بتهوون، زنده، در اتاق نشیمن شما

ایده‌ی اصلی این بود: موسیقی زنده را مثل آب لوله‌کشی به خانه‌ها بردن و از کانال‌های اینترنتی جاری ساختن. این فکر رهبر بریتانیایی ارکستر سمفونی برلین، سیمون راتل (Simon Rattle) بود که از ابتدای سال ۲۰۰۹ به مرحله‌‌ی اجرا گذاشته شده است. این پروژه که سال‌ها برای پیاده‌کردن آن وقت صرف شده، "سالن کنسرت دیجیتال" نام دارد. با آغاز فعالیت این "سالن"، فصل جدیدی در تاریخ تکامل رسانه‌ها گشوده شده است. ارکستر سمفونی برلین، یکی از پیشتازان این راه است.

استفاده از اینترنت

اینترنت و استفاده از آن به عنوان یک رسانه‌ی همگانی، مدت‌ها بود که در صدر برنامه‌های شرکت‌های تولیدکننده‌ی موسیقی کلاسیک و "خانه‌های دولتی و غیردولتی موسیقی" در سراسر جهان قرار داشت. امروزه می‌توان به یمن گسترش امکانات و سرعت انتقال داده‌ها، به‌ویژه در پنج سال گذشته، برنامه‌های موسیقی کلاسیک را با کیفیت بسیار بالای صوتی و تصویری به‌طور زنده در اینترنت پخش کرد. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که به‌زودی علاقمندان موسیقی کلاسیک در سراسر جهان، به جای این که برای دیدن برنامه‌ی محبوب خود به این و آن شهر سفر کنند، آن را آبونه می‌شوند و اجراهای معروف‌ترین ارکسترهای جهان را در اطاق نشیمن خانه‌ی خود تجربه می‌کنند؛ به این ترتیب مثلاً یک ژاپنی می‌تواند، آثار بتهوون را که زنده در برلین اجرا می‌شود، روی صفحه‌ی رایانه‌ی خود در توکیو ببیند.

اجرای کم‌خرج

ارکستر سمفونی برلین، از سال‌ها پیش تدارک استفاده‌از اینترنت را در دستور گسترش برنامه‌های خود قرار داده بود. مهم‌ترین عامل در طرح، تنظیم و پیاده‌کردن این پروژه، کاستن از هزینه‌های ضبط و پخش اجرای زنده‌ی آثار کلاسیک بود. به‌این منظور، برنامه‌ر‌یزان از استفاده از تیم‌های فیلم‌برداری، ضبط صدا و تنظیم نور صرف‌نظر کردند و وظایف آنان را به عهده‌ی یک تیم متخصص سه نفره‌گذاشتند: این سه تن با نصب پنج دوربین "مخفی" در بخش‌های مختلف سالن و تنظیم و رهبری آن از اطاقکی مجهز و کوچک، قادرند صدا و تصویر را هنگام اجرای کنسرت ضبط و از طریق DSL، با سرعت زیاد در سه نسخه‌ی متفاوت به سراسر جهان بفرستند. این نسخه‌ها بر حسب ظرفیت رایانه‌ها‌ی کاربران تنظیم شده‌اند. این روش کار، برای اولین بار در تابستان سال ۲۰۰۸، هنگام اجرای یکی از اپراهای "فستیوال موسیقی بایروت" که هر ساله به یاد آهنگساز بزرگ آلمان، واگنر برگزار می‌شود، به آزمایش گذاشته شد. پخش اینترنتی این اپرا بدون اشکال و با موفقیت چشمگیری صورت گرفت.

اجرا در برلین، بیننده در ژاپن

برنامه‌ی ارکستر سمفونی برلین، نه برپایه‌ی تساوی دخل و خرج، بلکه بر اساس قاعده‌ی "سوددهی" تنظیم شده است. بر این مبنا، اگر ۶ هزار علاقمند در سراسر جهان، به عضویت "سالن کنسرت دیجیتال" درآیند، یعنی "مشترک" دیدن این و آن برنامه‌ی آن شوند، برگزارکنندگان کنسرت حتی مبلغ قابل توجهی هم سود می‌کنند. رسیدن به این هدف، دور از انتظار نیست. در اولین اجرای ارکستر سمفونی برلین، در ۶ ژانویه‌ی امسال، تماشاگران اینترنتی، بیش از بینندگانی بودند که در سالن فیلارمونی در برلین، حضور داشتند و برنامه را زنده می‌دیدند. موافق آمار دفتر این ارکستر، شمار تماشاگران اینترنتی در پایان ماه ژانویه، به ۱۷۰۰ تن رسیده است. ۴۰ درصد این بینندگان در آلمان زندگی می‌کنند و بقیه از سراسر جهان، به‌ویژه ژاپن، آمریکا و اسپانیا، اجرای این کنسرت را به‌طور زنده تجربه کردند.

برنامه‌های باصرفه

برای استفاده از "سالن کنسرت دیجیتال"، امکانات بسیاری در نظر گرفته شده است. از جمله اگر کاربری حاضر باشد‌، برنامه‌ی مورد علاقه‌ی خود را با تأخیری ۴۸ ساعته ببینند، می‌تواند از تخفیف قابل توجهی برخوردار شود. "تخفیف فصلی"، یکی دیگر از ابتکارات برگزارکنندگان این "سالن" است: علاقمندان به برنامه‌هایی که در طول فصل اجرا می‌شوند، می‌توانند تنها با دادن ۱۴۹ یورو آن‌ها را، هر وقت که مایلند، روی صفحه‌ی رایانه‌ی خود ببینند.

توجه اعضای ارکستر به ساز و لباس

برنامه‌هایی که از "سالن کنسرت دیجیتال" پخش می‌شوند، محدودیت‌هایی هم برای اعضای ارکستر سمفونی برلین هنگام اجرای کنسرت به همراه آورده‌است؛ از جمله این که نوازندگان باید در نحوه‌ی آرایش و پوشش خود بیشتر دقت کنند. سیمون راتل در این باره می‌گوید: «از آن‌جا که این پنج دوربین هر لحظه می‌توانند افراد ارکستر را در نماهای نزدیک نشان دهند، باید صورت‌ها خوب اصلاح شوند و گریمورها سرخی دماغ‌ها را با پودر بپوشانند.»

FF/ AH