برنامه اتمى ايران: بحت بر سر ايجاد اعتماد متقابل است

مسئله در وهله نخست بر سر اعتماد متقابل است. طبق قرارداد منع گسترش سلاحهاى هسته اى ايران موظف نيست، از غنى سازى اورانيوم چشم پوشى كند. بنابر پروتكل الحاقى نيز كه جمهورى اسلامى يك سال پيش در پى فشارهاى اروپا با آن موافقت كرد، ايران موظف نيست، از برنامه هاى خود در اين زمينه بشكل كامل و نهايى چشمپوشى كند.

سه كشور اروپايى آلمان، فرانسه و بريتانيا اما به دولت جمهورى اسلامى بروشنى فهمانده اند كه كوتاه آمدنش در اين مسئله گامى بسيار موثر در ايجاد اعتماد متقابل است. اعتمادى كه خود لازمه همكاريهاى آتى ميان ايران و اروپاست كه اتحاديه اروپا وعده هاى آن را به جمهورى اسلامى داده و پشتيبانى اقتصادى تا انتقال فناورى هسته اى براى مقاصد صلحجويانه را در بر ميگيرد.

اما به نظر ميرسد كه جمهورى اسلامى اين پيامها را درست متوجه نشده است. مقامات ايران در هر فرصت ممكن بر حق مسلم ايران به پيشبرد برنامه هاى هسته اى تاكيد ورزيدند و متذكر شدند كه موافقتشان با تعليق غنى سازى اورانيوم در هر حال موقتى است.

از آنجايى كه مسئله هسته اى در ايران، اعتبار و اهميتى ملى يافته، چنين اظهاراتى براى مقامات اروپايى تا اندازه اى عجيب و سردرگم بود، اما آنان با وجود اين حاضر بودند كه از آن بگذرند. اما هنگامى كه ايران در شب ۲۵ نوامبر از آژانس بين المللى انرژى اتمى رسما درخواست كرد كه با ادامه بهره بردارى از ۲۰ دستگاه سانتريفوژ براى مقاصد پژوهشى موافقت كند، اين اظهارات بيش از معمول باعث سردرگمى و شگفت زدگى شد.

نه اتحاديه اروپا و نه آژانس بين المللى انرژى اتمى حاضرند با درخواست جمهورى اسلامى موافقت كنند، اما از خود ميپرسند كه چرا رفتار و سياست ايران تا به اين اندازه غيرديپلماتيك است و بايد گفت كه اين پرسشى بجاست.

شايد علت اين امر در اوضاع سياسى داخل ايران نهفته باشد. بارى محافل قدرتمدار در ايران مدتهاست كه خواهان آنند كه كشور بر سر برنامه اتم ى، همكاريها و مذاكرات خود با آژانس اتمى و اتحاديه اروپا را كاملا قطع كند. يك دليل ديگر ميتواند آن باشد كه تهران در اين روزها به اين نتيجه رسيده كه در مسئله اتم ى، هيچ خطرى تهديدش نميكند.

حتى اگر برخلاف انتظارات، آمريكا موفق شود پاى جمهورى اسلامى را به خاطر موضع و سياستش به شوراى امنيت سازمان ملل بكشاند، خطرات مشخص چندانى متوجه ايران نخواهد بود.

تحريمات محدود عليه ايران، در حال حاضر هم در پى فشارهاى آمريكا تا اندازه اى پابرجاست و بعيد به نظر ميرسد كه كشورهاى غربى و ديگر كشورهاى عضو شوراى امنيت در پى تعيين تحريمات نفت و گاز عليه ايران باشد، چرا كه مهمترين خريداران نفت و گاز ايران، خود همين كشورها هستند كه نميخواهند به خود ضرر بزنند.

در اين راستا ميتوان در وهله نخست از چين نام برد كه بتازگى قراردادهاى كلانى با جمهورى اسلامى منعقد كرده تا مشكلات خود در زمينه تامين انرژى را حل نمايد. ژاپن نيز تا اندازه زيادى به ايران وابسته است. از سوى ديگر روسيه ميل دارد كه پروژه هاى هسته اى خود در ايران را ادامه دهد. از اين رو كافى است كه روسيه و چين از حق وتوى خود استفاده كنند تا بدين ترتيب طرح تعيين تحريمات عليه جمهورى اسلامى نقش بر آب شود.

بايد اذعان داشت كه تحت چنين شرايط ى، اعتماد به نفس جمهورى اسلامى نيز بيتشر ميشود و آمريكا كه تا كنون قوه محرك فشارها بر ايران بود، ميرود كه از انتظارات خود بكاهد، چرا كه ميداند كه حمله اى نظامى به ايران با توجه به معضل عراق، ممكن نخواهد بود.

با توجه به اين روند، بايد انتظار كشيد و ديد كه مذاكرات ميان اروپا و جمهورى اسلامى كه قرار است، در اوسط ماه دسامبر آغاز گردند، چه به ارمغان خواهد آورد.