افغانستان و گذار به جامعه همدیگرپذیر
۱۳۹۵ خرداد ۶, پنجشنبه
چهار دهه جنگ، خشونت و رویارویی اقوام با همدیگر منجر به تحمل ناپذیری و طرد همدیگر در جامعه افغانستان شده است. نهادهای مدنی، استادان دانشگاه و روشنفکران تلاش دارند تا راه‌هایی را برای تحمل‌پذیری و فرهنگ مدارا در چنین جامعه‌ای بیابند.
جنگ‌ها و خشونت‌هایی که در برخی موارد جنبه قومی، سمتی و منطقه‌ای به خود می‌گرفت، تلفات و خسارات فراوانی از همه اقشار جامعه افغانستان گرفته است. گذار از خشونت به همپذیری عنوان نشستی بود که مجتمع جامعه مدنی افغانستان روز پنجشنبه برگزار کرد.
سید عسکر موسوی استاد دانشگاه، در این نشست قوم محور بودن حکومت را نقد کرد و گفت همین مساله سبب شده است تا نیروی حکومت به جای رشد اقتصادی و بهبود وضعیت اجتماعی صرف رویارویی‌های اتنیکی می‌شود : «شما به سیاست نگاه کنید، در سیاست این مهم نیست که حکومت چگونه از نقطه الف به نقطه ب برود. کلان‌های سیاست به این فکر نمی‌کنند که افغانستان چه زمانی از گدایی‌گری و هردم شهیدی براید، بلکه همه مصروفند تا به همدیگر بقبولانند که اگر رئیس جمهور پشتون است، معاونان آن‌ها از اقوام دیگر باشند.»
به باور آقای موسوی در حال حاضر ارزش‌های اقوام در برابر هم قرار دارند نه در کنار هم. او گفت فرهنگ قوم محور منجر به تبعیض سیستماتیک می‌شود که نتیجه‌اش نازایی اقتصادی، فرهنگی، سقوط اجتماعی و عقب ماندگی است.
نسبیت فرهنگی
به باور آقای موسوی راه حل معضل کنونی افغانستان نسبیت فرهنگی است. به این معنا که هر فرهنگی در جای خود قابل احترام است و دیگران نباید در صدد انکار فرهنگ دیگران باشد: «یک فارسی زبان حق ندارد به فرهنگ و زبان پشتو، ازبیکی، نورستانی و بلوچی توهین کند یا به دیده تحقیر بنگرد. همه این فرهنگ‌ها در قالب خود قابل احترام است. هیچ فرهنگی نباید نسبت به فرهنگ دیگر بهتر یا مقبول‌تر باشد.»
سخنرانان این نشست به نمونه‌هایی از همدیگر پذیری در کشورها و جوامع دیگر اشاره کردند. آقای موسوی با اشاره به شیوه‌های زندگی اروپاییان گفت که چگونه به خرده فرهنگ‌ها احترام می‌گذارند و تلاش می‌کنند فرهنگ‌های مربوط به مجموعه‌های کوچکی که از کشورهای دیگر به اروپا مهاجرت کرده‌اند، حفظ و تقویت شود.
برخی از سخنرانان گفتند که قوم محوری در قرن بیست همزمان با مفکوره دولت-ملت وارد افغانستان شده است. نجیب الله منلی، مشاور شورای امنیت در این نشست گفت افغان‌ها در طول تاریخ ثابت کرده‌اند که می‌توانند با تحمل و همپذیری در کنار هم به صورت مسالمت‌آمیز زندگی کنند: «در جوامع مثل جوامع ما نه تنها همدیگر پذیری یک اصلی است که ما داشته‌ایم و با آن زندگی کرده‌ایم، در این سرزمین سه مذهب ابراهیمی باهم یک جا زندگی کرده و کسی شاهد جنگ‌های مذهبی در افغانستان نبوده است.»
آقای منلی با اشاره به تلخ‌کامی‌ها، کشتارها و خشونت‌ها در تاریخ افغانستان گفت حالا وقت آن رسیده است تا نخبگان این کشور بجای ماندن به گذشته، به آینده بهتر فکر کنند و راه‌هایی را برای ترویج تساهل و مدارا بین افغان‌ها جستجو نمایند: «مشکلاتی که ما داریم، مشکلاتی است که تمام دنیا با آن مواجه است. کارهای ناشایسته‌ای که در تاریخ افغانستان صورت گرفته تنها در تاریخ افغانستان صورت نگرفته است. در تاریخ تمام دنیا صورت گفته است. قتل عام تنها کار ما نبوده بلکه کار بسیاری مردم بوده است... ما باید به این فکر کنیم که چه چیزی می‌تواند ما را به طرف رفاه و آسایش می‌برد.»
برخی از سخنرانان تاکید کردند که مردم افغانستان به وقت نیاز دارد تا با گذار از محوریت قوم، ارزش‌های شهروندی را بپذیرند و پیش از این که خود را مربوط به یک قوم بدانند، به شهروندان برابر فکر کنند. سیف الدین سیحون استاد دانشگاه کابل و یکی از سخنرانان این نشست گفت به دلیل مفکوره‌ها و برداشت‌های قومی، هنوز افغانستان نتوانسته به جامعه مدنی عبور کند. سیحون گفت: «ما به تقسیم بندی قومی برای رسیدن به ارزش‌ها و باورهای دموکراتیک باید نقطه پایان بگذاریم. ما اول انسانیت انسان این سرزمین را باید به مسند بنشانیم بعدا از گروه‌ها حرف بزنیم.»
سخنران این نشست بر همپذیری افغان‌ها تاکید کردند و اعتراف نمودند که سال‌ها وقت نیاز است تا مفکوره‌های تباری و قومی جایش را به گفتمان شهروندی و ارزش‌های مدنی بدهد.