پناهجویان؛ مسئله مرکزی سفر مرکل به اردن و لبنان

مباحثه با دانشجویان در اردن و لبنان، گفتگو با ملک عبدالله دوم پادشاه اردن و سعد حریری نخست وزیر لبنان فقط بخشی از موضوعاتی است که انگلا مرکل صدراعظم آلمان در سفر دو روزه خود به خاورمیانه باید به آنها بپردازد. هرچند که تحصیلات، سرمایه گذاری و تحقیقات بخشی از مباحث هستند، اما هیچ موضوعی برای مرکل پر اهمیت تر از سیاست آوارگان نمی تواند باشد.

هر دو کشور لبنان و اردن بار سنگین عواقب جنگ در کشور همسایه شان، سوریه را به دوش می کشند. این دو کشور نسبتا باثبات میزبان آوارگان سوریایی بوده اند. بر اساس آمار "کمیساریای عالی آوارگان سازمان ملل" (UNHCR) از هر شش تن در لبنان یک نفر آواره سوریایی است. در اردن از هر ۱۱ باشنده، یکی مهاجر سوریایی می باشد. به عبارتی دیگر، حدود یک تا یک و نیم میلیون آواره سوریایی در حال حاضر در لبنان و حدود ۷۰۰ هزار نفر دیگر در اردن زندگی می کنند.

دو کشور، دو گرایش

در اردن، آوارگان سوریایی غالبا در کمپ های بزرگ زندگی می کنند اما چنین امکاناتی در لبنان وجود ندارد. بنته شلر، مسئول دفتر "بنیاد هاینریش بل" در بیروت می گوید: «فقط جاهای غیررسمی برای زندگی آوارگان در لبنان وجود دارد؛ بیشتر آنها در خیمه های دست ساز یا خرابه ها زندگی می کنند؛ در واقع هرجایی که بتوانند کمی فضا پیدا کنند. اما آنها امنیت بسیار اندکی دارند».

در حالی که امکانات بود و باش برای آوارگان در اردن به طور متمرکز و سازمانیافته است، وضعیت در لبنان اما شکننده و متزلزل است. با آن هم، سازمان مدافع حقوق بشر، "عفو بین الملل" حتا شرایط در کمپ های نزدیک مرز اردن با سوریه را "فاجعه بار" خوانده است. این سازمان می گوید که غذا، امکانات صحی و اقامتگاه بسیار کم اندک برای پناهجویان مهیا می شود.

همزمان سازمان ملل متحد می گوید که تقریبا سه – چهارم آوارگان سوریایی در لبنان زیر خط فقر زندگی می کنند و بیش از نیمی از آنها در ساختمان های بیش از حد مزدحم به سر می برند. خانم شلر می گوید که چنین حالتی وضعیت را برای سوریایی های مقیم لبنان به طور فزاینده متزلزل و شکننده کرده است. حکومت لبنان از سال ۲۰۱۶، ثبت و راجستر آوارگان از سوی سازمان ملل را منع کرده است. اخیرا نیز وزیر خارجه لبنان هشدار داد که ویزای کارمندان "کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل" را تمدید نخواهد کرد. خانم شلر توضیح می دهد: «در درازمدت، آنها (لبنانی ها) با حضور آوارگان مدارا نخواهند کرد. آنها همکاری بیشتر می خواهند و خواهان حل این مشکل هستند».

در مقایسه، آوارگان مقیم اردن اجازه دارند تا در بخش های خاصی کار کنند؛ این چیزی است که وزارت خارجه آلمان به شدت روی آن تاکید کرده است. حالا انتقادهایی پدید آمده است. اردنی ها ادعا می کنند که سوریایی ها که غالبا تحصیلکرده تر هستند و کار زیاد با دستمزد پایین انجام می دهند، فرصت های شغلی آنها را گرفته اند. وضعیت در لبنان نیز مشابه است. شلر می گوید که در آنجا بسیاری از آوارگان غیرقانونی کار می کنند چون کمک مالی که آنها از سازمان ملل دریافت می کنند اصلا برای زندگی شان کافی نیست.

تقاضای کمک از آلمان

آلمان پس از ایالات متحده، بزرگترین کمک کننده به دو کشور لبنان و اردن، از آغاز جنگ سوریه بوده است. بین سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷، اردن جمعا ۱.۸ میلیارد یورو و لبنان حدود ۱.۲ میلیارد یورو کمک مالی از آلمان دریافت کرده اند.

خانم شلر می گوید که بیشتر این کمک ها در بخش تحصیلی سرمایه گذاری شده است. او توضیح می دهد: «کودکان بیشتر از خدمات تحصیلی برخوردار شده اند. این موضوع در سال های اولیه چندان مورد توجه نبود چون همه فکر می کردند که آوارگان زود به کشور خود باز می گردند». هنوز جذب کمک مالی برای آوارگان دشوارتر شده است. شلر می گوید که یک نوع "درماندگی در کمک مالی" در پی چندین سال جنگ به وجود آمده است.

"برنامه جهانی غذای سازمان ملل" می گوید که آلمان هنوز یکی از قابل اتکاترین کمک کننده های جهان است اما کمک آن نیز در حال کاهش است. آوارگان در اردن در یک ماه فقط ۲۵ یورو از "برنامه جهانی غذا" دریافت می کنند. این مبلغ در لبنان حتا کمتر و ۲۲ یورو است.

از این رو، وقتی که مرکل با مقامات اردن و لبنان گفتگو کند، یکی از موضوعات اساسی این خواهد بود که آلمان چه مقدار می خواهد به خاطر آوارگان، در این دو کشور سرمایه گذاری کند. خانم شلر می گوید که اگر شرایط برای آوارگان سوریایی در این دو کشور بدتر شود، آنها احتمالا به کشور دیگر کوچ خواهند کرد. شلر به این باور است که به این منظور ممکن است آوارگان از طریق زمینی از راه ترکیه به سفر بپردازند.

شلر می گوید که آلمان به شدت علاقمند است که این دو کشور به لحاظ سیاسی با ثبات باقی بمانند. به گفته او، بنابراین به نفع آلمان است که "با تمام وجود از کسانی که این بار سنگین [حضور آوارگان] را به دوش می کشند، حمایت کند".

دویچه وله / ع. ح.