌جویی در مصرف برق می‌شود و درحقیقت ساعات استفاده از انرژی برق کاهش پیدا می‌کند: «بخاطر اینکه... شما در نظر بگیرید، مثلا ساعت ۸. اگر یکساعت بکشند جلو، خب تا ساعت ۸ شب هوا روشن است و ما عادت داریم براساس ساعت زمان خوابمان را تنظیم بکنیم. مثلا اگر یکساعت بکشند جلو و ساعت ۱۱، ۱۰ سابق است و مردم همه خوابند. ممکن است بعدازظهر دوساعت برقشان روشن باشد، دوساعت‌ونیم برقشان روشن باشد. ولیکن اگر این را نکشند جلو، طبق عادت می‌آید همان ۱۱ـ ۱۰/۵. سه‌ـ چهارساعت از این برق استفاده می‌کنند. با توجه به اینکه الان خودشان عنوان می‌کنند که یکمقدار برق ما کم هست، بهتر است که کمی صرف‌جویی بشود. چیز بدی نیست».
بر خلاف نظر هیأت دولت که دو سال پیش اعلام کرد تغییر ساعت در زندگی روزمره مردم خلل وارد می‌کند، یکی دیگر از شهروندان معتقد است این کار برای ما ایرانیان که اصولا عادت به صرفه‌جویی در مصرف انرژی نداریم بسیار مثبت است: «به‌هیچ وجه خللی وارد نمی‌کند. چون ما کلا از نظر فرهنگی میزان مصرف بالایی در هر زمینه‌ای داریم و بهتر است یکمقدار حداقل به این باور بیاوریم و فکر بکنیم و موضوع مصرف را پیش خودمان حلاجی بکنیم و از این طریق من فکر می‌کنم به یک باور عمومی می‌رسد، اگر به‌طور کلی اینها کاملا وارد فرهنگ ما بشود و بدانیم و بفهمیم که این حرکت ما گرچه تاثیر شخصی ندارد، ولی از نظر کلی خب میزان مصرفمان را پایین می‌آورد، میزان مصرف برق پایین می‌آید و چیزهای دیگر و... صرفه‌جویی درمصرف انرژی، خب خیلی موثر است و این تاثیر کمی ندارد. به نظر من همه‌ی کارها آن وجه شخصی‌اش دیگر الان توی زندگی‌های امروزی مهم نیست، وجه عمومی‌اش هم خیلی مهم است».
از سوی دیگر بنا بر مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس در حال حاضر ۷۷ کشور جهان اقدام به تغییر ساعت رسمی خود می‌کنند. این بدان معناست که عدم تغییر ساعت در ارتباطات بین‌المللی ایران با سایر کشورها نیز می‌تواند خلل ایجاد کند. یک استاد دانشگاه در این باره چنین می‌گوید: «ارتباطات بین‌المللی‌مان که خب الان می‌دانید که، خب بهرحال چون ما اداره‌هایمان پنج‌شنبه‌ها یا نصفه روزاند یا اصلا به‌کلی تعطیل‌اند. پنج‌شبنه و جمعه تعطیلیم، از آنور هم روزهای شنبه و یکشنبه، یعنی درواقع روزهای ارتباط ما با بقیه دنیا سه روز است: دوشنبه، سه‌شنبه، چهارشنبه. حالا این سه روز را هم بیایند به‌خاطر ساعت باز محدودترش بکنند، باز مشکل‌تر بشود این ارتباط، من فکر می‌کنم برای تجارت خارجی و همه آنجاهایی که با خارج در ارتباط هستند، خیلی ضرر داشته باشد».
این نظر مردم عادی بود هرچند نه به هنگام تغییر ساعت و نه به هنگام لغو آن هیچگونه نظرخواهی از مردم صورت نگرفت اما رجوع به تجربه سایر کشورها و یا کشور خودمان در زمان تغییر ساعت می‌توانست از خسارت سالانه ۴۰۰ میلیارد تومانی به اقتصاد کشور جلو گیری کند.
به قول این خانم خانه‌دار: «من نمی‌دانم، اینها همیشه دوست دارند یک چیزی را که تجربه شده است، دوباره تجربه کنند. و بعد حالا تجربه کرده و دیده‌اند به صلاح است، دارند اقدام می‌کنند».
در هر حال اگر شورای نگهبان تغییر ساعت رسمی کشور را مغایر با شرع و قانون اساسی نداند، از روز اول فروردین سال ۱۳۸۷ یک بار دیگر ساعت رسمی ایران یک ساعت به جلو کشیده می‌شود و مردم فرصت دارند در نیمه اول سال یک ساعت بیشتر استراحت کنند البته تا ظهور دولت بعدی!