1. رفتن به محتوا
  2. رفتن به مطالب اصلی
  3. رفتن به دیگر صفحات دویچه وله
آموزش

مراکش محتوای افراط‌گرایانه را از کتاب‌های مکتب دور می‌کند

۱۳۹۵ آذر ۵, جمعه

مراکش در کل یکی از کشورهای آزادتر در جهان عرب به شمار می‌رود. محمد ششم پادشاه این کشور نیز همواره با علاقمندی تأکید می‌کند که کشورش طرفدار بردباری اجتماعی و تساوی حقوق زن و مرد است.

https://p.dw.com/p/2TFn1
Marokko Schulunterricht
عکس: picture-alliance/blickwinkel/W. G. Allgoewer

از همین رو محمد ششم دستور داد که همه کتاب های مکاتب باید از نو ارزیابی گردند. او گفته است که هر محتوای که به نحوی عدم بردباری، افراطی گرایی و یا تحقیر را ترویج کند، از این کتاب ها باید محو ساخته شود. آنهای که باید این کتاب ها را پاکسازی می‌کردند، از یافتن موارد زیادی شگفت زده شده اند.

فُواد شفیقی رئیس یک بخش در وزارت تعلیم و تربیۀ مراکش یکی از کتاب های عربی را ورق می‌زند و از یک "مثال آشکار" نام می‌برد. او با اشاره به یک متن درسی می‌گوید: «این متن از زبان فارسی برگرفته شده است، که در آن یک دختر چهارده ساله باید ازدواج کند!»

او افزود که این متن باید از کتاب عربی بیرون کشیده شود: «باید متن دیگری جایگزین آن شود. در مراکش به اساس قانون، یک دختر ۱۴ ساله نمی‌تواند ازدواج کند. این کتاب بیشتر از ده سال پیش از سوی یک کمیسیون ارزیابی شده بود. اما در آن زمان در برابر این متن اعتراض صورت نگرفته است.»

حالا این متن از کتاب عربی بیرون کشیده می‌شود. این کتاب یکی از جمع ۳۶۴ کتاب مکتب است که حالا از نو ارزیابی شده اند. ۷۰ نفر برای این کار توظیف شده بودند. آنها بخش های زیادی را یافته اند که در تضاد با بردباری اجتماعی و تساوی حقوق زن و مرد قرار داشته اند.

شفیقی از نمونۀ دیگری از کتاب فرانسوی برای کودکان ۱۲ ساله یاد می‌کند. به گفتۀ وی در این کتاب، که برای تمرین گرامر زبان است، داستان یک دختر جوان حکایت شده است که گویا دوست پسرش به خاطر دختر دیگری از وی جدا شده است. دختر رها شده بعداً به صورت رقیب اش پترول می‌پاشد. چنین متنی برای یک شاگرد ۱۲ ساله، در کتابی دیده می‌شد که رسماً اجازۀ تدریس آن داده شده بود. اما حالا دیگر نه.

فواد شفیقی می‌گوید: «ما دقیقاً ۱۴۷ کتاب را یافتیم که باید تصحیح گردند.»

Marokko König Mohammed VI in Rabat
پادشاه مراکش می‌خواهد محتوای وهابیسم را که پدرش در کتاب‌های مکتب ترویج کرده بود، بردارد. عکس: Getty Images/C. Jackson

اما آیا این کتاب ها باید همه از نو چاپ شوند؟ شفیقی در پاسخ به این سوال می‌گوید: «ما این کار را، به دلیل مخارج هنگفت، گام به گام پیش می‌بریم. همه ساله ۳۰ درصد کتاب های درسی به گونۀ دوره یی تجدید می‌شوند.» به قول وی تا زمانی که کتاب های کهنه هنوز مورد استفاده قرار می‌گیرند، معلمان می‌توانند عبارت های تغییر یافته را از صفحۀ انترنتی وزارت تعلیم و تربیه بدست بیاورند.

به این ترتیب کتاب های مضامین عربی، فرانسوی و تعلیمات اجتماعی طی سه تا چهار سال تجدید خواهند شد. مشکل‌تر از همه ارزیابی کتاب های دینی بود. در مکاتب مراکش این مضمون "تعلیمات اسلامی" نام دارد. محمد ششم پادشاه مراکش اکیداً خواسته بود که اولتر از همه کتاب های درسی این مضمون باید به خاطر عبارت های احتمالی افراط گرایانه به دقت از نظر گذرانده شوند.

احمد اسید از بیشتر از ۲۰ سال به اینطرف روی همچو ارزیابی ها تأکید می‌‌کند، زیرا به گفتۀ او در این کتاب ها متن های زیادی اند که اخوان المسلمین و تئوریسن های وهابیت عربستان سعودی آن را ترویج می‌کنند. این کارشناس می‌گوید که این تفکر در نتیجۀ تأثیر حسن دوم، پادشاه مراکش در دهه های ۸۰ و ۹۰ در کتاب های مکاتب درج شده است.

او می‌افزاید: «حسن دوم روی ترویج یک ذهنیت خاص کار می‌کرد. یک دیدگاه محافظه‌کارانه که هر نظر انتقادی علیه رئیس دولت و سیاست رسمی کشور را به عنوان تخطی از اسلام تعریف می‌کرد.»

اسید می‌گوید که حسن دوم به این ترتیب می‌خواست خود را از منتقدان سوسیالیست و کمونیست محافظت کند. این دقیقاً همان چیزی است که حالا پسرش، محمد ششم، می‌خواهد آن را تغییر دهد. در عصر کنونی به نام اسلام ترور صورت می‌گیرد، محمد ششم می‌خواهد جوانان مراکش در مکاتب تحمل و بردباری اجتماعی را بیاموزند، از جمله در دروس اسلامی. اما تا کنون در مواد درسی این مضمون چیز های جاداشتند که با مفکورۀ وی مطابقت نداشتند.

Marokko Schule in Fes
مراکش می‌خواهد کتاب‌های درسی ترویج کننده مدارا و شکیبایی باشندعکس: picture-alliance//chromorange/W.G. Allgöwer

احمد اسید می‌گوید: «تا حال در کتاب های مکتب آمده بود که اسلام یگانه دین "واقعی" و یگانه دین قابل اعتبار است. همه ادیان دیگر گویا تقلبی اند. با چنین یک موضعگیری نمی‌توان احترام متقابل را به شاگردان یاد داد.»

به قول اسید در کتاب های دینی همچنان آمده بود که "زن هرگز نمی‌تواند در تساوی با مرد قرار داشته باشد، زیرا زن از نگاه جسمی با مرد متفاوت است". در این رابطه به عادت ماهوار زنان و یا ساختمان عضلات بدن آنها در مقایسه با مردان اشاره شده بود.

اما چنین عبارت ها حالا چه می‌شوند؟ محمد اسید می‌گوید که "عبارت های تندروانه بدون تعویض حذف می گردند". کار گستردۀ پاکسازی کتاب های مکاتب در مراکش اکنون به پایان رسیده است. اما احمد اسید نگران چیز دیگری نیز است. او می‌گوید: «معلمانی که حالا باید کتاب های نو را تدریس کنند، همه با مواد درسی قدیمی آموزش دیده اند.»

به باور اسید در میان این معلمان و همچنان اداره های مکاتب، شمار زیادی اند که با بردباری جدید اجتماعی موافق نیستند. در چنین وضعیتی کنترول تدریس روزمره از سوی وزارت تعلیم و تربیه، تنها چیزی است که مثمر واقع می‌شود.

از آرشیف دویچه وله

ینس بورشرز/ ص. ا.