رفع تحریم ها بر ایران و رویاهای اقتصادی افغانستان

بزرگترین آرزوی اقتصادی افغانستان تبدیل شدن این کشور به پل تجارت و ترانزیت بین آسیای مرکزی و آسیای جنوبی است. تنش‌های سیاسی افغانستان و پاکستان سبب شده تا افغانستان نتواند به این رویای خود برسد.

افغانستان خود بندر آبی ندارد و در یک دهه گذشته پاکستان به این کشور اجازه نداده است تا حداقل با هند آزادانه تجارت کند. با رفع تحریم‌های اقتصادی بر ایران، حکومت وحدت ملی امیدوار است که بندر چابهار ایران بتواند بندرگاه مناسبی برای تجارت شود.

از یک‌سو هند برای فروش محصولاتش در جستجوی راه‌یافتن به بازارهای دست‌نخورده آسیای میانه است و از طرف دیگر کشورهای آسیای جنوبی به مواد نفتی آسیای میانه نیاز دارند. در این میان افغانستان تلاش دارد تا از طریق بندر چابهار نقش خود را به عنوان پل تجارتی بین دو آسیا ایفا کند.

مسافر قوقندی سخنگوی وزارت تجارت و صنایع افغانستان در گفتگو با دویچه وله گفت: «پروژه‌های مشترکی در منطقه است که بین ایران هند و افغانستان و بین هند و آسیای میانه از افغانستان می‌گذرد. مسئله خط آهن از بندر چابهار که از افغانستان می‌گذرد و به آسیای مرکزی می‌رسد. برنامه‌های درازمدت دیگری هم داریم.»

اقتصاد قربانی سیاست

افغانستان کشوری محاط به خشکه است و به بندرهای آبی راه ندارد. بندرهای کراچی و واگه در پاکستان پیش از این یگانه راه دسترسی تاجران افغان به بندر آبی بود، ولی با افزایش اختلافات سیاسی، تجارت نیز متاثر می‌شد. گاهی تاجران افغان ماه‌ها انتظار می‌کشیدند تا پاکستان به اموال تجارتی اجازه بارگیری بدهد.

با رفع برخی از تحریم‌های بین‌المللی بر ایران، حالا حکومت و سکتور خصوصی افغانستان امیدوارند رفع تحریم‌ها فرصت‌های جدیدی را برای تجارت و ترانزیت فراهم خواهد کند. اما تجارت از طریق بندر چابهار وابسته به سرمایه‌گذاری کشورهای مختلف در این منطقه آزاد تجارتی است.

آقای قوقندی از مزایایی سخن گفت که بندر چابهار می‌تواند برای افغانستان داشته باشد: «چابهار بندر آزاد تجارتی است. یعنی حکومت ایران از سرمایه‌گذارانی که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنند، تکس نمی‌گیرد این به نفع ما است. بندر چابهار 500 کیلومتر به ما نزدیک‌تر است و هزینه تجارت نیز کمتر می‌شود.»

براساس آمار وزارت تجارت بیش از صد تن از سرمایه‌گذاران افغان برای سرمایه‌گذاری در بندر چابهار تمایل نشان داده و 60 سرمایه گذار در این بندر برای خود زمین گرفته‌اند. ایران پنجاه هکتار زمین را در بندر چابهار در اختیار افغانستان قرار داده است.

چالش‌های تجارت با ایران

هرچند افغانستان به دسترسی به بندر آزاد چابهار دل خوش کرده، اما گذشته تجارت بین افغانستان و ایران نیز خالی از دردسر نبوده است. در سال 1389 ایران حدود 2000 تانکر تیل تاجران را به بهانه این‌که این تانکرها، تیل مورد نیاز نیروهای ناتو را اکمال می‌کند، متوقف کرد.

توقف این تانکرها منجر به کمبود و گران شدن مواد نفتی در بازارهای افغانستان شد و زیان اصلی آن را افغان‌های عادی پرداختند. حالا نیز این نگرانی وجود دارد که هرگونه اختلاف سیاسی می‌تواند دسترسی تاجران افغان به بندر چابهار را محدود کند.

اما آقای قوقندی می‌گوید با رفع تحریم‌ها موانعی که پیش از این برسر راه تجارت بین دو کشور وجود داشت، برداشته خواهد شد: «ما دو سه سال پیشتر با مشکلی مواجه شدیم. ایران اجازه صادرات کالاهای نفتی را به داخل افغانستان نمی‌داد زیرا آن‌ها می‌گفتند که این کالاها نظامی است ولی حالا این مشکل وجود ندارد چون تحریم‌ها بر ایران کمتر شده است.»

زون‌های مشترک اقتصادی

اتاق تجارت و صنایع افغانستان نیز در مورد تجارت با ایران خوشبین است. مسئولان این اتاق می‌گویند دو کشور تصمیم دارند بازارها و زون‌های مشترک بسازند و سرمایه‌گذاری‌ها را افزایش دهند.

صیام‌الدین پسرلی سخنگوی اتاق تجارت و صنایع می‌گوید تا زمانی که ایران با تحریم‌های بین‌المللی مواجه بود، تاجران افغان در رابطه به سرمایه‌گذاری در بندر چابهار تردید داشتند: «در گذشته از این که تحریم‌ها بر ایران زیاد بود، ما فکر می‌کردیم که بندر چابهار به سود ما نیست. حالا که تهدیدها از بین رفته، چابهار به یک بندر بین‌المللی تبدیل شده می‌تواند، چابهار به افغانستان بسیار نزدیک است و افغانستان می‌تواند از طریق این بندر تجارت کند.»

افغانستان از طریق برگزاری نشست‌های قلب آسیا کوشیده است تا از فرصت‌هایی که در منطقه در عرصه اقتصاد و تجارت وجود دارد، استفاده کند. آغاز کار عملی پروژه پایپلاین گاز تاپی امیدواری‌ها تازه را برای استفاده از فرصت‌های اقتصادی خلق کرده است.