بروس اسپرينگستين آينه و نجواگر معضلات و دردهاى محرومان آمريكا

بروس اسپرينگستين در روز بيست و سوم مه سپتامبر سال ۱۹۴۹ به دنيا آمد. شيفتگى و علاقه اش به موسيقى برميگردد به سن ۹ سالگى و لحظه اى كه او براى اولين بار الويس پرسلى را در شو تلويزيونى اد ساليوان ميبيند و بعد هم مادرش را متقاعد ميكند كه برايش يك گيتار بخرد.

البته اين شيفتگى در لحظه اى به اوج ميرسد كه اسپرينگستين باز هم در شو تلويزيونى اد ساليوان موسيقى گروه اسطوره اى بيتليز را ميشنود. در اينجاست كه تصميم قطعيش را ميگيرد كه وارد عرصه موسيقى شود و اولين قدمش هم در اين راه، خريدن يك گيتار الكتريك ۱۸ دلارى است.

بعد از گذشت چند سال، اسپرينگستين در زادگاهش نيوجرسى صاحب اسم و رسمى ميشود تا اينكه در سال ۱۹۷۲، در سن ۲۳ سالگى شركت كلمبيا با او قرارداد ميبندد و او هم براى تهيه آلبوم با چند تن از دوستها و آشناهايش گروهى تشكيل ميدهد به نام The E Street Band كه اين همكارى عليرغم وقفه هاى متعدد ادامه داشته و هنوز هم دارد.

نخستين نتيجه هاى اين همكارى درازمدت از جمله آلبومهاى Greetings From Asbury Park, N. و The Wild, The Innocent & The E Street Shuffle كه به ترتيب در سالهاى ۱۹۷۳ و ۱۹۷۵ منتشر شدند، با استقبال درخور توجهى روبرو گشتند، اما آلبومى كه اسپرينگستين را به اوج شهرت رساند، آلبومى است كه در سال ۱۹۸۴ انتشار پيدا كرد: Born In The USA كه بيش از دو سال نيم جزو پرفروشترين آلبومهاى آمريكا و بريتانيا قرار داشت.

بروس اسپرينگستين بدون شك يكى از معدود خواننده هاى سرشناس آمريكاست كه توجه خاصى به مسايل سياسى و اجتماعى روز داشته و دارد، اگر چه ترانه موفق و معروف Born In The USA به گونه اى به عنوان ترانه اى ميهنپرستانه سوتعبير شده است.

عبدى كلانترى همكار صداى آلمان در نيويورك كه تحولات و رويدادهاى فرهنگى اجتماعى آمريكا را مدتهاست كه به دقت دنبال ميكند، دراينباره ميگويد:

«دقيقا در سال ۱۹۸۴ و هنگام انتخابات رياست جمهوری آمريكا بود كه رونالد ريگان ترانه Born in the USA را رسما بعنوان تبليغ انتخاباتش انتخاب کرد و آن، در زمان اوج شهرت و محبوبيت و پول درآوردن بروس اسپرينگستين بود. آن آهنگ که درآمد، فکر می کنم پشت جلدش پرچم آمريکا بود و آن تبديل شد به احساسات خيلی وطن پرستانه ی افراطی که رونالد ريگان می خواست معرفی کند، ولی محتوای کار در واقع راجع به سربازهايی بود که از جنگ ويتنام برگشته بودند، دوستهای خود اسپرينگستين، و بکلی تمام تصوراتشان راجع به اينکه می روند و در ويتنام با ديکتاتوری مبارزه می کنند، بهم ريخته بود و عملا با ناباوری و غم و خردشدن برگشته بودند و اين ترانه انتقادی بود از جنگ پروری ايدئولوژی حاکم.»

در سال ۱۹۸۹ همكارى بروس اسپرينگستين و E-Street-Band قطع شد. اسپرينگستين كسب تجربه هايى انفرادى را دليل اين قدم خواند و بايد هم گفت كه آلبومهايى كه اسپرينگستين به تنهايى و بشكل انفرادى تهيه كرده، همواره با استقبال و فروش قابل توجهى روبرو شده اند. اما چه چيزيست كه اسپرينگستين را از ديگر خواننده هاى پرطرفدار و پردرآمد آمريكا متمايز ميكند؟ عبدى كلانترى معتقد است:

«تا آنجايی که مربوط به توليد آهنگهای پاپ می شد، خيلی متمايزش نمی کند. بهرحال بروس جزو خواننده هايی هست که هميشه کارهايش پرفروش است و وقتی کنسرت می گذارد توی استوديوم های بزرگ چند ده هزار نفری هست و فروشش خيلی بالاست. منتها، خوب، پيام کارهاش اجتماعی و سياسی ست. ادامه ی سنتی ست توی موسيقی پاپ امریکا که حالت به اصطلاح پوپوليستی دارد، يعنی کارهايش مردمی ست. اصولا تصور بر اين است که کارهای موسيقی پاپ فقط ايدئولوژی حاکم را بازتوليد می کند و به نفع پول درآوردن اين سوپراستارهاست. منتها، در آمريکا اينجوری نيست. هميشه در بين توده های مردم آهنگهايی توليد می شد که اعم از کارگرهای کارخانه ها، کارگرهای معدن، سياهپوستهای روی مزارع نيشکر و کارهای موسيقیدانهايی مثل «آرلو گاتری» يا «پت سيگر» که اينها دردها و مشغله های مردم عادی و کارگرها را منعکس می کنند و بعد در سالهای ۶۰ با شروع کار باب ديلن عملا اينها کارهاشان پرفروش هم می شود و به اصطلاح می آيند توی خط غالب توليد و فروش کارهای موسيقی.»

در سال ۱۹۹۵ ترانه «خيابانهاى فيلادلفيا» از فيلم موفق و انتقادى «فيلادلفيا» جايزه اسكار بهترين ترانه متن فيلم را براى اسپرينگستين به ارمغان مياورد. فيلمى با بازيگرى تام هنگس و دانسل واشنگتن كه موضوع آن تبعيض در مورد بيمارى مبتلا به ايدز است.

در سال ۱۹۹۶ اسپرينگستين آلبوم سولوى The ghost of Tom Joad را به انتشار ميرساند كه آلبوميست آكوستيك. يكى از ويژگيهاى مهم اسپرينگستين را ميتوان در اين دانست كه خودش ترانه سراست و در ترانه هايش هم همواره بر آن بوده كه مشكلات، معضلات، انديشه ها واحساسات مردم آمريكا به خصوص طبقه كارگر و رنجديده اين كشور را بيان كند.

طبيعى است كه مسايل اجتماعى رابطه اى تنگاتنگ با روند سياسى در يك كشور دارند و از اين رو، اسپرينگستين را شايد نتوان خواننده اى سياسى تلقى كرد، اما نقش و تاثير غيرمستيقيم او بر افكار سياسى آمريكا غيرقابل انكار است. به گفته عبدى كلانتري:

«در عمل من فکر می کنم بروس اسپرينگستين فقط در دو سه مورد بوده که خود آستين ها را بالا زده و سعی کرده كه در عرض اين سه دهه فعاليت هنرى موضعى سياسى بگيرد. سياسی بودن و تاثيرش بيشتر در محتوای کارهايش هست، از طريق ترانه هايش و سرگذشت آدمهايی که در موسیقی اش انعکاس پيدا می کند که همان بيشتر آدمهای فقير و از کارگرها يا آدمهای حاشيه ای اجتماع هستند، کسانی که کارشان را از دست داده اند، عاشق های جوانی که ديگر نمی توانند در آن ايدئولوژی حاکم جامعه ی آمريکايی سهيم باشند، فاحشه ها ... که می دانيد در موسيقى آمريكا آنقدر انعكاس پيدا نميكنند. اسپرينگستين از آن طريق بيشتر تاثير گذاشته تا از طريق دخالت مستقيم در سياست.»

فاجعه يازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ نه تنها آمريكا را كه روند سياسى جهان را كاملا دگرگون كرد. در تابستان سال ۲۰۰۲ بود كه بروس اسپرينگستين آلبوم The Rising را با همراهى گروه قديميش E-Street-Band به انتشار رساند، آلبومى كه در آن از تلاش براى پشت سر گذاشتن كابوس يازدهم سپتامبر و همچنين آغازى نو و برخاستنى تازه سخن رفته است. آيا ميتوان بروس اسپرينگستين را واقعا صداى مردم آمريكا دانست، به ويژه بعد از فاجعه يازدهم سپتامبر؟

«هم آرى و هم نه. چون بعد از واقعه ی ۱۱ سپتامبر عملا بين مردم آمريکا نفاق و جدايى افتاد. بعضی ها تسليم احساسات وطن پرستانه ی خيلی افراطی شدند و فکر کردند که آمريکا امنيت اش به خطر افتاده و بايد رفت و يکجوری انتقام گرفت. خود بورس اسپرينگستين بعد از آن واقعه از جنگ افغانستان دفاع کرد و به همين دليل هم از جانب جناح «چپ» مورد انتقاد قرار گرفت، ولی محتوای کارش باز محتوای وطن پرستانه ی افراطی نداشت. بيشتر سرگذشت آدمهايی بود که درگير اين فاجعه شده اند، منجمله کارگرهای آتش نشانی، و بعد می خواست که مردم آمريکا را بگونه اى دور هم جمع کند، احساس وحدت بهشان بدهد، و روحيه ی شان را تقويت كند و از تعصب هايشان بكاهد.»

اسپريگستين در آخرين آلبومش يعنى «شياطين و غبار» هم به بهترين وجه تواناييش را در بيان معضلات و مشكلات اجتماعى به نمايش گذاشته و ترانه هايى در اين آلبوم ارائه كرده كه هر كدام داستانى شاعرانه هستند. در ترانه «شياطين و غبار» كه با خود آلبوم هم اسم است، صحبت از «سربازی ست که تفنگ توی دستش می گذارند و به او می گويند، می روی که از آزادی دفاع بکنی و خدا با توست. می رود توی ميدان و می بيند نه خدايی در کار هست و نه آزادی و عملا دچار شک می شود و با ترديد و ناباوری برمی گردد. داستان سربازهايی که از جنگ برمی گردند هميشه در کار بورس اسپرينگستين بوده است.»

طيف موضوعاتى كه اسپرينگستين در ترانه هاى اين آلبوم به آنها پرداخته، بسيار گسترده است، از مسايل مذهبى گرفته، تا سرنوشت مهاجران مكزيكى و داستان سرخوردگى مردى كه به ياد معشوق به آغوش يك روسپى پناه ميبرد. دقيقا بيان اين مشاهدات اجتماعيست كه نقش بسزايى در محبوبيت اسپرينگستين داشته است.

همونطور كه در پيش اشاره شد، اين خواننده ۵۶ ساله پرآوازه آمريكايى جهت گيرييهاى سياسى هم داشته، از جمله طرفداريش از جان كرى، رقيب جرج دبليو بوش در انتخابات اخير رياست جمهورى آمريكا. عبدى كلانترى با وجود اين بر اين عقيده است كه:

«بورس اسپرينگستين، اهميتش واقعا در اين موضعگيری های مقطعی نيست. بيشتر در کارش است و فروش کارش، و اينکه کسانی که به موسيقی او گوش می کنند مردم عادی هستند که واقعيت های زندگی خودشان را در كارهاى او منعکس می بينند. و آن هست که هيچوقت اهميتش کم نمی شود. هميشه بوده و اسم بروس اسپرينگستين هيچوقت فراموش نشده. هر آلبومش که می آيد يک واقعه ی مهم محسوب می شود.»

شهرام احدى

فهرست آلبومهاى بروس اسپرينگستين:

• Devils & Dust 2005
• The Essential Bruce Springsteen 2003
• The Rising 2002
• Live In New York City 2001
• Tracks 1997
• The Ghost Of Tom Joad 1996
• Greatest Hits 1995
• Streets Of Philadelphia 1994
• Human Touch 1992
• Lucky Town 1992
• MTV Plugged 1992
• Chimes Of Freedom 1989
• Tunnel Of Love 1987
• Live/1975-85 1985
• Born In The USA 1984
• Nebraska 1982
• The River 1980
• Darkness On The Edge Of Town 1978
• The Wild, The Innocent & The E Street Shuffle 1975
• Born To Run 1975
• Greetings From Asbury Park, N 1973