مبارزه قدرت میان ریاض وتهران شدت یافته است
۱۳۹۶ آبان ۱۹, جمعه
پس از یک حمله راکتی به ریاض، به نظر می رسد که روابط میان عربستان سعودی سنی و ایران که شیعه ها بر آن مسلط اند، تیره تر شده است. شهزاده محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی تهران را متهم ساخته است که در عقب این حمله راکتی قرار دارد که از سوی شورشیان حوثی در یمن شلیک شده است. او از «یک عمل جنگی»، و ایران بالمقابل از «اظهارات پوچ» سخن به میان آورده است و گفته است که این کنایات «غلط، مخرب، غیر‌مسئولانه و به طور خاص تحریک آمیز است.» اظهارات مخالف هردو جانب کسب شدت نموده است، اما این اظهارات ریشه منازعه بین این دو کشور اسلامی نیست. بلکه در اصل مناسبات تشنج آمیز بین ریاض و تهران بر سر قدرت و نفوذ می باشد، چه این قدرت و نفوذ در سوریه، عراق، یمن، بحرین و لبنان باشد و یا در درون این کشورها.
عربستان سعودی سنی مذهب و ایران شیعه مذهب از مدت ها پیش به اینسو در حال مبارزه اند تا موضع قدرت برتر را در خاور میانه بگیرند. فکر می‌شود ایران می‌کوشد بر ملیشه ها در لبنان، سوریه وعراق نفوذ یابد و عربستان می‌خواهد بالمقابل از سنی ها حمایت کند.
به ویژه محمد بن سلمان ولیعهد جوان عربستان سعودی سیاست اش را در برابر ایران تشدید نموده است.
در سال های ۱۹۶۰ ریاض و تهران با کمک ایالات متحد امریکا تلاش کردند تا روابط شان را بهبود بخشند .ملک فیصل پادشاه عربستان سعودی و محمد رضا شاه پهلوی در دیدارهای دولتی از همدیگر اعزاز به عمل آوردند. اما این تنش ها همیشه محسوس بودند. طبق گزارش ها، شاه ایران در یک سلسله مکاتباتش دراخیر سال های ۱۹۶۰ از ملک فیصل تقاضا نمود تا در عربستان سعودی به مفهوم ارزش های فرهنگی غربی اصلاحات بیاورد. او نوشت: «برادرم، خواهش می‌کنم مدرن سازی کنید! مکاتب را در کشور تان افتتاح نمائید! مکتب های مختلط برای پسران و دختران بسازید! اجازه بدهید زنان دامن کوتاه بپوشند. به دیسکوها اجازه بدهید. در غیر آن من تضمین نمی‌توانم که شما بر تخت تان باقی بمانید.» ملک فیصل پاسخ داد: «اعلیحضرتا، من از مشورت شما قدردانی می‌کنم. اجازه است که به شما تذکار نمائیم که شما پادشاه فرانسه نیستید. شما در کاخ الیزه نیستید، شما در ایران استید. مردم شما ۹۰ درصد مسلمان اند. لطفاً این را فراموش نکنید.»
این تنش ها بین دو کشور هنگامی کسب وخامت نمود که ریچارد نیکسن رئیس جمهور ایالات متحد امریکا در سال های ۱۹۷۰ با استراتیژی دو ستونی اش سیاستی را دنبال کرد که به رژیم شاه ایران حمایت مادی پیشکش نماید و درعین زمان یک رابطه استراتژیک با ریاض برقرار کند.
چرخش انقلابی
انقلاب ۱۹۷۹ ایران به رهبری آیت الله خمینی منجر به سرنگونی شاه شد و اساس روابط بین جمهوری اسلامی ایران را که مذهب شیعه در آن مسلط است با نظام پادشاهی عربستان سعودی تغییر داد. از نگاه عربستان سعودی این انقلاب اسلامی تلاشی بود که آن ها را در منطقه سرنگون کند و انقلابش را به سائر کشورهای خلیج صادر نماید. بین سال های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۸ که عراق و ایران در حال جنگ بودند، عربستان سعودی همراه با ایالات متحد امریکا از رژیم صدام حسین در عراق حمایت می کرد و حتی تاکید می نمودند که سائر کشورهای خلیج نیز از بغداد حمایت کنند.
درسال ۱۹۸۷ بعد از زد و خورد های خشونت بار بین زایران شیعه و نیروهای امنیتی عربستان سعودی درمکه، که در نتیجه آن بیش از ۴۰۰ نفر جان باختند، خمینی مقامات رهبری کننده پادشاهی عربستان سعودی را با عنوان «وهابی های پست و ملحد» محکوم کرد. این رویداد اعتراضاتی را در تهران برانگیخت که منجر به بازرسی سفارت عربستان سعودی شد. ریاض روابط دیپلوماتیک اش را با تهران قطع کرد. بعد از پایان جنگ ایران و عراق، هردو کشور به نزدیکی محتاطانه با همدیگر شروع کردند. در دهه بعدی اش، با دیدار محمد خاتمی رئیس جمهور ایران در سال ۱۹۹۹ از ریاض، سران دو کشور با هم ملاقات نمودند.
توافق با ایران همه چیز را تغییر داد
غرب بعد از انقلاب اسلامی آغاز به آن کرد که ایران را به مثابه یک تهدید بالقوه برای امنیت منطقه ئی و جهانی اش بشمارد، به ویژه به دلیل بلند پروازی تهران برای دست یابی به انرژی هسته ئی. تشنجات دوامدار در سال ۲۰۰۶ منجر به آن شد که شورای امنیت ملل متحد ایران را به دلیل خودداری اش از متوقف گردانیدن فوری غنی سازی یورانیوم، ضمن قطعنامه ای محکوم کرد. از جانب دیگر عربستان سعودی، در سرتاسر سال های ۲۰۰۰ بازهم حمایت چشمگیر ایالات متحد امریکا را کسب نمود و به حیث ضمانت کننده منافع ایالات متحد امریکا در منطقه باقی ماند.
توافق هسته ئی سال ۲۰۱۵ با ایران که قرار است مانع دسترسی تهران به سلاح هسته ئی شود و در نتیجه آن وعده خفیف گردانیدن تحریم های اقتصادی علیه این کشور، یک نقطه عطف بود. این توافق برای عربستان سعودی یک خطر بود. این کشور تهدید می شد که سلطه منطقه ئی اش تضعیف شود، زیرا جامعه بین المللی در ایران اکنون از زاویه فرصت های اقتصادی و یک منبع نفتی جدید می نگریستند.
پیش از این قرارداد و بلافاصه پس از آن، عربستان سعودی چندین عملیات را به راه انداخت تا منافع ایران را در مجموع منطقه تهدید نماید. در یمن عربستان جنگ علیه شورشیان مورد حمایت ایران را ادامه می دهد، در سوریه از گروه های اسلامی علیه حکومت حمایت می کند. اعدام چندین نفر از اعضای جماعت شیعه عربستان سعودی از جمله نمرالنمر روحانی برجسته در ماه جنوری ۲۰۱۶، که منجر به تظاهرات خشونت بار در تهران شد و در آن تظاهر کنندگان سفارت عربستان سعودی را به آتش کشیدند، از این جمله می باشند. این آغاز یک دور تازه یخبندان در روابط دو کشور بود.
لیویس زاندرس/رر. ص ا.