بررسی سازگاری و ناسازگاری دین و مدرنیته
۱۳۸۵ مرداد ۲۶, پنجشنبه
راسم حضور نیافت.
مسئولان برگزار کننده این سمینار که ساعتی پیش به کار خود خاتمه داد در اینباره توضیحی ارائه نکرده‌اند. این سمینار برای بررسی پرسش سازگاری دین و مدرنیته و به میزبانی موسسه گفتگوی ادیان برگزار شد.
در خیابانی که پس از انقلاب به نام علی شریعتی تغییر نام یافت، در حسینیه‌ی ارشاد که زمانی محل سخنرانی و پایگاه طرفداران شریعتی بود از امروز صبح سمینار یک روزه‌ای ریز عنوان «دین و مدرنیته» تشکیل شد. این سمینار که با حمایت و همکاری موسسه‌ی گفتگوی ادیان سازمان داده شده، از ساعت ۱۰ صبح امروز کار خود را در حسینیه‌ی ارشاد آغاز کرد تا ۱۲ صاحب‌نظر به طرح ایده‌ها و تفکرات خود در این زمینه بپردازند.
طبیعی است که چنین موضوع پیچیده و مهمی را نمی‌توان در قالب سخنرانیهای نیم ساعته آن طور که شایسته است شکافت و بررسی کرد. این را ظاهرا برگزار کنندگان نیز به خوبی می‌دانند.
به همین علت حميدرضا جلالی‌پور دبیر این سمینار در یادداشتی در ویژه‌نامه‌ی روزنامه‌ی شرق که دیروز به این مناسبت منتشر شد، می‌نویسد: «در واقع این سمینار بخشی از یك برنامه علمی بزرگتر است كه به قصد فربه کردن ادبیات مربوط به دین و مدرنیته فراهم شده است. این برنامه علمی محدود به سمینار نیست و حداقل چاپ ویژه نامه‌ی [روزنامه شرق] و كتاب سمینار و احتمالا سمینارهای بعدی سالیانه را نیز در بردارد.»
در ویژه نامه روزنامه‌ی شرق علاوه بر چکیده‌ای سخنرانیهای امروز، مصاحبه‌ها و مقاله‌هایی نیز گنجانده شده است. مصاحبه مفصل عبدالکریم سروش، گفتگوهایی با سید حسن نصر و مصطفی ملکیان و مقاله‌هایی از محمدرضا نیکفر و علی پایا از جمله‌ی این مطالب هستند. «آیا دین و مدرنیته با یكدیگر سازگارند» و «در دنیای مدرن چه بر سر دین می آید.» اینها پرسشهایی هستند که قرار است سخنرانان به آنها پاسخ گویند یا پیرامون آن به اظهار نظر بپردازند.
برنامه‌های سمینار در سه نوبت تدارک دیده شده. نخست از ساعت ۹ و نیم تا ساعت ۱۲ و نیم، سپس از ۱ و نیم تا ۴ بعدازظهر و آخرین قسمت از ۴ و نیم تا ۷. پیش بینی شده بود در هر قسمت چهار سخنران به ارايه‌ی مطالب خود بپردازند و در آخر هر نوبت، نیم ساعت به پرسش و پاسخ حاضران با سخنرانان اختصاص یابد. اما به دلایل گوناگون این برنامه از همان ابتدا با اندکی تاخیر برگزار شد و در ادامه نیز آنچنانکه سازماندهندگان انتظار داشتند پیش نرفت.
در آغاز نوبت دوم مجری پشت میکروفون رفت تا آن‌طور که تاکید می‌کرد «صادقانه» به توضیح یک اشکال بپردازد. او اعتراف کرد که برگزارکنندگان پیش بینی شرکت ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر را بیشتر نکرده بودند و اکنون که با جمعیتی بیش از پنج برابر روبرو شده‌اند امکانات پذیرایی لازم در وقت استراحت میان نوبت اول و دوم را نداشته‌اند.
سالن پایین حسینیه‌ی ارشاد که سالهاست چنین ازدحامی به خود ندیده بود از همان ساعت آغاز برنامه کاملا پر شد و مردم به طبقه‌ی بالا راهنمایی می‌شدند. در وقت استراحت پس از نوبت اول بخش بزرگی از جمعیت از ترس از دست دادن جاهای خود سالن را ترک نکردند و عده‌ای که تازه به جمع ملحق شده بودند با بخشی از حاضران اطراف تالار حسینیه ارشاد و حیاط پشت آن در گروههای کوچک مشغول به بحث درباره‌ی شنیده‌هاشان بودند.
اما افزایش ازدحام جمعیت در آغاز نوبت دوم که قرار بود ساعت ۱ و نیم بعد از ظهر آغاز شود، علت دیگری نیز داشت؛ نخستین سخنران نوبت دوم را در برنامه عبدالکریم سروش ذکر کرده بودند که تازه به ایران آمده و اکنون قرار بود پس از بیش از دو سال دوباره دریک نشست عمومی سخن بگوید. اما هنگامی که مجری نام سخنرانان نوبت دوم را اعلام کرد نه تنها از سروش اسمی نبرد که به عدم حضور او هم اشاره‌ای نکرد.
با حضور سه سخنران بر صحنه، صداهای اعتراضی از میان جمعیت برخاست که علت عدم حضور سروش را جویا بودند. در این هنگام باز مجری بالاجبار پشت میکروفون قرار گرفت و با تاکید دوباره بر «صادقانه» بودن گفته‌هایش اظهار داشت که «ما در انتظار آقای سروش هم هستیم.» مجری سپس ادامه داد «خبر آمدن یا نیامدن آقای سروش را نمی‌دانم اما می‌گویم که ما منتظر آقای سروش هستیم.» این توضیح که چیزی را روشن نمی‌کرد موجب اعتراض برخی از حاضران شد و دقایقی سمینار را با همهمه همراه کرد.
پس از آن عده‌ای به نشانه‌ی اعتراض سالن را ترک کردند اما اعتراض که در راهروها به صورت پچ پچ ادامه داشت مخل ادامه‌ی برنامه نشد. در حقیقت جمعیت آنقدر زیاد بود که بلافاصله صندلیهای خالی حدود صد نفری که سالن را ترک کردند پر شد. در راهروها، کنار سالن و روی پله‌ها آنقدر جمعیت بود که می‌توانستند جای صدها معترض دیگر را هم پر کنند.
به این ترتیب برنامه لااقل در داخل تالار به قرار معمول ادامه یافت اما تا زمان ارسال این گزارش که مقارن با پایان نوبت دوم بود خبری از سروش نشد و مسئولان برگزارکننده نیز حاضر به ادای هیچ توضیحی نبودند.
بهزاد کشمیری‌پور، گزارشگر صدای آلمان در تهران