انتظارها از ایران برای تامین امنیت در افغانستان
۱۳۸۸ فروردین ۱۱, سه‌شنبه
اگرچه این نخستین بار نیست که ایران برای کمک به حل بحران در کشورهای همسایه‌ی خود به پای میز مذاکره فراخوانده می‌شود، اما حضور نمایندهی ایران در کنفرانس افغانستان در لاهه و رابطه‌ی ایران و آمریکا با علاقه‌ی فراوان به موضوع بحث در رسانه‌ها و خود کنفرانس تبدیل شد. آمریکا استراتژی جدید خود را برای افغانستان و پاکستان اعلام کرده و در این استراتژی نقش بزرگی برای همکاری کشورهای منطقه در ایجاد ثبات در افغانستان قائل شده است. هم افغانستان هم پاکستان از این استراتژی جدید استقبال کرده‌اند. این استراتژی از جمله کمک مالی به پاکستان برای مبارزه با تروریسم را دربرمی‌گیرد و نیز گسیل ۴ هزار نیروی نظامی آمریکایی دیگر به افغانستان را که قرار است بخصوص در عرصه‌ی آموزش نظامی و پلیسی به کار مشغول شوند.
ایران اعلام کرد که افزایش نیروهای نظامی آمریکایی در افغانستان را درست نمی‌داند و پیش‌بینی می‌کند که این اقدام باعث بالا گرفتن خشم بیشتر شهروندان افغانی نسبت به آمریکایی‌ها شود. با این همه، ایران دعوت به کنفرانس را پذیرفت و با سخن گفتن از "راه حل منطقه‌ای" در کنار دیگر نمایندگان جامعه‌ی بین‌الملل وارد میدان شد.
انتظارهای افغانستان از ایران
محافل سیاسی افغانستان شرکت ایران در کنفرانس لاهه را مثبت ارزیابی کردند. ایران در میان همسایگان افغانستان کشوری قدرتمند و دارای نفوذ به شمار می‌آید. آمریکا نیز هم‌اکنون نقشی اساسی در وضعیت افغانستان ایفا می‌کند. تحلیلگران سیاسی معتقدند که به توافق رسیدن این دو کشور بر سر مسئله‌ی افغانستان امکان برقراری آرامش و ثبات در این کشور را افزایش می‌دهد. احمد ضیا رفعت، استاد علوم سیاسی دانشگاه کابل، در مصاحبه با دویچه وله، از زمینه‌هایی نام میبرد که ایران می‌تواند در آن فعال باشد و از طریق آن به برقراری صلح در افغانستان کمک کند. وی می‌گوید: «با توجه به این که ایران هم از کشت و قاچاق مواد مخدر در افغانستان آسیب فراوانی دیده است و هم از قدرت روزافزون بنیادگرایان و تندروها سخت نگران است، با نفوذی که بر روی بعضی از گروه‌ها، بویژه گروه‌های مذهبی، دارد، می‌تواند به نفع تامین ثبات همکاری داشته باشد. البته مسئله‌ی دیگری را هم باید عنوان کنیم. اگر ایران در راه تامین ثبات، که از ماموریت‌های اصلی نیروهای غربی در افغانستان است، اخلال هم ایجاد نکند، این هم به نوبه‌ی خود همکاری تلقی می‌شود.»
در کنفرانس یک روزه‌ی بین‌المللی افغانستان در مسکو، که در روز جمعه (۲۷ مارس) برگزار شد، دو موضوع مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر موضوع‌های اصلی بحث‌ها بودند. برگزارکننده‌ی این کنفرانس "سازمان همکاری شانگهای" بود، که ایران و افغانستان اعضای ناظر آن هستند. محمدمهدی آخوندزاده، معاون آسیا و اقیانوسیه‌ی وزارت امور خارجه‌ی ایران، به نمایندگی از سوی دولت ایران در این کنفرانس شرکت داشت. وی در این کنفرانس از جمله گفت که افغانستان در نتیجه‌ی جنگ‌های طولانی به سرزمینی برای قاچاق مواد مخدر و تروریسم تبدیل شده و شرایط داخلی آن تاثیری عمیق بر امنیت منطقه می‌گذارد. آخوندزاده افزود، هر گامی که در جهت ثبات و امنیت منطقه برداشته شود، هم برای پیشرفت دولت و مردم افغانستان، هم برای جهان مفید است.
به گفته‌ی احمد ضیا رفعت، محافل سیاسی در افغانستان معتقدند که ایران از ثبات در افغانستان سود میبرد و دلیلی ندارد که نخواهد، با وجود اختلاف نظری که با امریکا دارد، برای تامین امنیت در این کشور با غرب همکاری کند.
نمایندهی ایران در کنفرانس لاهه
محمدمهدی آخوندزاده در کنفرانس روز سه‌شنبه (۳۱ مارس) در لاهه نیز از نبود امنیت به عنوان مهم‌ترین مشکل افغانستان نام برد. وی همچنین به گسترش کشت خشخاش و تولید بیش از ۸ هزار تن در سال گذشته در این کشور اشاره کرد و اینکه مبارزه با آن نتوانسته موفقیت‌آمیز باشد.
به گزارش روح‌الله یاسر، گزارشگر بخش افغانستان دویچه وله، آخوندزاده در کنفرانس لاهه به طور مستقیم سخنی در مخالفت با افزایش نیروهای نظامی آمریکایی در افغانستان نگفت، اما تاکید وی بر مسئله‌ی افغانی کردن روند دولت‌سازی و بازسازی این کشور را می‌شد پاسخی ضمنی به استراتژی جدید آمریکا برای افزایش نیروی نظامی در افغانستان قلمداد کرد.
"راه حل منطقه‌ای" ایران
نمایندهی ایران در کنفرانس لاهه، خواستار مشارکت بیشتر ایران در امر بازسازی افغانستان شد. به عقیده‌ی احمد ضیا رفعت، استاد علوم سیاسی دانشگاه کابل، منظور ایران از عرضه‌ی "راه حل منطقه‌ای" برای افغانستان، همانا شرکت ایران در بازسازی افغانستان، یعنی سرمایه‌گذاری بیشتر ایران در این کشور است.
آخوندزاده به کمک‌های ایران در افغانستان در سه بخش تاسیسات زیربنایی، خدمات فنی و آموزشی و حتی کمک‌های نقدی پرداخت. وی گفت، ایران آمادگی دارد در جهت توسعه‌ی شبکه‌های راه‌ها و مرزهای مشترک با افغانستان کار کند و تابه‌حال هم کارهایی کرده است. آخوندزاده همچنین موضوع آوارگان افغانستان را مطرح کرد و اینکه دولت جدید افغانستان بایستی به این موضوع توجه جدی کند تا آوارگان افغانی به کشورشان برگردند.
در عین حال که می‌توان از "راه حل منطقه‌ای" معنایی اقتصادی استنباط کرد، می‌توان آن را به معنای همکاری میان کشورهای منطقه برای رفع کشمکش‌های مرزی و قومی نیز فهمید. به عقیده‌ی پرفسور اسلم سید، استاد پاکستانی علوم سیاسی در آمریکا، همه‌ی کشورهای منطقه بایستی برای ایجاد ثبات در افغانستان با هم همکاری کنند. وی در این مورد به دویچه وله گفت: «پاکستان نقش مهمی در ایجاد ثبات در افغانستان ایفا می‌کند، اما همه باید در حل مسئله‌ی افغانستان دخیل باشند. در افغانستان گروه‌های قومی گوناگونی از کشورهای همسایه زندگی می‌کنند. پشتون‌ها از پاکستان، مردمی که فارسی حرف می‌زنند و با ایران رابطه نزدیک دارند، ازبک‌ها از ازبکستان. در نتیجه همه‌ی این کشورها، بخصوص همسایه‌های افغانستان، باید باثبات باشند و در پی راه حلی برای ایجاد ثبات در افغانستان.»
پروفسور اسلم سید در مورد نقشی که ایران و پاکستان در این میان دارند گفت: «ایران و پاکستان باید نقشی مشابه ایفا کنند. چون هر دو هم تاریخی مشترک دارند و هم از وضعیتی که در افغانستان حاکم است رنج کشیده‌اند. تنها تفاوت احتمالی میان این دو کشور این است که برخی مردم پاکستان، بخصوص در سوی دیگر مرز، جنگ آمریکا علیه طالبان را دوست ندارند. اما ایران این مشکل را ندارد، چون ایران موافق رژیم طالبان نبوده، آن‌هم به‌خاطر اینکه سیاست طالبان را در برابر اقلیت فارس در افغانستان قبول نداشته است. اما پاکستان و ایران هم مرز هستند و نتیجه‌ی جنگ علیه طالبان را دیده‌اند. فکر می‌کنم که دو کشور به این نتیجه خواهند رسید که این مشکل‌ها باید دیر یا زود به طور اساسی حل شوند.»
اسلم سید از محمدمهدی آخوندزاده به عنوان فردی یاد کرد که می‌تواند در کنفرانس لاهه نقش مثبتی ایفا کند. وی در عین حال به اینکه ایران و آمریکا بتوانند بر سر جنبه‌ی نظامی استراتژی جدید آمریکا در افغانستان به توافق برسند، ابراز بدبینی کرد.
نویسنده: کیواندخت قهاری
تحریریه: بهنام باوندپور