ايران به روايت تصوير

«انستيتوی بررسی رسانه های خاورميانه» (MEMRI) در سال ۱۹۹۸ در واشينگتن تأسيس شد و تدريجا" دفاتری نيز در اورشليم، برلين، لندن، بغداد و توکيو دائر نمود. در معرفی اين انستيتو آمده است که به عنوان سازمانی غيردولتی و عام المنفعه به کار ترجمه و تحليل مطبوعات کشورهای خاورميانه ی عربی و ايران می پردازد، تا علاوه بر برآوردن نيازهای حوزه های سياست، خبررسانی و علوم، افکار عمومی را نيز که طی سالهای گذشته بطور فزاينده معطوف به اين منطقه شده است، مخاطب قرار دهد. اين مرکز با گزينش مطالبی از رسانه های مهم منطقه، امکان آشنايی با مباحث سياسی، اجتماعی، دينی و فرهنگی کشورهای اين منطقه را فراهم می آورد. بررسی ها معطوف به دو گستره ی اساسی است: از يکطرف گرايشها و مواضع راديکال ناسيوناليستی، اسلامگرايانه و يهودی ستيزانه و از طرف ديگر ديدگاه های نيروهای معتدل، ليبرال و مترقی مد نظر قرار می گيرد. نشان دادن اين اختلاف در ديدگاه ها، تلاشی است در جهت خنثی کردن پيشداوريهای کلی که می تواند نسبت به کشورهای اسلامی وجود داشته باشد. اين انستيتو هدف خود را پشتيبانی از روند صلح خاورميانه، دمکراتيزه شدن و اصلاحات در کشورهای اين منطقه معرفی کرده است.

دفتر اين انستيتو که سه سال پيش در پايتخت آلمان آغاز به کار کرده است، در تاريخ اول سپتامبر ۲۰۰۵، جمعی از روزنامه نگاران را از رسانه های مختلف دعوت کرده بود تا ضمن آگاهی بيشتر از فعاليتهای اين موسسه، از نزديک با يکی ديگر از عرصه های کار آن که بررسی رسانه های تصويری کشورهای منطقه است، آشنا گردند. اين جلسه، همزمان به بررسی برنامه های تلويزيونی در جمهوری اسلامی ايران اختصاص داشت. دکتر وحيد وحدت حق همکار ايرانی اين مؤسسه، در تحليل خود از برنامه های تلويزيونی ايران خاطر نشان ساخت که کانالهای تلويزيونی گوناگونی در جمهوری اسلامی ايران وجود دارد که همگی زير کنترل و نظارت دولت قرار دارند. بيشتر کانالهای تلويزيونی در خدمت تبليغ و اشاعه ی سياست و ايدئولوژی رسمی جمهوری اسلامی قرار دارند، اما برای پاسخ به نيازهای جامعه و بويژه جوانان، برخی کانالهای سرگرم کننده و يا ورزشی نيز دائر شده است. نکته ی ديگر اينکه جمهوری اسلامی جهت تبليغ و گسترش نفوذ سياسی و ايدئولوژيک خود، فرستنده های تلويزيونی ماهواره ای برای بيرون از مرزهای کشور ايجاد کرده است که به زبانهای ديگر و بويژه عربی برنامه دارند.

دکتر وحيد وحدت حق سپس به ياری گزيده ای از برنامه های تلويزيونی ايران، روايتی از ايدئولوژی حاکم بر جمهوری اسلامی ايران ارائه نمود که در کانون آن بنيادگرايی اسلامی و غرب ستيزی قرار داشت. وی به نقش تبليغاتی تلويزيون در تأثيرگذاری بر افکار عمومی در ايران اشاره کرد و از جمله خاطر نشان ساخت که جمهوری اسلامی تلاش می کند تا با ارائه ی تصويری جهت دار و مغشوش از غرب و دامن زدن به گرايشهای افراطی و يهودی ستيزانه، ضمن حفظ و اشاعه ی ارزشهای ايدئولوژيک خود، بر روندهای آموزشی و تربيتی در کشور تأثيری پايدار داشته باشد. جالب اينکه از لابلای تصاوير و برنامه های تلويزيونی و اظهارات دولتمردان کشور می توان به گوشه هايی ناگفته و پنهان از ديپلماسی جمهوری اسلامی پی برد. برای نمونه در آنچه که به برنامه های هسته ای ايران مربوط می شود، گاه در گفتگوهای تلويزيونی شاهد سخنان و اظهاراتی هستيم که در موضعگيري های رسمی سران جمهوری اسلامی به چشم نمی خورد. عين همين موضوع در مورد تروريسم صادق است. در حالی که رهبران جمهوری اسلامی ظاهرا" از اقدامات تروريستی فاصله می گيرند، در اظهارات برخی از سران اين نظام، شهادت و عمليات انتحاری مورد تقديس واقع می شوند. در روزنامه های رسمی کشور آگهی هايی چاپ می شود که داوطلبان را به شرکت در عمليات شهادت طلبانه تشويق می کنند. اينها مشت نمونه ی خروار است و نشان می دهد که جمهوری اسلامی پس از ۲۷ سال هنوز با کدام ابزارهای ايدئولوژيک کار می کند.

اين جلسه در پايان به طرح پرسشهای روزنامه نگاران و بحث و گفتگو در مورد مسائل ايران و منطقه اختصاص داشت.

بهرام محيی، گزارشگر صدای آلمان در برلين