آیا مجلس ایران فراکسیون قومی و مذهبی خواهد داشت؟
۱۳۹۴ اسفند ۱۸, سه‌شنبه
عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور اعلام کرد که احتمالاً در مجلس ایران سه فراکسیون "اصول‌گرا، اصلاح‌طلب و اعتدال‌گرا" فعالیت خواهند کرد که هر یک ۳۰ تا ۳۵ درصد کرسی‌ها را در اختیار دارند.
مقامات از فراکسیونهای قومی-مذهبی و یا دینی مجلس سخنی به میان نمیآورند. به گفته نمایندگان اقلیتها ولی در دورههای پیشین مجلس چنین فراکسیونهایی شکل گرفته و فعالیت کردهاند.
بیشتر بخوانید: وزیر کشور: مجلس دهم سه فراکسیونی می‌شود
در مجلس ایران رسما ۵ نماینده دینی از کلیمیان، زرتشتیان و ارامنه وارد مجلس میشوند. تعداد نمایندگان قومی و مذهبی در مجلس ایران ولی رسما مشخص نیست. بر اساس آمار وزارت کشور از استانهای "قومیت نشین" کشور از جمله آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، زنجان، اردبیل، قزوین، کردستان، کرمانشاه، خوزستان، سیستان و بلوچستان، گلستان و برخی دیگر از استانها بیش از ۹۰ نماینده وارد مجلس شدهاند.
با توجه به این رقم آیا اقلیتها در مجلس دهم موفق خواهند شد فراکسیون خود را تشکیل دهند؟ ۳ جناحی که وزیر کشور اعلام کرده در قبال مسائل اقلیتهای قومی و دینی- مذهبی چه سیاستی را اتخاذ خواهند کرد؟
• به کانال تلگرام دویچه وله فارسی بپیوندید!
ترکیب نمایندگان در مناطق قومی
خبرگزاری ایسنا (۱۱ اسفند ۱۳۹۴) با ارائه آماری از نتایج انتخابات ۳۱ استانکشور گزارش میدهد که ۷۰ درصد از ترکیب مجلس نهم تغییر کرده و نمایندگان جدیدی به مجلس دهم راه یافتهاند.
با بررسی دقیقتر این آمار میتوان پی برد که اغلب نمایندگان جدید از استانهای "قومیتنشین" کشور بودهاند. برای مثال از ۱۹ نماینده فعلی آذربایجان شرقی فقط یک نفر موفق شده است وارد مجلس دهم شود.
ایسنا مینویسد تکلیف ٢٢۱ کرسی مجلس در این مقطع تعیین شده و تکلیف ۶۹ کرسی دیگر به حدود یک ماه آینده یعنی نیمه دوم فروردین ۹۵ موکول شده است. با استناد بر همین آمار بیش از نیمی از کرسیهای باقی مانده در مرحله دوم از مناطق قومی تعیین خواهند شد.
رای پیروان اهل سنت به اصلاح‌طلبان
دکتر جلال جلالیزاده، نماینده سنندج در دوره ششم مجلس شورای اسلامی یکی از بانیان تاسیس "مجمع نمایندگان اهل سنت و کرد" در مجلس ایران بود. وی درباره تاسیس فراکسیون قومی-مذهبی در مجلس توضیح میدهد که برای نخستین بار در مجلس ایران یک فراکسیون قومی–مذهبی تشکیل شد که در پیگیری مطالبات اقلیت ها فعال عمل کرد.
بیشتر بخوانید: اقلیتهای دینی و مذهبی درباره انتخابات چه می‌گویند؟
این نماینده سابق مجلس تاکید میکند: «بعد از دوره ششم تشکیل چنین فراکسیونی امکانپذیر نبوده است. چونکه تاسیس فراکسیونهای قومی ومذهبی در مجلس سبب حساسیت شورای نگهبان شده و بسیاری از اعضای این فراکسیون رد صلاحیت شدهاند.» به رغم این مشکلات آقای جلالیزاده تاسیس فراکسیون "مجمع نمایندگان اهل سنت و کرد" را تجربه خوبی میداند.
امکان تشکیل فراکسیون اقلیتها در مجلس
مهری جعفری، وكیل پایه یک دادگستری که با مسائل قومیتها آشناست میگوید، اهداف و طرح‌های قانونی فراکسیونهای مجلس شورای اسلامی ایران دارای پشتوانه احزاب مردمی نیستند.
هرچند بر اساس اصل ۲۶ قانون اساسی فعالیت احزاب، جمعیتها به طور مشروط آزاد است، اما این در اصل در چهارچوب ساختار سیاسی و حکومتی جمهوری اسلامی به جای احزاب واقعی، جناحها نشستهاند که فاقد مکانیسمهای عضوگیریهای منسجم از بدنه جامعه هستند.
در چنین شرایطی، فراکسیونهای پارلمانی که از دل جناحهای حکومتی شکل میگیرند نظیر "رهروان ولایت" با ۱۷۰عضو در مجلس نهم تا فراکسیون انقلاب اسلامی نقش بسیار تعیینکنندهتری در تصویب قوانین خواهند داشت.
جعفری در رابطه با امکان تشکیل فراکسیون اقلیتها در مجلس چنین توضیح میدهد: «پرسش اصلی این است که آیا طرح و ایدههای نمایندگان مجلس که اغلب متعلق به این جناحهای سیاسی غیرحزبی هستند، میتواند آنها را به شکل یک فراکسیون دور هم جمع کند که مثلا در مواردی همانند حمایت از تدریس زبان مادری در مدرسههای کشور فعالیت موثری در مجلس به انجام برسانند؟ و آیا آنها میتوانند با تلاش و فعالیت مستمر و منسجم، نمایندگان دیگر را به تصویب قوانینی در همین راستا برانگیزند؟»
وی می‌افزاید: «من در این جا پاسخ خیلی روشنی به این پرسش نمیبینم؛ اما فکر میکنم زمانی که ساختار منسجمی برای طرح و برنامهریزیهای حزبی وجود نداشته باشد، حتی اگر چنین فراکسیونی هم شکل بگیرد به دلیل ساختار شکننده جناحهای سیاسی حکومتی، در دوام فعالیت آنها و موثر بودن فعالیت آنها جای شک وجود خواهد داشت؟»
فراکسیون اقلیت دینی بود ولی فعالیت سیاسی نداشت
به گفته دکتر کوروش نیکنام نماینده سابق زرتشتیان، اقلیتهای دینی در مجلس ایران عملا به عنوان یک فراکسیون حضور داشتهاند، ولی فعالیت سیاسی نمیکردند. این نماینده دوره ششم و هفتم مجلس اضافه میکند که درخواست اهل سنت با اقلیتهای دینی متفاوت هست و امکان تشکیل یک فراکسیون مشترک وجود ندارد و چنین فراکسیونی تا کنون تشکیل نشده است.
اما این نماینده سابق زرتشتیان خاطرنشان میکند: «ما خواستههای‌مان را به صورت کتبی امضا میکردیم و به مجلس میدادیم. زرتشتیان، کلیمیان و مسیحیان مشکل مشترکی دارند. همه ما امضا میکردیم که ماده ۸۸۱ )قانون مربوط به ارث بین مسلمانان و غیرمسلمانان) و لایحه قصاص به نفع ما نیست و باید لغو شوند، استخدام در ارتش و آموزش و پرورش برای پیروان این ادیان باید آزاد باشد. موضوع احداث کلیسا، کنیسه و دیگر عبادت‌گاهها هم جزو درد مشترک اقلیتهای دینی بوده است.»
تعداد نمایندگان اقلیتهای قومی و مذهبی، دینی
کاوه قریشی، روزنامهنگار کرد در رابطه با تعداد نمایندگان مناطق تحت سکونت اقلیتها میگوید که نمی‌توان آمار قطعی ارائه داد. چنین آماری به دلایل امنیتی هرگز منتشر نمی‌شوند. اما با توجه به تعداد نمایندگان هر استان میتوان حدس زد که در هر دوره دست‌کم ۸۰ نماینده از این مناطق وارد مجلس میشوند.
اما آیا دغدغه همه این نمایندگان یکسان است و به الویت مطالبات قومی و مذهبی می‌اندیشند؟
به گفته قریشی رفتار نمایندگان این مناطق به ویژه از مجلس ششم به این طرف عکس این موضوع را نشان میدهد. بیشتر آنها خارج از فهرست‌های اصلی هستند و به صورت مستقل وارد مجلس شدهاند. در کارزار انتخاباتی نیز به صورت گروهی و با چنین مطالبه‌ای وارد عرصه رقابت‌ها نشدند. اما از آنجا که رفتار سیاسی آنها تابع قدرت حاکم است ممکن است در جریان ورود به مجلس آرایش جدیدی به خود بگیرند و بخواهند دست به تشکیل چنین فراکسیونی بزنند.
آقای قریشی ادامه میدهد: «اما چنانچه از تجربه مجلس ششم پیداست، نگاه حاکم در مجلس، که آن‌زمان حتی مجلسی اصلاح‌طلب بود، تنها در مرزهای محدودی اجازه فعالیت‌های قومی و مذهبی را خواهد داد. وانگهی دولت، چنانچه دستیاری هم به این منظور منصوب کرده مدعی است که خود به نیابت از مردم این مطالبات را پیگیری خواهد کرد.»
بیشتر بخوانید: مشارکت کردها و ترکمن‌ها در انتخابات چگونه خواهد بود؟
در شرایط دمکراتیک اما تعدادی بیشتر از ۹۰ نماینده، یعنی حدود یک سوم کل نمایندگان، می‌توانست به یکی از فراکسیونهای قدرتمند و چه بسا قدرتمندترین فراکسیون مجلس تبدیل شود. چنین فرایندی ولی به گفته آقای قریشی برای این دوره دور از ذهن است.