نگاهي به مبارزه براي آزادي بيان درترکيه

ميثاق حقوق بشراروپايي براي همه کشورهاي امضا کننده الزام آوراست، سرپيچي ازآن کاررا به محاکمه مي کشاند. آن عده ازکشورهايي که تازه مي خواهند به اتحاديه اروپا داخل شوند، بايد همه حقوق مندرج دراين ميثاق را رعايت نمايند. ترکيه ازجمله کشورهاي داوطلب عضويت دراتحاديه اروپا است که درپهلوي سايرمسائل به خاطرنازل بودن معيارات رعايت حقوق بشردرآن کشور، براي شموليت دراين اتحاديه دچارمشکلات فراوان است وپيوسته قوانين داخلي اش را مطابق به معيارات اروپايي تغييرمي دهد. با اينهم ازوضع قانون تا تفسيروبلاخره تطبيق آن فاصله زيادي وجود دارد. يکي ازعرصه هايي که ترکيه مورد انتقاد قرارمي گيرد، پامال نمودن آزادي بيان است. قطع نظرازاينکه رابطه ترکيه با اتحاديه اروپا ازچه قراراست، مبارزات روزنامه نگاران ونويسندگان ترکي دردفاع ازآزادي بيان تجربه غني اي است براي کشورهاي نظيرافغانستان که مي خواهند تازه ازمزاياي آزادي مطبوعات وبيان مستفيد گردند، و مي تواند مشوق خوبي باشد. دربرنامه امروزشمارا به شنيدن گزارش دوتن ازخبرنگاران اين راديو هاگه دورن وهيوليا کوي لوازاستانبول جلب مي نمايم . برنامه امروزتوسط گوينده شما رسول رحيم تهيه وترتيب شده است:

مشکلات آزادي بيان درترکيه

درماه اکتوبر سال 2005 اتحاديه اروپا رسماً راه مذاکرات براي شموليت ترکيه دراين اتحاديه را بازنمود. طبعاً همواره دربروسل انتقاداتي برکمبودها دراصلاحات قضايي ترکيه ، عدم رعايت حقوق بشرو آزادي بيان وجود داشته اند. مطابق به گزارش سازمان غيردولتي " خبرنگاران بي مرز" بيش از20 تن از خبرنگاران ، مولفان ودبيران موسسات انتشاراتي درترکيه درحال حاضر مورد پيگرد جزايي قراردارند. بسياري ازاين متهمان مطابق به ماده 301 قانون جزاي ترکيه متهم به توهين به " ترکي بودن " اند. درترکيه برخي روزنامه نگاران ازخود سانسوري کار مي گيرند وعده اي نيز درمورد موضوعات خاصي فقط به صورت يک بعدي گزارش مي دهند. اما گاهگاهي نويسندگان وژورناليستها يي وجود دارند که علناً درمورد موضوعات حساسي چون پامال نمودن حقوق بشر، حمله برکردها ، تجاوزات ونقش نظاميان چيزهايي مي نويسند. همچنان کارمندان برنامه انترنتي " بيانِت " چنين موضعي دارند.:

ما شاهد خلق خوش ومباحثات پرشور آژانس خبررساني انترنتي بيانت استيم که تحليهاي انتقادي رسانه هاي ترکي وتهيه گزارشهاي مستقل را درسرلوحه کارخود نوشته است . ده جوان دريک اتاق بزرگ دفترکارشان درمحله چوکورچوما ي استانبول نشسته اند.

تولگا کورکوت همين حالا مقاله اي درمورد يک کنفرانس بين المللي اي مي نويسد که که به ابتکار آژانس خبررساني انترنتي بيانت درمورد رسانه هاي مستقل دراخيرهفته برگزارمي شود. اين ژورناليست جوان به زبان فصيح انگليسي مي گويد: قبل ازآنکه کارش را با بيانِت آغازکند، براي چندين سال با رسانه هاي ديگرترکي کارکرده است.حال وي خود را ازچنگال کنترول توسط ديگران وسانسوررها ساخته است ومي گويد:

" فاصله بين آنچه بايد درموردش گزارش داد وآنچه خودم مي خواهم کاهش مي يابند. حال من ديگرفکرنمي کنم که به بازي گرفته مي شوم ، من احساس نمي کنم که به کاري مجبورساخته مي شوم . اکنون من وظيفه ام را آنطوري که بايد انجام بدهم ، انجام مي دهم ."

ساحه اختصاصي اي که کورکوت درمورد آن مي نويسد حقوق بشراست ودرترکيه مسئله حقوق بشرازموضوعات بسيارحساسي به شمارمي رود. درارتباط با مذاکره با ترکيه پيرامون شموليتش دراتحاديه اروپا پيوسته پامال نمودن حقوق اساسي انسانها درترکيه مطرح مي شود. کورکوت هميشه درمورد قربانيان خشونت دولتي ، سرکوبگريها وشکنجه دادنها درترکيه مي نويسد. آنچه کورکوت درمورد شان مي نويسد ، آن مسائل وموضوعات جنجال برانگيزي نيستند که قسماً دررسانه هاي بين المللي نيز انتشارمي يابند، بلکه وي بيشتررويداد بي نواييها وبي چارگيهاي روزمره را تصويرمي کند. کورکوت خود دراين باره مي گويد:

" به طورمثال دراينجا شمارزياد کارگران مي ميرند، واين درحالي است که حفاظت لازم درمحيط کار براي آنها وجود ندارد. درحالي که قوانيني دراين موارد وجود دارند. به همين ترتيب امسال 20 تن ازکارگران يک کارخانه کشتي سازي مردند. هيچ سي جزرسانه هاي مستقل درمورد آنها گزارشي نداد."

شيوه هاي کارخبرگزاري انترنتي بيانِت

بيانِت به طوربسياري جدي به قضايايي که مربوط به مردم مناطق جنوب شرقي کشور ، به ويژه مسائلي که مربوط به کردها مي شود مي پردازد. وضع کردها وبه ويژه وضع زنان کردي دشوارترازگذشته مي باشد. ازيک طرف اين منطقه بسيارفقيرترکيه دريک حالت بسياري سنتي قراردارد، ازجانب ديگر نظاميان ترکيه مانند گذشته ها دراين منطقه ازشدت زياد کارمي گيرند. هنوزهم دراين منطقه عمليات مجازاتي ، زنداني ساختنها ، تجاوزات وشکنجه دادنها جريان دارد.

براي خبرنگاران گرازش دادن درمورد همچومسائلي کاربي خطري نيست . همچنان نوشتن روي حزب کارگران کردستان يا پي کا کا خود کاري توام با خطراست.رجپ دوران که منظماً دربيانِت روي اين مسائل مي نويسد، اين خطررا تجربه نموده است. درسال 1994 ، وي به خاطر مصاحبه اي که با عبدالله اچالان رهبر پي کا کا انجام داده ودرروزنامه اي انتشارداده بود، به ده ماه حبس محکوم گرديد. دليل اين محکوميت رجپ دوران توسط محکمه امنيت دولتي اين بود که گويا وي " تبليغات به نفع يک سازمان هراس افگن را سازماندهي نموده است ."

دوران خود دراين مورد مي گويد:

" اين خود توهيني به من بود، زيرا يک ژورناليست دست به تبليغات نمي زند. اما اين نخستين باري نبود که من دربرابرمحکمه قرارمي گرفتم ، بلکه اين بارمن به صورت خاص براي آن به محکمه فراخوانده شده بودم که به موضوع کردها پرداخته بودم ."

دوران بدون آنکه استهزايش را پنهان دارد مي گويد: زندان جزء زندگي يک انسان درترکيه است ، چه بسا که وي ژورناليست باشد. دوران مي افزايد:

" زندان جزء سنتهاي اجتماعي درترکيه است . بهترين نويسندگان و وشعراي ما درزندان آموزش ديده اند. آري متاسفانه چنين است. من ازاينکه زنداني شدم متعجب نمي باشم ، همچنان اين کارمرا نترساند، زيرا بلاخره بدتراززندان مرگ است. درمقايسه با مرگ زندان بهشت است. هرکس زندان را نسبت به اينکه توسط فرد ديگري کشته شود، ترجيح خواهد داد."

رجپ دوران حکايت مي کند که درپانزده سال گذشته 25 ژورناليست کشته شده اند.

تابو ها يا مسائلي که حرف زدن روي آنها درترکيه حرام اند

هنوزهم درترکيه چهارموضوع برزگي وجود دارند که گپ زدن درمورد آنها حرام است. اينها عبارتند ازقتل عام ارمنيها ، مسئله کردها ، نقش نظاميها و شخصيت اتاتورک پدرترکيه .

درترکيه يک وسيله که پيوسته زيرانتقاد است وازآن براي نفي آزادي بيان استفاده مي شود، ماده 301 قانون جزا مي باشد که درآن " توهين به ترک بودن " را مستوجب جزا مي داند، اما انتقاد ازترک بودن را اجازه مي دهد. درهمينجا است که ابهام درمورد مقوله ها وجود دارد. دوران دراين رابطه سوالهايش را اين طورمطرح مي سازد:

" توهين چيست وانتقاد کدام است ؟ مرز اين دو درکجا وجود دارد؟ و تعريف ترک بودن نيز دشوارتراست. مثلاً هرگاه کسي بنويسد که زيرساختهاي فلان قريه رضايت بخش نيست، آيا اين يک توهين به ترک بودن است؟ چنين معضلاتي هم دربخش قانونگذاري وهم دربخش اجرايي وجود دارند. "

طبعاً دوران معتقد است که درسالهاي اخيربهبوديهاي زيادي رونما شده اند. اما موانع معيني درراه شموليت به اتحاديه اروپا را ترکيه صرفاً با قانونگذاريهاي جديد ازبين برده نمي تواند. به نظردوران " زمان بيشتري لازم است تا درمغزهاي مردم تغييرات به وجود آيند."

وي براي آوردن چنين تغييراتي مي خواهد ازطريق کارش درآژانس خبررساني انترنتي بيانِت کمک کند. وي منظماً کورسهاي آموزشي براي ژورناليستهاي جوان دايرمي کند. هدف وي ازبرگزاري اين کورسها آنست که در ژورناليستهاي جوان درپهلوي فنون ژورناليستي ، خود آگاهي بيشتر را نيز پرورش دهد. دوران مي گويد:

" دراين کشوروبه ويژه درمناطق کرد نشين ژورناليست بودن کار بسيارسختي است. بايد انسان سازش کند. موانع زيادي وجود دارند.اکثراً ژورناليستها مطيع ايدئولوژي عمومي ويا واهداف ووظايف رسانه هايي مي باشند که براي آنها کارمي کنند. بايد دانست که 60% همه رسانه درترکيه دردست فقط يک شرکت بزرگ رسانه اي است."

دوران سالهاي زيادي درانگلستان ، فرانسه وهالند کارکرده است. هرگاه با توجه به اين دشواريها وي داکترطب يا دانشمند امورکامپيوترمي بود شايد دوباره تصميم مي گرفت که ترکيه را براي هميشه ترک بگويد. اما به حيث يک ژورناليست اکنون کاروي درترکيه پا گرفته است. دوران خود مي گويد:

" يک ماهي نمي تواند پروازبکند، وي خود را دردريا بهتراحساس مي کند . وقتي يک ماهي بتواند پروازبکند، ديگروي ماهي نيست. شايد چنين مقايسه اي يک اندازه جسورانه باشد، اما همين طورهست."

گزارشگران : هاگه دورن وهيوليا کوي لو