تدریس زبان فارسی در مدارس آلمان
۱۳۹۱ مرداد ۷, شنبهامکانات مهاجرتباران ایرانی برای فراگیری زبان فارسی در آلمان بسیار محدود است. نسل دوم و سوم این مهاجرتباران فارسی را اغلب با کمک "معلمهای خصوصی" یا ثبت نام در کلاسهایی میآموزند که انجمنهای فرهنگی شهرهای مختلف به این منظور دایر کردهاند.
از سوی دیگر آموزگاران زبان فارسی ناگزیرند امر تدریس را اغلب یا بهطور افتخاری یا با دریافت" دستمزدی" اندک در این کشور پیش ببرند. در هر حال وظیفهی خطیر و سنگین تهیه و تنظیم مواد و کتابهای درسی بر دوش خود این گروه گذاشته شده و نهاد صلاحیتداری بر آن نظارت نمیکند. در چنین شرایطی بیش از هر چیز به کیفیت امر آموزش زبان خدشه وارد میآید.
تلاش برای تغییر
"کانون آموزگاران زبان فارسی در آلمان" که در سال ۲۰۱۱ تشکیل شده در تلاش است این شرایط نابسامان را به سود داوطلبان فراگیری زبان فارسی و آموزگاران آن تغییر دهد. یکی از اهداف اصلی این کانون ارتقاء جایگاه زبان فارسی در سیستم آموزشی آلمان به مرتبهی "زبان دوم" است. با اطلاق رسمی این عنوان به زبان فارسی زمینهی تدریس آن در مدارس این کشور فراهم میآید.
به نظر افروز آموزنده، یکی از بنیانگذاران "کانون آموزگاران زبان فارسی در آلمان"، دستیابی به این هدف ناممکن نیست: در حال حاضر دانشآموزان ترکتبار آلمان میتوانند در بیش از ۱۵۰ دبستان این کشور زبان ترکی را به عنوان زبان دوم فرابگیرند. از آن گذشته امکان تدریس اغلب زبانهای کشورهای اروپای شرقی و غربی، حتی زبانهایی مانند چینی، ژاپنی و عربی نیز در مدارس آلمان وجود دارد. به گفتهی افروز آموزنده، کانون با استناد به این نمونهها در بحث با مقامات آموزشی آلمان به موفقیتهایی دست یافته است.
دویچه وله برای آشنایی بیشتر با فعالیتهای این کانون با افروز آموزنده به گفتوگو نشسته است:
دویچه وله: خانم آموزنده، شما و همکارانتان ۴ سال است که تلاش میکنید، آموختن زبان فارسی را برای دانشآموزان فارسی زبان در برنامههای درسی مدارس آلمان بگنجانید. نتیجهی این تلاشها چه بوده است؟
افروز آموزنده: باید بگویم من و همکارانم با بنیانگذاری "کانون آموزگاران زبان فارسی در آلمان" این تلاش را آغاز کردهایم و برای این که آموزش زبان فارسی برای دانش آموزان فارسی زبان در مدارس آلمان را به رسمیت بشناسانیم، در حال برداشتن قدمهای اولیه هستیم. در این رابطه مثلا همکارانم با بعضی از مسئولین و نهادهای دست اندرکار تماس گرفتهاند و به موفقیتهایی هم رسیدهاند. اما تا زمان رسیدن به هدف نهایی ما، یعنی گرفتن حق آموزش زبان فارسی در همهی مدارس آلمان، راه درازی در پیش داریم.
تاسیس "کانون آموزگاران زبان فارسی" از یک سال پیش، چه کمکی در این رابطه به شما کرده است؟
در حقیقت "کانون آموزگاران" فعالیتهایش را از ۴ سال پیش، یعنی از سال ۲۰۰۹، شروع کرده، ولی تازه یک سال است که به عنوان یک نهاد رسمی به ثبت رسیده است. مسلما حمایت یک نهاد رسمی و قانونی از خواستهای به حق، اهمیت بیشتری دارد و تاثیرگذارتر است.
در این مدت شما و کانون با چه مشکلاتی روبرو بودهاید؟
مشکلات یا بهتر بگویم کمبودهای ما در این راه، حمایت وهمکاری نکردن برخی از اولیای دانشآموزان و جدی نگرفتن اهمیت آموزش زبان فارسی برای فرزندانشان است. چون برای به دست آوردن حق آموزش زبان مادری در مدارس، توافق و خواست اولیای دانش آموزها نقش مهمی بازی میکند.
یکی دیگر ازمشکلات ما نداشتن بودجهی کافی برای پیادهکردن برنامههای کانون، مثل برگزاری سمینارهای آموزشی ودعوت از افراد متخصص وهمچنین چاپ کتابهای درسی است.
به رسمیت شناخته شدن زبان فارسی برای تدریس در مدارس بیشتر به نسل دوم ـ سوم ایرانیهای مهاجر کمک میکند یا در این طرح خواستها و نیازهای تبارهای دیگر که مایل به فراگیری این زبان هستند هم در نظر گرفته شده است؟
اگر این طرح به اجرا درآید و شکل قانونی پیدا کند، شامل همهی فارسیزبانان خواهد شد. چون معمولا اگر دولت چنین حقی را برای آموزش یک زبان خارجی در مدرسه قایل شود، دانش آموزانی را مورد نظر قرار میدهد که آن زبان را به عنوان زبان مادری صحبت میکنند. البته به جز زبانهایی مانند انگلیسی و فرانسه و... که اجبارا به عنوان انتخاب زبان دوم در برنامهی مدارس گنجانده شده است.
آیا این طرح روش تدریس خاصی را پیشنهاد میکند؟
در حال حاضر کانون در سمینارهایش روشهای گوناگون تدریس را، بهخصوص برای کودکان دوزبانه، بررسی و مطرح میکند تا آموزگاران با آنها آشنا شوند و هنگام آموزش، بسته به شرایط و توان دانشآموز، آنها را به کار گیرند. طبیعیست که آموزگاران در انتخاب روش تدریس خود مختارند و کانون تنها نقش مشاور و راهنما را در کنار آنان خواهد داشت.
زبان فارسی در برخی از کشورهای اروپایی مثل سوئد در مدارس تدریس میشود. آیا با این آموزگاران در تماس هستید؟
بله. من و تعدادی از همکارانم چندین بار در سمینارهایی که کانون آموزگاران سوئد در شهر استکهلم و شهرهای مختلف اروپا از جمله برلین برگزار کردند، شرکت داشتیم و در حال حاضر هم با آنان در ارتباط هستیم. باید بگویم که کانون آموزگاران سوئد در تاسیس کانون آموزگاران آلمان سرمشق و مشوق ما بودهاست. امیدواریم روزی بتوانیم با همکاری آنان سمینارهایی در سطح اروپا برنامهریزی کنیم و پل ارتباطی بین آموزگاران زبان فارسی را در این قاره گسترش دهیم.
به رسمیت شناخته شدن زبان فارسی در آلمان چه تفاوتهایی با کشورهای دیگر اروپایی دارد؟
همانطور که اشاره کردید، در حال حاضر در کشورهای اسکاندیناوی آموزش زبان مادری در مدارس به رسمیت شناخته شده و رسما در برنامهی درسی دانش آموزان گنجانده شده است.
در کشورهای دیگر، تا آن جا که من آگاهی دارم، آموزش زبان فارسی فقط در مدارس خصوصی امکانپذیر است. شکل و شرایط به رسمیت شناخته شدن زبان مادری در هر کشور، بستگی به سیستم آموزشی آن دارد و چون من اطلاع دقیقی از قوانین کشورهای دیگر ندارم، نمیتوانم متاسفانه این مقایسه را انجام دهم.
شمار کتابهای آموزش زبان فارسی و راهنماهای مربوط به آن در آلمان کم نیست. ولی محتوای آنها اغلب طوری تنظیم شده که نیازهای عادی و روزمره را برآورده نمیکند یا تصویری مخدوش از فرهنگ ایرانی بهدست میدهد، مثل کتاب راهنمایی که به تازگی از سوی "فولکس هوخشوله" در آلمان منتشر شده است. آیا "کانون آموزگاران زبان فارسی" در این رابطه با تدوینکنندگان کتابهای تدریس زبان فارسی همکاری دارد؟
کتابهای تدریس زبان فارسی بیشتر برای بزرگسالان در نظر گرفته شده است. حوزهی کار ما بیشتر در نگارش کتابهای درسی برای کودکان است و در حال حاضر شورای نگارش کتاب کانون آموزگاران با انتشار کتاب پیشدبستانی برای کودکان دوزبانه، در نظر دارد کتابهای اول تا ششم ابتدایی را هم مطابق با شرایط محیط زیست و جامعهای که کودکان ما در آن زندگی میکنند، به نگارش درآورد. آموزگاران ما در خارج از کشور این کمبود را بهطور محسوس احساس میکنند و کانون امیدوارست بتواند آن را به زودی از میان بردارد.
اصولا فعالیتهای این کانون در چه زمینههایی است؟
"کانون آموزگاران زبان فارسی در آلمان" تشکیلاتی است غیرانتفاعی که جهت ارائهی خدمات به آموزگاران، نوآموزان و دانشپژوهان زبان فارسی تشکیل شده است. فعالیتهای کانون اساسا ایجاد ارتباط بین آموزگاران زبان فارسی در آلمان برای تبادل تجربه و نظر، آشنا کردن آموزگاران با روشهای نوین آموزشی، همچنین مسایل روانشناسی کودک و تحولات زبان فارسی است، البته در بخشهایی که به آموزش این زبان مربوط میشود. برقراری تماس با نهادهای فرهنگی مشابه، برپایی سمینارها و جلب حمایت اولیای دانش آموزان هم از دیگر فعالیتهای این کانون است. در زمینههای حقوقی، ما تلاش میکنیم تا آموزش زبان فارسی در مدارس به رسمیت شناخته شود.
شرایط عضویت در این کانون چگونه است؟ آیا آموزگاران و دبیران ایرانی که در رشتههای دیگر غیر از زبان در مدارس آلمان تدریس میکنند هم میتوانند به عضویت این کانون درآیند؟
طبق اساسنامهی کانون، عضویت در این نهاد فرهنگی برای همه افرادی که دست اندرکار یا علاقمند به زبان فارسی و فرهنگ ایرانی هستند و مخالفتی با مفاد اساسنامهی آن ندارند ممکن است. این امر مسلما شامل آموزگاران ایرانیای که در مدارس آلمان به تدریس مشغولند هم میشود.
علاقمندان میتوانند با مراجعه به سایت کانون اطلاعات لازم در این مورد را دریافت کنند.