سفر پروانه های شهریار به روایت تصویر
همه ساله میلیون ها پروانۀ نارنجی و سرخ رنگ "شهریار" بالک زنان از ایالات متحده امریکا و کانادا به منزلگاه زمستانی خود در مکسیکو کوچ می کنند. این یک نمایش عجیب و دیدنی طبیعی پروانه هاست، که متاسفانه در معرض خطر قرار دارند.
پروانۀ شهریار نارنجی و سرخ رنگ
پروانۀ شهریار با نام لاتین Danaus plexippus معروفترین حشره خانوادۀ "دانیاد" است. هر سال صدها هزار از این پروانه در امتداد ساحل اوقیانوس آرام امریکا در رفت و آمدند. حالا این پروانه ها، مثل هر سال دیگر به مکسیکو رسیده اند.
نوعی در معرض خطر
جمعیت این نوع پروانه در قاره امریکا از آغاز قرن کنونی به طور چشمگیری کاهش یافته است. منزلگاه زمستانی آنها در در سال ۲۰۱۱ در مناطق مرکزی مکسیکو تنها ۰،۷ هکتار زمین را احتوا می کرد. در حالیکه در سال ۱۹۹۷ به گونۀ بی سابقه ای در ساحۀ بیشتر از ۱۸ هکتار زمین جایگزین شده بودند. هرچند جمعیت این نوع پروانه دوباره رو به افزایش است، با آنهم تا حال تنها به یک سوم بیشترین جمعیت خود رسیده اند.
راه طولانی این پروانه ها
پروانه های شهریار در فصل خزان تا ۴۰۰۰ کیلومتر را از کانادا و ایالات متحده به سمت جنوب به مناطق مرکزی مکسیکو می پیمایند. این پروانه ها بعداً در بهار برمیگردند. هیچ حشره دیگر تا حال دیده نشده است که چنین فاصلۀ زیادی را برای گذراندن زمستان طی کند.
دورپیمایان واقعاً حرفه یی
یک پروانۀ شهریار در یک روز طور اوسط ۷۰ کیلومتر را می پیماید. در حالات انفرادی گاهی این فاصله تا ۳۰۰ کیلومتر در روز می رسد. آنها در طول راه از شیرۀ گل ها تغذیه می کنند، قبل از اینکه به منزلگاه زمستانی با مواد خوراکی فراوان برسند. این سفر آنها بین دو تا سه ماه طول می کشد. اما این پروانه ها چرا چنین راه طولانی را طی می کنند؟
به دنبال فصل شکوفان
گیاهان گلدار نوع (Ascelepiadaceae) منبع اصلی غذایی برای لارو یا کرم پروانه اند. این پروانه ها در طول مهاجرت خود به دنبال فصل گل اند، که در مسیر شان از مناطق استوایی تا مناطقی با آب و هوای معتدل بین مکسیکو و کانادا یافت می شود. اما در این اواخر استفاده از مواد آفت کش کیمیایی از سوی انسان ها، این غذای مورد علاقه پروانه ها را با خطر روبرو ساخته است.
خورشید به عنوان راهنما
به اساس مطالعات اورلی تیلر از دانشگاه کنزاس، پروانه های شهریار به خاطر یافتن راه خود به سوی منزلگاه زمستانی و بازگشت از آن، از آفتاب به عنوان جهت یاب کار میگیرند. اما ساحۀ مقناطیسی زمین نیز نقش اساسی در جهت یابی درست این پروانه ها دارد. بسیاری از پرنده های کوچی نیز از این دو سیستم راهیاب استفاده می کنند.
موقع استراحت
پروانه های شهریار پس از سفر طولانی، به استراحت زمستانی خود در دره های "سیرا مادره" در مکسیکو می پردازند. درجه پایین حرارت در حدود انجماد، آنها را تنبل می سازد. آنها تا حد ممکن کم حرکت می کنند تا ذخایر چربی وجود خود را برای سفر بازگشت نگهدارند. اگر در این زمان اخلال گردند، حتی کوتاه ترین بال زدن برای آنها سبب از دست دادن انرژی با ارزش شان می شود، که برای بازگشت به آن نیاز می داشته باشند.
کوچک شدن فزایندۀ اردوگاه زمستانی
اما این منزلگاه زمستانی در معرض خطر است. هرچند درخت های ناژو و صنوبر در ارتفاع ۳۰۰۰ متری هوای منطقه را بسیار خوب تصفیه می کنند، اما انسان ها در این منطقه زندگی خود را با مصرف چوب به پیش می برند. قطع فزایندۀ درختان و از بین رفتن جنگل ها، این حشرۀ زیبا را با خطر روبرو ساخته است. حتی قطع درخت های منفرد، سبب باز شدن پوشش ساحه گردیده که تغییر هوای خطرناکی را برای این حشره در پی می داشته باشد.
تدابیر حفاظتی برای پروانه های شهریار
از سوی دیگر پروانه های شهریار برای مکسیکویی ها بسیار پر اهمیت اند. این پروانه های رنگین در افسانه های زیادی در این کشور نقش دارند و از جمله با روح کودکان مرده مرتبط دانسته می شوند. از همین رو از تخریب جنگل های کوهستانی باید جلوگیری شود. تا کنون قطع جنگل های منزلگاه زمستانی این پروانه ها موقتاً متوقف ساخته شده است. چنین اقدامی در دراز مدت می تواند بدیلی برای کوچیدن همه جانوران باشد.
سفر چندین نسل
در بهار گله های عظیم این پروانه ها، پس از خواب زمستانی، دوباره راه خانه را در پیش می گیرند. پروانه های ماده معمولا بارور می شوند و در جریان این سفر شان حتی برای بار دوم تخم گذاری می کنند. به این ترتیب پرواز بازگشت متشکل از چند نسل می باشد. خوبی این امر در اینست که شمار کمی از پروانه های که به منزلگاه زمستانی رفته بودند، راه بازگشت را نیز موفقانه طی می کنند، در عوض اما چوچه های شان به هدف می رسند.
کرم غیر قابل خوردن
کرم پروانه های شهریار، پس از اولین پوست اندازی رنگ های سفید، سیاه و زرد را به گونۀ رادار به خود اختیار می کنند. جانوران دیگر کرم خوار معمولاً از این کرم دوری می کنند، زیرا این کرم ها زهر گیاهان زهری را هنگام تغذیه در وجود خود ذخیره می کنند و این زهر آنها را کاملاً غیر قابل خوردن می سازد.
جوانی زودرس
از خارج شدن از تخم تا تبدیل شدن به یک پروانه حدود ۲۵ روز را دربر می گیرد. این پروانه های تازه بال کشیده، فوراً قابلیت تولید مثل را دارند. همینکه تابستان در ایالات متحده و کانادا به پایانش نزدیک می شود، در آخرین نسلی که به دنیا آمده است، تغییرات هورمونی صورت می گیرد که آنها را فاقد غریزه جفت گیری می سازد. عضلات آنها به گونۀ خاصی قوی می باشد. سفر خوش!
یک سفر مطمین
برای اینکه گله های عظیم پروانه های نارنجی و سرخ رنگ شهریار در آینده بتوانند به گونۀ مطمین به سمت جنوب سفر کنند، حامیان حیوانات در اواسط ماه فروری گذشته طی نامه ای عنوانی رؤسای حکومات کانادا، مکسیکو و ایالات متحدۀ امریکا، خواستار ایجاد یک "دهلیز امن" در سراسر مسیر سفر این پروانه ها شدند.