اولین سفر خارجی روحانی به قرقیزستان و دیدار با پوتین
۱۳۹۲ مرداد ۳۱, پنجشنبه
روز پنجشنبه ۳۱ مرداد ۱۳۹۲، علی نجفی سفیر ایران در قرقیزستان تائید کرد که حسن روحانی رئیس جمهور به دعوت آلماز‌بک آتامبایف رئیس جمهور قرقیزستان، در سیزدهمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای (۲۱ و ۲۲ شهریور۱۳۹۲) شرکت خواهد کرد. سفیرایران همچنین گفت روحانی در این اجلاس سخنرانی و با پوتین نیز ملاقات خواهد کرد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم در دومین جلسه هیات دولت ضمن اعلام خبر حضور رییس‌جمهور در اجلاس شانگهای در قرقیزستان اظهارداشت: «اجلاس سازمان همکاری‌های شانگهای برای ایران اهمیت زیادی دارد و روحانی نیز در این اجلاس شرکت خواهد کرد و در حاشیه این اجلاس با پوتین دیدار می‌کند.»
تلاش ایران برای عضویت دائم در سازمان همکاری شانگهای
سازمان همکاری شانگهای توسط روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان برای همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و فرهنگی در سال ۲۰۰۱ پایه‌گذاری شد. کارشناسان غربی سازمان همکاری شانگهای را اهرمی در دست چین و روسیه برای مقابله با نفوذ آمریکا در منطقه تلقی می‌کنند.
ایران در سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر این سازمان پذیرفته شده و هرسال در اجلاسیه سران آن شرکت می‌کند. هند، پاكستان، مغولستان و افغانستان نیز اعضای ناظر این سازمان هستند.
تلاش ایران در ۸ سال دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد برای تبدیل شدن به عضو دائم این سازمان نتیجه‌ای نداد و اکنون با روی کارآمدن روحانی، موقعیت ایران را در این سازمان بهترو شانس ایران برای تبدیل شدن به یک عضو دائم بیشتر شده است.اما ایران چگونه می‌تواند به یک عضو دائم در سازمان همکاری شانگهای تبدیل شود؟
دکترهومن پیمانی، پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات انرژی دانشگاه ملی سنگاپوربه این سئوال دویچه‌وله چنین پاسخ می‌دهد: «در شرایط کنونی شانس ایران در مقایسه با زمان احمدی‌نژاد بیشتر شده است ولی من فکر نمی‌کنم تا زمانی‌که تغییر اساسی در مسئله اتمی ایران بوجود نیاید و روابط ایران با کشورهای غربی از حالت تنش‌زای کنونی خارج نشود، تغییری اساسی در سیاست سازمان همکاری‌های شانگهای در مورد عضویت ایران صورت گیرد.»
پیمانی می‌افزاید، روسیه و چین و همچنین کشورهای آسیای مرکزی تمایلی به درگیر کردن خود با غرب به دلیل عضویت ایران در این سازمان ندارند و فعلا منتظرند ببینند که آیا تغییری در روابط ایران با غرب ایجاد می‌شود و گشایشی در این زمینه هست تا مسئله عضویت ایران را به صورت جدی در نظر بگیرند.
اما این نظر را ذوالفقار اسماعیلیان کارشناس مقیم دوشنبه قبول ندارد. وی گرچه مخالفت روسیه و چین با عضویت ایران را تائید می‌کند، اما موضوع عادی شدن مناسبات ایران با غرب را پیش‌شرط عضویت دائم ایران در این سازمان نمی‌بیند.
وی در استدلال این نظر می‌گوید: «روسیه و چین در عرصه سیاست بین‌الملل از ایران حمایت کرده‌اند. چین و روسیه به عنوان عضو اصلی این سازمان با بیشتر شدن تحریم‌های غربی و فشار به ایران مخالفت کرده‌اند. چین و روسیه همیشه مانع فشار بیشتر به ایران شده‌اند.»
حمایت تاجیکستان از ایران برای عضویت دائم
تاجیکستان به طور رسمی با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای موافقت کرده اما این کشور نقشی در سازمان یاد شده ندارد. به گفته ذوالفقار اسماعیلیان کارشناس تاجیک، شانس ایران برای تبدیل شدن به عضو دائم در سازمان شانگهای زیاد شده ولی روسیه و چین به عنوان دو ابرقدرت، حاضر به عضویت یک کشور قدرتمند منطقه‌ای مثل ایران نیستند. وی بر این باور است که حضور ایران در سازمان شانگهای منافع روسیه و چین را در آسیای مرکزی به چالش می‌کشد.
اسماعلیان تاکید می‌کند: «چین در این سازمان حرف اول را می‌زند و کشور کوچکی مثل تاجیکستان اکنون تا ۳ میلیارد دلار بدهی به این کشور دارد و بسیاری از پروژه‌های کلان تاجیکستان در دست چینی‌ها قرار دارد.»
این کارشناس نتیجه می‌گیرد که در دوره ریاست جمهوری روحانی گرچه ایران عضو سازمان همکاری شانگهای نخواهد شد اما شرایط و زمینه برای عضویت دائم در این سازمان فراهم خواهم شد.
هومن پیمانی در این رابطه می‌گوید: «روسیه و چین در درازمدت ایران را نوعی رقیب محسوب خواهند کرد و بخصوص روسیه تمایلی به گسترش نفوذ ایران در آسیای مرکزی را نخواهد داشت. از این جهت برای عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای این مسئله به نوعی باید حل شود و تفاهمی بین ایران و کلیه کشورها بوجود بیاید تا نگرانی‌های روسیه و چین کاسته شود.»
روحانی با پوتین دیدار خواهد کرد
کارشناسان به اهمیت نخستین دیدار روحانی با پوتین و طرح مسئله هسته‌ای ایران نیز اشاره می‌کنند. گرچه مقامات ایرانی از موضوع گفتگوی روحانی با پوتین چیزی نگفته‌اند اما برخی از روزنامه‌های روسیه از شکایت ایران در ژنوعلیه کمپانی "روس آبارون" و درخواست غرامت ۴ میلیارد دلاری ایران خبر داده‌اند.
براساس قرارداد سال ۲۰۰۷ بین دو کشور قرار بود روسیه سامانه دفاعی موشکی اس ۳۰۰ را به ایران تحویل دهد اما روسیه به دلیل تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران از تحویل این سامانه موشکی به ایران سرباز زد.
چرا روحانی به یک کشور آسیای مرکزی سفر می‌کند؟
دیدار روحانی با پوتین برای ایران نیز اهمیت زیادی دارد. روسیه عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل است و نزدیکی ایران به روسیه مانع همسوئی اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل در مورد ایران خواهد شد.
به نظر هومن پیمانی از موسسه مطالعات انرژی دانشگاه ملی سنگاپور، شانس ایران با روی کارآمدن حسن روحانی برای عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای بیشتر می‌شود، اما در ۴ سال ریاست جمهوری او این مسئله عملی نخواهد شد. پیمانی اما تاکید می‌کند که کاهش تشنج و عادی شدن مناسبات اقتصادی ایران با غرب و نظر مساعد چین و روسیه می‌تواند شانس ایران را برای عضویت دائم در این سازمان را افزایش دهد.
بنا به گفته ذوالفقار اسماعیلیان کارشناس مقیم شهر دوشنبه، نخستین سفر خارجی روحانی به قرقیزستان اولویت کشورهای آسیای مرکزی در سیاست خارجی ایران را هم نشان می‌دهد. وی تاکید می‌کند کشورهای آسیای میانه مناسبات دوستانه‌ای با ایران داشته و در عرصه بین‌الملل از ایران حمایت کرده‌اند. به نظر این کارشناس این کشورها در آینده از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای پشتبانی خواهند کرد.