برنامه اتمى ايران و اختلاف‌نظر در آژانس بين‌المللى انرژى اتمي
۱۳۸۳ شهریور ۲۸, شنبه
تمامى اعضاى آژانس بين المللى انرژى اتمى، در رابطه با برنامه اتمى جمهورى اسلامى، در يك مورد با يكديگر توافق‌نظر دارند، و آن هم نگران‌كننده بودن برنامه غنى‌سازى اورانيوم از سوى ايران است. زيرا اورانيوم غنى شده مى‌تواند براى ساختن بمب اتمى مورد استفاده قرار گيرد. سياست خودسرانه و لجوجانه ايران در رابطه با اطلاع‌رسانى، اين ظن كه جمهورى اسلامى ممكن است چنين چيزى در سر داشته باشد را تقويت مى‌كند.
ابتدا اعلام شد كه چنين برنامه‌اى با مشخصه‌هاى مطرح شده وجود ندارد. سپس دولت ايران اعلام كرد، كه در اين راه كار مى‌كند، اما درميانه راه آن را متوقف كرد. و در نهايت از سوى ايران اعلام شد، جمهورى اسلامى در حال ساختن دقيقا همان نوع سانتريفوژهايى است كه مى‌توان از آنها براى غنى سازى اورانيوم استفاده كرد، اما اين كار در نهايت مجاز است. در واقع نيز آژانس بين المللى انرژى اتمى غنى سازى اورانيوم را ممنوع نكرده است، زيرا از آن مى‌توان براى اهداف غيرنظامى و صلح‌جويانه مثل توليد برق استفاده نمود.
محمد البرادعى رييس آژانس بين المللى انرژى اتمى در اواسط هفته گذشته، زمانى كه شوراى حكام نهاد مزبور براى نشستى يك هفته‌اى تشكيل جلسه داد، به همين مسئله اشاره كرد. به نظر البرادعى فقط يك نتيجه مى‌توان گرفت و آن هم ايجاد امكان مطلع شدن آژانس بين المللى انرژى اتمى از اين امر است كه اورانيوم غنى شده در ايران، مورد چه نوع استفاده اى قرار مى‌گيرد. البته آژانس مزبور از دو سال پيش به كنترل تاسيسات اتمى جمهورى اسلامى مى‌پردازد، اما اين بازرسى‌ها هنوز به پايان نرسيده‌اند. البرادعى خواستار زمان بيشترى است. و اين دقيقا همان چيزى ست كه آمريكا نمى‌خواهد بپذيرد و اروپايى‌ها نيز روز به روز نسبت به آن با ترديد بيشترى مى‌نگرند. يوشكا فيشر وزير امور خارجه آلمان فدرال در همين رابطه بود كه از دولت ايران خواست تا ساخت موادى كه مى‌توانند براى توليد سلاحهاى اتمى مورد استفاده قرار گيرند را به پايان نرساند.
آمريكايى‌ها و اروپا در مورد اقدام عليه ايران مدتها اختلاف نظر داشتند. ايالات متحده خواستار آوردن فشار بيشتر بر جمهورى اسلامى بود و بر آن بود كه اگر ايران تا پايان ماه اكتبر سال جارى ميلادى به برنامه اتمى خود شفافيت نبخشد، بايد موضوع را به شوراى امنيت سازمان ملل متحد ارجاع داد.
اروپايى‌ها راهى معتدل‌ترى را در پيش گرفتند، و دولتهاى المان، فرانسه و انگلستان، ايران را متقاعد كردند كه بازرسى از تاسيسات اتمى خود توسط آژانس بين المللى انرژى اتمى را بدون اعلام قبلى از سوى اين نهاد بپذيرد. از نظر اروپايى‌ها، دادن اولتيماتوم به جمهورى اسلامى، آنگونه كه آمريكايى‌ها خواستار آن هستند، راهى اشتباه است.
حال يك استراتژى دوسويه برنامه ريزى شده است. قرار است آژانس بين المللى انرژى اتمى زمان بيشترى، يعنى تا ماه نوامبر سال جارى ميلادى، تا نشست بعدى خود براى ادامه بازرسى‌هاى خود داشته باشد. در قطعنامه پيشنهادى كنونى مورد توافق آمريكا و اروپا كه شوراى حكام آژانس بين المللى انرژى اتمى در رابطه با آن نشست دارد پيش‌بينى شده است، تا موعد مقرر تمام ناروشنى‌ها در ارتباط با منابع اورانيوم غنى شده، و علل استفاده از سانتريفوژها توسط ايران روشن شود. علاوه براين، شوراى حكام بايد از ايران صريحا بخواهد كه اين كشور تمامى فعاليتهاى خود در رابطه با غنى‌سازى اورانيوم را متوقف سازد.
همزمان با اينها، آژانس بين المللى انرژى اتمى مى‌خواهد اين حق را براى خود محفوظ نگه دارد كه در نهايت موضوع را در صورت لزوم به شوراى امنيت سازمان ملل متحد ارجاع دهد.
در همين حال بر اساس آخرين اخبار رسيده، اختلاف بر سر برنامه اتمى جمهورى اسلامى بازهم بالا گرفته و به نوعى گسست در آژانس بين المللى انرژى اتمى انجاميده است. بنا به گزارش خبرگزارى آسوشيتدپرس و به نقل از حسين موسويان نماينده هيات ايران در وين، نمايندگان كشورهاى غيرمتعهد و چين معتقدند، از آنجا كه غنى‌سازى اورانيوم در ايران اهداف صلح‌آميز دارد، نبايد آن را براى اين كشور ممنوع كرد. طبق همين گزارش، حال براى نخستين بار در تاريخ آژانس بين المللى انرژى اتمى، دو قطعنامه به نشست امروز اين نهاد ارائه مى‌شود. در كنار قطعنامه پيشنهادى آمريكا و اروپا، قرار است نمايندگان دولتهاى غيرمتعهد نيز قطعنامه پيشنهادى خود را تسليم آژانس كنند. اما بسيارى از ناظران سياسى براى قطعنامه پيشنهادى احتمالى غيرمتعهدها شانس كمترى را مى‌بينند.