آموزش خودباورى به زنان، هدف اصلى ماست / گفتگويى با زهره معينى

ضو هيئت مديره مؤسسه رهياب در ايران:

دویچه‌وله: خانم معینی، شما جزو مؤسسین سازمان غیردولتی «رهیاب» هستید. اگر ممکن است درباره‌ی این NGO و فعالیت‌هایش در زمینه‌ی خشونت علیه زنان توضیح دهید.

معینی: رهیاب، موسسه‌ای است غير انتفاعی، غیرسیاسی و غیردولتی که در دو زمینه‌ی زنان و کودکان کار می‌کند. در زمینه‌ی زنان، محور کار ما مبارزه با خشونت علیه زنان و بالابردن سطح آگاهی زنان و توانمند کردنشان برای مقابله با مشکلات احتمالی‌ست. در زمینه‌ی کودکان هم باز مسئله‌ی ما پیشگیری از کودک‌آزاری‌ست. یعنی هم در مورد زنان و هم در مورد کودکان، ما مشخصا با هدف پیشگیری از آزار و خشونت، کارمان را شروع کردیم. در بخش مطالعات زنان، ما اساسا كتاب «مسئله‌ی خشونت خانگی» خانم شهلا اعزازی را در دستور کار گروه قرار داده‌ایم. گروه مطالعات زنان ما خیلی خوب در این زمینه کار کرده‌اند و به جمعبندی‌های خیلی خوبی رسیده‌اند. نتیجه‌ی اين جمعبندی‌ها که سه الی ۴ کتاب هست، تبدیل به کتابهای ساده‌ای خواهد شد و در دسترس خانمهایی قرار خواهد گرفت که اطلاعات یا سواد کافی در این زمینه ندارند. چون، همانطور که اطلاع دارید، زنان خانه‌دار ما خیلی کم به مطالعه علاقمند هستند. کتابهایی هم که در زمینه خشونت علیه زنان هست، با زبان و سبک و سیاق سنگینی نوشته می‌شود که برای همه‌ی زنان جامعه‌ی ما کاربردی ندارد. ما درصدد هستیم که با ساده‌کردن این کتابها و خلاصه‌تر کردنشان، آنها را در دسترس تمام زنانی که به نوعی با ما در ارتباط هستند قرار بدهیم.

دویچه‌وله: چند سال است كه رهياب تأسيس شده و هدف اصلى شما و دوستانتان از تأسيس چنين انجمنى چه بود؟

معینی: موسسه‌ی ما موسسه‌ای جوان است و یکسال بیشتر نیست که کارش را شروع کرده، اما در این یکسال خوشبختانه توانسته‌ایم در عرصه‌ی مسایل زنان، خوب حرکت کنیم. هدف اصلی ‌ما آموزش زنان است براى ایجاد اعتماد به نفس و خودباوری. شما می‌دانید که یکی از مهمترین مسایلی که زنان در چارچوب خانواده با آن روبه‌رو هستند، عدم اعتماد به نفس و عدم خودباوری‌ست. این نه به تحصیل‌ ربطى دارد و نه به سن. ما زنان تحصیلکرده‌ای هم داریم که بخاطر خشونتهای پنهانی که به آنها تحمیل شده به حدی از عدم خودباوری رسیده‌اند که واقعا نمی‌توانند از چارچوب خانواده‌ بیرون بیایند. به همین خاطر ما برنامه‌ی آموزشی را در دستور کارمان قرار دادیم و تصمیم گرفتیم که با آموزشهایی که بطور مستمر به زنان می‌دهیم، آنها را به سطحی از آگاهی و دانایی برسانیم تا خودشان بتوانند مشکلات خودشان را به گونه‌ای منطقی و با تاکید بر آنچیزی که در جامعه‌ی ما بعنوان حقوق دارند، حل كنند. ما می‌دانیم که به عنوان زن، از بعضى حقوق محروميم، اما یکسری حقوقی داریم که از آنها بی‌اطلاع هستیم. اگر همین حداقلها را هم بدانیم، می‌توانیم در زمانی که مورد پرخاش و خشونت قرار می‌گیریم، حتا با رفتن به کلانتری‌ها و رفتن به پزشک قانونی، مدارکی را تهیه کنیم که در زمان لازم بتوانیم از آنها استفاده بکنیم. آگاهی از این حداقلهای حقوق برای زنان جامعه‌ی ما به اعتقاد من خیلی لازم است.

دویچه‌وله: در ارتباطتان با اين زنان، ظرفيت پذيرش آنان را نسبت به اين مسائل چگونه ديديد؟

معینی: من معتقدم که جامعه در حال حاضر ظرفیت خیلی خوبی برای پذيرش مسئله‌ی زنان دارد و در نیازسنجی‌ای که ما کردیم، احساس کردیم که زنان علاقمند هستند که به حقوق خودشان واقف باشند و بدانند در زمانیکه با خشونت روبه‌رو می‌شوند چگونه باید برخورد کنند. این نظرسنجی این کمک را به ما کرد که بتوانیم برنامه‌های خیلی خوبی را برای اینها تدارک ببینیم. من معتقد هستم هرچه شرایط جامعه سخت‌تر می‌شود، زنها با توجه به میزان توانمندی‌هایی که دارند خیلی خوب توانمندى‌های خودشان را نشان می‌دهند و سعی می‌کنند این توانمندی‌ها را به فعل دربیاورند. همین جا هست که ما سازمانهای غیردولتی که در زمینه‌ی زنان کار می‌کنیم می‌توانیم به این زنان در توانمند كردنشان كمك کنیم و با توجه به اينكه از بین بردن مسئله‌ی خشونت اجتماعی، خواسته‌ى مورد نظر خود جامعه هم هست، فعالیت کنیم.

دویچه‌وله: به نظر شما در حال حاضر بحث قانون بیشتر دست و پای زنهای ما را بسته یا سنت؟ تقابل این دو را چگونه می‌بینید در بحث قوانین مربوط به زنان، و بطور اخص اعمال خشونت بر زنان؟

معینی: ببینید، ما یکی از مهمترین مسایلی که در بحث خشونت داریم ، عدم حمایت دولتی از زنان کتک‌خورده است. این یک واقعیت است. ما تا یک جایی می‌رویم و می‌بینیم خانمهایی که مورد سوء استفاده‌های مختلف و انواع خشونت‌ها قرا گرفته‌اند مثل خشونت روانی، خشونت اقتصادی، خشونت اجتماعی و خشونت جنسی، متاسفانه قوانین آنطور که باید از آنها حمایت نمی‌کند. سنت هم در کنار قوانین، یعنی این دو در کنار هم حرکت می‌کنند. ما یکسری قوانین تعریف شده‌ داریم. شما اگر به قانون اساسی برگردید یا حتا به کنوانسیون رفع تبعیض از زنان می‌بینید یکسری حقوق بسیار جالب توجه مطرح شده، اما زمینه عینی آن در جامعه وجود ندارد. در اینجا مى‌فهميم که سنت‌ها با قوانین همخوانی ندارند. در شرایط اجتماعی باید جریانی باشد که آنچیزی که بعنوان حقوق مطرح شده، بتواند قابلیت اجرایی پیدا بکند و به مرحله‌ی اجرا دربيايد. اینجا هست که سنت‌ها دست و پای قوانین را به نوعی می‌بندد.

دویچه‌وله: خب، شما کدام را مقدم می‌دانید؟ یعنی شما الان بعنوان کسی که در این زمینه فعال است،‌ می‌توانید در این مورد نظر بدهید که به نظر شما آیا بسترسازی فرهنگی الان مقدم است یا بحث تغییر قوانین؟

معینی: من نمی‌توانم این دو را از هم جدا بدانم. من فکر می‌کنم هر دو در کنار هم قرار دارند. ما وقتی می‌توانیم قوانین را تغییر بدهیم که آن فرهنگ‌سازی انجام بشود. ببینید، فکر می‌کنید فعالین جنبش زنان چند نفر هستند؟ اگر ما نتوانیم این را توده‌ای کنیم، اگر زنان عادی جامعه نتوانند به سطحی از آگاهی برسند که از حقوق خود دفاع بکنند و خواستار حق خودشان باشند، قطعا راه بجایی نخواهیم برد. همانگونه که در این سالها اینهمه تلاش کرده‌ایم. به همین خاطر هست که من معتقدم بسترسازی فرهنگی همزمان با تلاش برای تغییر قوانین می‌تواند در کنار همدیگر یک مسیر منطقی را پیش ببرد و ما را زودتر به نتیجه برساند. همانطور که شما خودتان در جریان هستید، بسیاری از سازمانهای زنان هدفشان توانمندکردن از طریق آگاهی بخشی ست تا بهرحال آن فشار از پایین و چانه زنی از بالا انجام بشود و یکسری از قوانین تغییر بکنند. ضمن آنکه باید توجه داشته باشیم، قوانین و سنت در ایران بصورت وحشتناکی تنگاتنگ هم عمل می‌کنند. یکجایی هست که سنت‌ها جلوی قوانین را می‌گیرند. زنی که کتک می‌خورد، قانون می‌گوید برو شکایت کن از همسرت و سعی کن به حقوق خودت برسی. اما سنت به او اجازه نمی‌دهد از چارچوب خانه خارج بشود و اجازه نمی‌دهد این زن از همان حداقل‌های قانونی که در جامعه‌ی ما از آن برخوردار است استفاده‌ی مفید را ببرد. اینجا هست که من فکر می‌کنم سنت‌ها خیلی می‌توانند دخالت داشته باشند و می‌توانم بگویم سنت، یک مانع اصلی‌ست و بعدش قانون.

دویچه‌وله: مسئله‌ی زیرسازی جامعه در بحث فرهنگی خیلی مهم است. برای این زیرسازی ، همیشه یکی از مهمترین گروههای هدف، گروههای سنی جوان هستند. حالا بسته به نوع موضوع زیر ۳۰ سال ، زیر ۲۰ سال. من می‌خواستم بدانم کهNGO شما در زمینه‌ آگاه‌سازی دختران جوان در مورد حقوق‌شان و در مورد قوانین مربوط به زنان چه کارهایی انجام داده؟

معینی: بله. ما در این زمینه گروهی داریم بنام گروه مطالعات زنان ۱ و ۲. الان بخاطر اینکه تعدادشان زیاد شده، تقسیم شده‌اند. در گروه مطالعاتی غیرتخصصی ما همه جوان هستند، همه دختران دانشجویی هستند که علاقمند هستند در حوزه‌ی زنان اطلاعاتی کسب کنند. در کنار این، یکسری برنامه‌های آموزشی برایشان در نظر گرفته‌ایم. اولین مسئله، آموزش قبل از ازدواج است. ما مسئله ی شروط ضمن عقد را مطرح می‌کنیم كه اين مسئله بايد به كسانى آموزش داده شود که هنوز ازدواج نکرده و جوان هستند. وقتی این اطلاعات را جوانان ما داشته باشند، طبیعتا با یک بینش و یک نگاه جدید و با یک آگاهی وارد چارچوب خانواده می‌شوند.

دویچه‌وله: خانم معینی برایتان آرزوی موفقیت مى‌کنیم، در راه سختی که در پیش گرفته‌اید.