«بهار عربی تصویر ایران در جهان عرب را دگرگون کرد»
۱۳۹۰ بهمن ۲۲, شنبه
اسماعیل هنیه، از رهبران سازمان تندروی حماس روز شنبه (۲۲ بهمن/۱۱ فوریه) در مراسم سی و سومین سالگرد انقلاب ایران در تهران گفت، حماس «هرگز اسراییل را به رسمیت نخواهد شناخت».
این مقام ارشد حماس بعدازظهر روز جمعه (۲۱ بهمن / ۱۰ فوریه)، در راس هیاتی وارد تهران شد تا در طول اقامت سه روزه‌اش با مقام‌های جمهوری اسلامی از جمله با آیت‌الله علی خامنه‌ای و محمود احمدی‌نژاد دیدار کند و گفتوگو کند. موضوع مذاکرات هنیه در تهران «مسائل فلسطین و تحولات منطقه» ذکر شده است.
بشنوید: گفتوگو با محجوب الزویری، استاد دانشگاه قطر
سفر اسماعیل هنیه به تهران در حالی صورت می‌گیرد که در روزهای گذشته دو گروه فلسطینی فتح و حماس پس از ماه‌ها مذاکره سرانجام بر سر تشکیل دولتی واحد به ریاست محمود عباس به توافق رسیده بودند.
حماس برخلاف حزب‌الله لبنان در برابر ناآرامی‌های سوریه موضع بی‌طرف مانده است. خالد مشعل، رهبر سازمان حماس که مقر رهبری این سازمان را در دمشق برپا کرده بود به این نتیجه رسیده که ماندن بیش از این در سوریه جایز نیست. به همین دلیل، رهبری حماس از سوریه خارج شده‌اند.
به نظر می‌رسد گروه فلسطینی حماس که در چند سال اخیر از حمایت‌های وسیع ایران برخوردار بوده، بیش از پیش به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس نزدیک می‌شود.
محجوب الزویری، استاد مطالعات عرب و ایران در دانشگاه قطر در گفتوگو با دویچه له درباره اهداف سفر اسماعیل هنیه به تهران می‌گوید: «بعد از مواضع ایران در قبال سوریه در یک سال گذشته، تصویر ایران به عنوان یک کشور انقلابی در جهان عرب به کلی دگرگون شده است.»
دویچه وله: آقای الزویری چندی پیش گروه‌های فتح و حماس بر سر تشکیل دولت واحد فلسطینی توافق کردند و گروه حماس همه رهبران خود از سوریه را خارج کرده است، در چنین شرایطی سفر اسماعیل هنیه به تهران را چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟
محجوب الزویری: سفر رییس دولت موقت فلسطین به تهران، یک گام سیاسی است و دولت حماس مایل است از شرایط سیاسی که بعد از بهار عرب به‌وجود آمده استفاده کند. به‌ویژه که محدودیت‌ها بر حماس کم‌تر شده و شناخت بیشتری از نقش حماس دیده می‌شود.
حماس تلاش دارد از این شرایط استفاده کند اما شکی نیست که این استفاده، به خصوص در مورد سفر و تماس با ایران در گفتوگو را باز خواهد کرد.
مناسبات حماس و ایران تا همین اواخر عمیق و استراتژیک بوده است. با تغییری که اخیرا در رویکردهای حماس دیده می‌شود، آینده روابط ایران و حماس را چگونه می‌کنید؟
حماس تلاش می‌کند که روابط خود با ایران را از روابط با سوریه تفکیک کند. سعی می‌کند رابطه با ایران را به عنوان یک رابطه استراتژیک نگه دارد؛ با تاکید بر این‌که حماس به عنوان یک جنبش سیاسی مستقل از ایران کار می‌کند.
یکی از دلایل این امر این است که تا این لحظه هیچ نشانه‌ای از کمک حماس به دولت سوریه دیده نشده و مواضع حماس در ارتباط با رخدادهای سوریه، با مواضع ایران کاملا متفاوت است. حماس مایل است بر این موضع تاکید کند که مستقلانه عمل می‌کند.
فکر می‌کنید کشورهای عرب منطقه از جمله قطر، چه هدف و برنامه‌ای را در رابطه با حماس دنبال می‌کنند؟
به نظر من، هیچ نقشی را دنبال نمی‌کنند. کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، کلا مایل هستند فلسطینی‌ها را راهنمایی کنند و به آن‌ها کمک کنند که از شرایط سیاسی امروز استفاده کنند.
بعد از اتفاقات سال گذشته در مصر، کل جامعه عرب مایل است به فلسطینی‌ها کمک لازم را ارائه دهد تا آن‌ها بتوانند از شرایط منطقه استفاده کنند و قدرت فلسطینی در غزه کامل بشود. شرایط زندگی مردم فلسطین در غزه غیرانسانی و غیرقابل قبول است و به نظر من جامعه عرب و کشورهای عربی، چه قطر و چه دیگران، می‌خواهند به فلسطینی‌ها در این زمینه کمک کنند.
حسن خریشه، نایب رییس پارلمان فلسطین گفته است، «سفر اسماعیل هنیه به تهران، حامل پیام به کسانی است که سعی داشتند جلو این سفر را بگیرند.» در رسانه‌های دولتی جمهوری اسلامی ایران هم به تلاش کشورهای عرب، هم‌چون قطر، برای ممانعت از این سفر اشاره شده است. فکر می‌کنید واکنش کشورهای عرب به سفر اسماعیل هنیه به تهران چه خواهد بود؟
من از واکنش رسانه‌ها و وسایل اطلاع‌رسانی جهان عرب نسبت به این سفر اطلاع دقیق ندارم اما آن‌چه که از آن مطمئن هستم، این است که بعد از مواضع ایران در قبال سوریه، تحولی به‌وجود آمده و تصویر ایران در میان مردم عرب عوض شده است. می‌توان گفت که این تحول در تصویر ایران، باعث شده چنین گزارش‌ها و چنین برداشت‌هایی دیده شود.
منظورتان از تغییر تصویر ایران در میان مردم عرب چیست؟
تصویر ایران به عنوان یک دولت انقلابی و تنها دولت انقلابی در خاورمیانه، طی سال گذشته عوض شده است. شاهد بودیم که کشورهای عربی در سال گذشته دچار تحولات سیاسی شدند والان ایران هم مثل بقیه کشورها شده که نیاز به تحولات سیاسی دارد.
به خاطر همین، بعضی انتقادها در مورد مواضع ایران در قبال سوریه و کمک این کشور به دولت سوریه وجود دارد. هم‌چنین تفاوت‌ها در مواضع ایران در قبال رخدادها و تحولاتی که در مصر، بحرین و سوریه اتفاق افتاد، باعث شد که چنین گفت‌وگوها و گزارش‌هایی در مورد ایران و روابط‌اش با حماس شنیده شود.
خبرهای اخیر حاکی از خروج رهبران حماس از سوریه است. این به معنای آن است که حماس دیگر به بقای بشار اسد در سوریه امیدی ندارد؟
بله مثل این‌که رهبران حماس از سوریه خارج شده‌اند. امروز گزارشی خواندم که تاکید بر این امر دارد. بالاخره حماس به عنوان یک جنبش مقاومت، مسئله اصلی‌اش فلسطین است و مایل نیست که مشغول مسائل دیگری شود.
حماس سعی کرد خود را به شکلی از تحولات سوریه دور نگه دارد، اما نمی‌توانند در درازمدت این سیاست را دنبال کنند و در عین‌حال در داخل سوریه بمانند. به خاطر همین حماس تصمیم گرفته رهبران خود را از سوریه خارج کند و خود را برای مدتی طولانی کاملا از تحولات سوریه دور نگه دارد تا ببینند نتیجه چه خواهد شد.
اسماعیل هنیه در تهران گفته است: «حماس اسراییل را به رسمیت نخواهد شناخت». در حالی که چندی پیش گروه حماس و گروه فتح بر سر تشکیل دولت واحد فلسطینی توافق کردند، به نظر شما این موضع حماس تا چه حد پایدار خواهد بود؟
اسماعیل هنیه این موضع را دو هفته پیش نیز در یک مصاحبه مطبوعاتی و تلویزیونی تکرار کرد. حماس بر این‌که مایل است یک دولت فلسطینی را در مرز‌های سال ۶۷ قبول کند، تاکید دارد. اما بالاخره حماس به عنوان یک جنبش سیاسی تلاش می‌کند که منافع خود و منافع فلسطینی‌ها را دنبال کند و شاید اظهارات‌شان با آن‌چه در عمل اتفاق می‌افتد، تفاوت داشته باشد.
مطمئنا حماس در تشکیل دولت مشترک با فتح و تعامل با اسراییل، دچار مشکل جدی خواهد شد. هرچند آن‌ها قبلا هم گفته‌اند که حاضرند در مورد مسائل روزمره فلسطینی‌ها با اسراییل تعامل کنند، اما نگرانی‌های خود را در این زمینه اعلام کرده‌اند و گفته‌اند که به رسمیت شناختن اسراییل خط قرمز آن‌هاست. البته آینده به همه کسانی که به دنبال تحولات هستند خواهد گفت که حماس در این زمینه چه موضعی خواهد گرفت.
حسین کرمانی
تحریریه: مصطفی ملکان