آنتون فیلیپ رکلام، "مخترع" کتاب خوب و ارزان

بنیان‌گذار "رکلام"

آنتون فیلیپ رکلام (Anton Philipp Reclam) در روز ۲۸ ژوئن ۱۸۰۷ در شهر لایپزیگ متولد شد. پدرش دارای یک کتابفروشی و انتشاراتی بود. پسر نیز پیشه‌ی پدر پیش گرفت. در ۲۱ سالگی در شهر برانشوایگ کتابفروشی و انتشاراتی خود را باز کرد. از همان آغاز در کار خویش خلاقیت داشت. روح زمان را درک کرده بود و کتاب جیبی را، که نشانه‌ای از پایان زیست اشرافی کتاب بود، متناسب با همگانی شدن سواد و تحصیل می‌دانست. او آزادیخواه بود. نزدیک بود به خاطر انتشار کتابی در نقد روحانیت به زندان افکنده شود که انقلاب ۱۸۴۸ درگرفت.

آنتون فیلیپ رکلام هم تاجر خوبی بود و هم انسانی فرهنگدوست. سلسله‌ای را در انتشاراتش گشود که بدان "کتابخانه‌ی عمومی" نام نهاد. آثاری که در این سلسله انتشار یافتند، ارزان بودند و در عین حال خوب. "كتابخانه‌ی عمومی" به سرعت موفق شد. انتشارات "رکلام" از نظر مالی قوی شد و به دلیل خدماتش در میان کتابدوستان بسیار نیکنام گشت.

بنیان‌گذار "رکلام" در ۵ ژانویه ۱۸۹۶ درگذشت. پسرش هاینریش راه او را ادامه داد.

کتابخانه‌ی عمومی

هم انتشاراتی "رکلام" هنوز وجود دارد، هم سلسله‌ی "کتابخانه‌ی عمومی". مقدمه‌ی پاگیری این سلسله، انتشار ارزان نمایشنامه‌های شکسپیر در سال ۱۸۶۵ بوده است. در سال ۱۸۶۷ قانون تازه‌ای در مورد حقوق مؤلف تصویب شد که بر مبنای آن چاپ یک اثر سی سال پس از مرگ نویسنده‌اش مجاز گشت. آنتون فیلیپ رکلام از این موضوع استفاده کرد و بدان آغازید که آثار کلاسیک و ارزشمند را در چاپ‌هایی ساده به صورت ارزان منتشر کند. بدین سان انتشاراتی "رکلام" مسیر ویژه‌ی خود را یافت.

در مورد تعداد عناوین منتشر شده در سلسله‌ی "کتابخانه‌ی عمومی" آمار دقیقی وجود ندارد. اما با اطمینان می‌گویند که تعداد ۵ رقمی است. کل شمارگان آثار منتشر شده در این سلسله در دوره‌ی پس از جنگ تا سال ۲۰۰۳ حدود ۳۵ میلیون بوده است.

کتابهای جلد زرد

جلد کتابهای سلسله‌ی "کتابخانه‌ی عمومی" زردرنگ هستند. هر کتاب این مجموعه معمولاً یک اثر مهم و شاخص است، ویرایش خوبی شده است، مقدمه‌ای دارد که اثر را معرفی می‌کند؛ گاه مؤخره‌ای نیز دارد. در مواردی کتاب با پانویسهای توضیح‌دهنده و تفسیرکننده‌ی مفصلی همراه است. کتابها دیگر فقط کلاسیک نیستند، یا فقط کتابهایی نیستند که چاپشان از نظر قانون حقوق مؤلف آزاد باشد. "رکلام" کتابهای تازه نیز چاپ می‌کند.

کتابهایی به رنگهای دیگر

رکلام کتابهایی به رنگهای دیگر نیز دارد:

قرمزرنگ‌ها به زبانهای خارجی‌اند (انگلیسی، فرانسه و اسپانیایی). در آنها لغتها و عبارتهای مشکل توضیح داده شده‌اند. این کتابها برای کسانی خوب‌اند که در حال زبان‌آموزی در حدی بالاتر از متوسط هستند.

کتابهای جلدنارنجی دوزبانه‌اند: مثلاً ارسطو به یونانی، همراه با ترجمه‌ی آلمانی.

آبی‌رنگها کتابهای کاری دبیرستانی‌‌اند. مثلا کتاب آبی‌رنگی وجود دارد که محصل را با متنهای بنیادی در مورد اصول تفسیر متنهای ادبی آشنا می‌کند.

سبزرنگها کتابهای شرح و تفسیر هستند.

رکلام کتابهای "نفیس" هم دارد: مثلاً راهنمای اپرا.

دو "رکلام"

دو "رکلام" وجود دارد: "رکلام" لایپزیگ و "رکلام" اشتوتگارت. دوگانگی "رکلام" به جدایی آلمان شرقی و غربی پس از جنگ برمی‌گردد. دوپارگی "رکلام" را هم دوپاره کرد. هر پاره دارای "رکلام" خودش شد. پس از وحدت دو آلمان، دو "رکلام" نیز وحدت کردند. میان آنان تقسیم کار شد.

"رکلام" اشتوتگارت خط سنتی را ادامه می‌دهد، ولی "رکلام" لایپزیگ مخاطبان خود را فقط در میان دانشجویان و علاقه‌مندان به آثار کلاسیک نمی‌جوید. ادبیات مدرن موضوع اصلی کار "رکلام" لایپزیگ است.

انتشاراتی دانش‌آموزان و دانش‌جویان

"رکلام" انتشاراتی محبوب آموزگاران است. کتابهایی را که معلمان ادبیات، تاریخ، فلسفه و زبانهای خارجی لازم دارند، با قیمت ارزان می‌توان از انتشاراتی رکلام تهیه کرد. کتاب به همه می‌رسد، چون رکلام همیشه کتابهای مورد نیاز دانش‌آموزان و دانشجویان را در انبار دارد. کم پیش می‌آید که "رکلام" بگوید: تمام شد!

دموکراسی و کیفیت

فلسفه‌ی "رکلام" تولید انبوه و ارزان و اجتناب از عرضه‌ی کالای بنجل است. "رکلام" می‌آموزد که کیفیت فقط از آن نخبگان نیست و فقط با نگاه به نخبگان نیست که کیفیت ایجاد می‌شود. کیفیت می‌تواند نصیب همگان شود و همگان می‌توانند از کیفیت بهره‌مند گردند. این آموزه‌ی دموکراتیک "رکلام" است. ارج "رکلام" به این خاطر است.

ر