ادامه سقوط کم‌سابقه ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی
۱۳۹۱ شهریور ۲۰, دوشنبه
از میانه‌ی سال گذشته روند کاهشی ارزش ریال در برابر ارزهای معتبر خارجی آغاز شده و در روزهای گذشته شدت بی‌سابقه‌ای گرفته است. نوسان قیمت ارز چنان شدید و غیرمعمول است که بسیاری از صرافی‌ها کار خود را به حالت تعلیق درآورده‌اند و از نوشتن بهای ارزهای خارجی بر تابلوها خودداری می‌کنند.
سقوط تاریخی ارزش ریال در برابر دلار
بهای هر دلار آمریکا از ۲۱۶۰ تومان در روز پنجشنبه به حدود ۲۶۰۰ تومان و یورو به ۳۳۲۰ تومان در نیمروز دوشنبه، ۲۰ شهریور رسید. به این ترتیب برای نخستین بار بهای هر دلار در بازار آزاد بیش از دو برابر قیمت مرجع این ارز در بانک مرکزی جمهوری اسلامی (۱۲۲۶ تومان) شد.
احمد توکلی، رئیس سابق مرکز پژوهش‌های مجلس، ۱۹ شهریور وضعیت بازار ارز در هشت ماه گذشته را مخرب توصیف کرده و می‌گوید، در فاصله انتهای آبان تا ابتدای بهمن‌ماه سال ۱۳۹۰ ارزش پول ملی ایران ۵۵ درصد کاهش پیدا کرده است. این روند از آن زمان همچنان ادامه داشته و اکنون به نقطه‌ای بحرانی رسیده است.
سیاست‌های مالی و بانکی دولت، از جمله تزریق دلارهای اضافی درآمدهای نفتی به بازار داخلی، رشد نقدینگی، و محدود شدن صادرات نفت و منابع ارزی در ماه‌های اخیر از مهمترین دلایل وضعیت کنونی عنوان می‌شود.
در این میان عده‌ای از کارشناسان نیز گمان می‌برند دولت از ماه‌های پایانی سال گذشته برای جبران کسری بودجه، منابع ارزی واردکنندگان و تولیدکنندگان را کاهش داده، و مقداری ارز را در بازار آزاد عرضه می‌کند. این اقدام دولت از دلایل اصلی افزایش سرسام‌آور قیمت کالاهای اساسی و از کار افتادن بسیاری از کارگاه‌های تولیدی ارزیابی می‌شود.
خودداری بانک مرکزی از عرضه‌ی ارز به بازار
غلامرضا مصباحی‌مقدم، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس می‌گوید بانک مرکزی از سه هفته قبل عرضه‌ی ارز به بازار را متوقف کرده است. خبرگزاری فارس ۲۰ شهریور از قول او نوشت، این اقدام باعث بالا رفتن شدید قیمت‌ها شده و "اگر عرضه دلار بر اساس تقاضا بود، با افزایش شدید قیمت مواجه نمی‌شد."
کاهش شدید درآمدهای ارزی دولت، به ویژه پس از تشدید تحریم‌های یک‌جانبه‌ی آمریکا و اتحادیه اروپا از ابتدای ماه ژوئیه سال جاری یکی دیگر از علت‌های ناتوانی دولت در ساماندهی بازار عنوان شده است.
این تحریم‌ها صادرات محصولات نفتی را پرهزینه‌تر و دشوارتر از پیش کرده و موانع زیادی در راه انتقال درآمدهای نفتی به وجود آورده است. محمود احمدی‌نژاد در تازه‌ترین گفتگوی تلویزیونی خود به تاثیر تحریم‌ها در کاهش درآمدهای نفتی اعتراف کرده است.
بهای ارز در امارات تعیین می‌شود
اسدالله عسگراولادی رئیس اتاق بازرگانی چین و ایران معتقد است تحریم‌ها نقش مهمی در وضعیت کنونی دارند اما "بی‌کفایتی و بی‌لیاقتی" مسئولان وضع را وخیم‌تر کرده است. به نوشته‌ی سایت خبری الف او در یک گفتگوی تلویزیونی می‌گوید، به علت ناتوانی و تعلل بانک مرکزی در تصمیم‌گیری، "نرخ ارز ما در بازارهای دبی تعیین می‌شود."
عسگراولادی که یکی از فعالان کهنه‌کار بازار ایران است تاکید می‌کند «من از اول زندگی بحران‌های زیادی دیده‌ام ولی این دوره‌ای که اکنون در آن هستیم یکی از امتحانات خیلی سخت است.» او ادعاهای محمود احمدی‌نژاد مبنی بر نقش دست‌های پنهان و اخلالگر در وضعیت اقتصادی ایران را به شدت رد کرده و می‌افزاید «مشكل وضع ارزی ما و همین افزایش بی‌سابقه نقدینگی همین دولت است كه نه با تجار و خبرگان اقتصادی مشورت می‌كند و نه به نصیحت ما گوش می‌دهد.»
به گفته‌ی عسگراولادی سیاست‌های اشتباه دولت عامل افزایش بهای ارز است. او با انتقاد از این که "دولت نه بلد است و نه نصیحت و مشورت را می‌پذیرد" گفت «مسئولین بانک مرکزی با مردم صادق باشند. اگر یک هفته است که ارزی وارد بازار نمی‌کنید با صداقت بگویید چرا این کار را می‌کنید.»
امنیتی شدن معضلات اقتصادی
پنهان‌کاری در مورد واقعیت‌های وضعیت اقتصادی کشور در جمهوری اسلامی امر کم‌سابقه‌ای نیست. ظاهرا تمایل مسئولان به بی‌اثر خواندن تحریم‌ها و تناقض این ادعا با واقعیت‌ها، هر موضوع مهم اقتصادی را به امری امنیتی و اطلاعاتی تبدیل می‌کند.
احمد توکلی در نامه‌ای خطاب به نمایندگان انتقادهای خود به سیاست‌های ارزی دولت و پیامدهای خطرناک آن برای کشور را تشریح کرده است. او روز یکشنبه در نطق میان دستور در صحن علنی مجلس خطاب به نمایندگان گفت "به خاطر حفظ مصالح ملت و حفظ مسائل کشور از گفتن همه آنچه که در آنجا نوشتم معذورم."
صادق لاریجانی رئیس قوه قضاییه نیز ۲۰ شهریور پس از دیدار سران سه قوا اعلام کرد، "در این جلسه در مورد ارز و وضع اقتصادی کشور بحث‌های مهمی صورت گرفت." به گزارش خبرگزاری ایسنا او در برابر اصرار خبرنگاران که خواستار تشریح این رایزنی‌ها بودند گفت «اکنون نمی‌توانم بگویم ... ولی صحبت‌های خوبی شد ... و امیدواریم با تلاش‌های دولت و هماهنگی سایر دستگاه‌ها وضعیت بهبود خوبی یابد.»
وعده احمدی‌نژاد برای کاهش قیمت سکه
همزمان با رشد شتابناک بهای ارز، قیمت طلا و سکه نیز به شدت افزایش پیدا کرده است. بنابرگزارش‌های دریافتی از تهران بهای تمام سکه بهار آزادی در ساعت‌های پایانی معاملات بازار تهران در روز دوشنبه، ۲۰ شهریور با اندکی کاهش نسبت به صبح حدود ۹۶۰ هزار تومان بوده است.
به گزارش خبرگزاری فارس محمود احمدی‌نژاد در پایان نشست سران سه قوه که در دفتر صادق لاریجانی برگزار شد از دادن پاسخ صریح به خبرنگاران در مورد محتوای بحث‌های انجام شده طفره رفته و تنها وعده داده است "داریم تلاش می‌کنیم نرخ سکه کاهش پیدا کند."
سقوط ارزش ریال، کاهش قدرت خرید مردم
شماری از کارشناسان معتقدند تورم شدید در ایران که به چند برابر میانگین منطقه و جهان رسیده، به معنای کاهش ارزش ریال و از مهمترین دلایل بالا رفتن ارزش برابری ارزهای خارجی است. عبدالرضا شیخ الاسلامی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی افزایش بهای رسمی ارز توسط بانک مرکزی را اقدام مثبتی ارزیابی می‌کند: «افزایش قیمت ارز به معنی گرانتر شدن قیمت کالاهای خارجی است که این خود باعث کاهش میل به واردات و سودآوری بیشتر کالاهای صادراتی ایران می شود.»
احمد توکلی اعتقاد دارد به دلیل وابستگی بسیاری از تولیدات داخلی به مواد اولیه وارداتی، افزایش قیمت ارز به بالارفتن قیمت کالاهای اساسی، تعطیلی واحدهای تولیدی، به خطر افتادن اشتغال و ادامه‌ی کاهش قدرت خرید مردم و افزایش فقر منجر می‌شود.