شهنواز تني، شماره 14
آقاي تني از حربي پوهنتون يا دانشگاه نظامي فارغ شده، و در 1353 مهارتها و تحصيلات نظامي را از شوروي سابق کسب کرده است. وي که خود را از فعالان انتقال ثور 1357 معرفي ميکند، عضو کميتهي مرکزي حزب دموکراتيک خلق افغانستان بوده است. وي در حکومت دموکراتيک خلق افغانستان، در سمتهاي قوماندان قطعهي کوماندو، رييس دفاع زون شمال، رييس دفاع و قوماندان عسکري در هرات، قوماندان قول اردو، لوي درستيزوال و نيز وزير دفاع، فعاليت کرده است. نثار احمد سليمي و محمد جان پامير، معاونان وي ميباشند.
در سلسله برنامههاي گفتگو با نامزدان، اين بار گفتگويي داريم با آقاي شهنواز تني.
دويچه وله: آقاي تني با سپاس از شما، در بخش امنيت، شما چه برنامهاي براي بهتر شدن اوضاع امنيتي داريد؟
تني: قبل از همه از شما تشکر ميکنم. همچنان احترامات خود را براي کساني که صدايم را ميشنوند، تقديم ميکنم. پروگرام (برنامه)هايي داريم؛ اگر مردم افغانستان راي بدهند، جمهور رييس\{رييس جمهور\} شوم، من ميخواهم که نظام را تقويت کنم. به خاطر تقويت نظام من لازم ميبينم که سيستمهاي بنيادي نظام جمهوري در افغانستان از قبيل سيستم سياسي، اقتصادي، دفاعي و معنوي تقويت پيدا کنند که مشکلات موجوده در افغانستان کم شوند و بالاخره از بين برده شوند.
دويچه وله: در رابطه به مسايل امنيتي، نظر شما در مورد حضور سربازان خارجي در افغانستان چيست و به نظر شما اين سربازان چه زماني بايد افغانستان را ترک بگويند؟
تني: گرچه موجوديت نيروهاي مسلح کشورهاي ايتلاف در افغانستان مطابق توافقات بن جرمني يک ضرورت موقتي دانسته ميشود، ولي تا جايي که به همه معلوم است، موجوديت قوتهاي مسلح بينالمللي در افغانستان با ذهن مردم افغانستان مطابقت ندارد. دوم اين که تلفات و ضايعات زياد دارند، مصرف شان زياد است، بدنامي است در برابر نيروهاي مسلح کشورما. بنابراين، من لازم ميبينم که سر قوتهاي مسلح کشور ما تکيه شود، اعتماد شود. اينها براي جنگ آماده شوند و قوتهاي مسلح بينالمللي بالاخره از افغانستان، شرايطي آماده شود، که برآيند.
دويچه وله: در مورد مذاکره با مخالفان مسلح دولت از جمله با طالبان چه فکر ميکنيد؟
تني: تا جايي که به همه معلوم است، جنگ و منازعه راه حل نيست و تجارت افغانستان هم نشان داده که به تنهايي هيچ کس نتوانسته که مشکلات کشور خود را حل و فصل بسازند. من به اين نظر هستم که همهي مردم افغانستان اتحاد و اتفاق پيدا بکنند، بدون استثنا. مشکلات کشور را همهي مردم يکجاي حل و فصل بسازند. بنابراين، من لازم مي بينم که مصالحه در افغانستان صورت بگيرد، با مخالفين دولت فعلي افغانستان مذاکرات دوام داده شود و سوم اين است که همهي مردم افغانستان حق زندگي کردن و خدمت کردن را براي افغانستان پيدا بکنند. بنابراين، من لازم ميبينم که مذاکرات شود با مخالفين دولت و حق آنها هم داده شود، در نظر گرفته شود تا يکجاي مردم افغانستان کشور خود را آباد بسازند.
دويچه وله: چگونه ميخواهيد اوضاع اقتصادي افغانستان را بهتر بسازيد، بهطور مثال در بخشهاي زراعت و يا صنعت؟
تني: من ميخواهم که تغييرات اقتصادي در افغانستان بهوجود بيايد، و سکتور(بخش) اقتصادي در کشور تقويت شود، تا که سطح زندگي مردم افغانستان بلند برده شود. و براي اين کار، بهتر خواهد بود که از امکانات داخلي و خارجي طور عادلانه و قانوني به نفع افغانستان استفاده شود و همزمان سکتور(بخش) خصوصي و دولتي تقويت و کنترول شود. براي اين کار، همچنان من ميخواهم براي اين که افغانستان متکي به خود شود، بهتر خواهد بود که از معدنيات(معادن) و امکانات طبيعي که در افغانستان موجود است، استفادهي درست شود. همچنان امور زراعتي نهتنها نيرومند شود، که عصري شود. به سيستم مالداري توجه شود. همچنان به مسايل مخابرات و مواصلات و فوايد عامه توجه شود. در کشور به تجارت، امور تجارتي و همچنان صنايع توجه شود. سرمايهگذاري خصوصي جلب شود. شرايط خوب براي شان آماده شود. در پهلوي اين، مصارف بيجاي و بيمورد کم ساخته شود، از مصارف لوکس جلوگيري به عمل بيايد.
دويچه وله: خطوط اساسي سياست خارجي شما بر اساس کدام معيارها در مقابل کشورهاي همسايه و ساير کشورهاي جهان تعيين خواهد شد؟
تني: من به اين نظر هستم و ميخواهم که افغانستان با همه کشورهاي جهاني، کشورهاي اسلامي، طور خاص با کشورهاي همسايه، مناسبات نيک و دوستانهي متقابله داشته باشند، به منافع يکيديگر احترام شوند. من ميخواهم که افغانستان قبل از همه، در راس دولت جمهوري افغانستان، مشکلات فعلي را در افغانستان حل و فصل بسازند، کم بسازند. خانهي خود را خانهي مشترک مردم افغانستان بسازند. عوض اين که گله ميکنند، تهمت ميکنند سر همسايهها و بيگانه، وظيفهي ما مردم افغانستان است که خانهي خود را بسازيم. همچنان از کشورهاي همسايه و کشورهاي جهان من ميخواهم، خدا وسع چه قدر ميتوانند، عوض اين که مداخلهي بيمورد ميکنند، به ما کمک کنند، در بازساي کشور به ما کمک بکنند. در پهلوي اين، من از کشورهاي بزرگ جهاني، ملل متحد و کشورهاي ايتلاف ميخواهم که درست هماهنگي بکنند، رهبري بکنند، تشريک مساعي را درست ترتيب و تنظيم بکنند، تا که مشکلات افغانستان با کشورهاي کمتر ساخته شود و همچنان من به اين نظر هستم که سرحدات افغانستان مسدود شود و قدرت دولتي در افغانستان تحکيم پيدا کند و مشورهي مردم طور خاص در سرحدات کشورهاي هسمايه با افغانستان، يکجاي کار شود.
دويچه وله: آقاي تني از مسدود ساختن سرحدات ياد کرديد، چه موقف و برنامه براي حل معضله "خط ديورند" داريد؟
تني: شما ميفهميد که اين خط ديورند که در زمان قديم، در زمان انگريزها و در زمان حکومت امير عبدالرحمن خان توافقات صورت گرفته و طور خاص سر مردم افغانستان و پشتونها، اينها را به دو حصه تقسيم کردند، يک قسمت شان در افغانستان زندگي ميکنند، يک قسمت در پاکستان زندگي ميکنند. کنترول اين لين (خط) بسيار مشکل است فعلاً براي هر دو کشور، طور خاص از لحاظ مسايل امنيتي و جلوگيري از قاچاق مواد مخدره و امور غيرقانوني، مشکلاتي را به باور آورده. مگر من به اين نظر هستم مثلي که پيشتر عرض کردم افغانستان خيلي مشکلات دارد و مردم افغانستان به نظر من بهتر خواهد بود، اولين وظيفهي شان اين خواهد بود که مشکلات خود را حل و فصل بسازند و کشور خود را جور کنند، بعد از آن اين خواست مردم است که مردم چه ميخواهند، چه رقم حکومت ميخواهند در آينده. اين را باز زمان آينده به اين سوال جواب خواهد داد.
دويچه وله: تعريف شما از آزادي بيان و مطبوعات چه است و چگونه مي خواهيد از اين دو ارزش اساسي مردم سالاري دفاع کنيد؟
تني: من به اين نظر هستم که براي اين که يک کشور ترقي بکند و اقدامهاي دموکراتيک در افغانستان بهوجود بيايد، حق و عدالت به جاي شود، بهتر خواهد بود که آزادي بيان و مطبوعات موجود باشد. همچنان من به اين نظر هستم که براي اين که در افغانستان جنگ خاتمه پيدا کند، توطيه و دسيسه از بين برده شود، مداخله از بين برده شود، مشکلات و غيره مسايل ازبين برده شود، بهتر خواهد بود که مطبوعات آزادي داشته باشد و آزادي بيان موجود باشد و همچنان اين فايدهي ديگري هم دارد؛ هرچهقدر آزادي بيان و مطبوعات باشد در کشور، به همان اندازه مشکلات کم ميشود. يکي ديگر، احزاب سياسي و همچنان مسايل دولتي تکميل مي شود، حقيقت جاي خود را پيدا ميکند و اصلاحات بهوجود ميآيد. بنابراين، من به اين عقيده هستم که گرچه در افغانستان آزادي موجود است و من ميخواهم که تقويت پيدا کند و انکشافات به وجود بيايد به نفع آزادي بيان و مطبوعات. خلاصه اين تقويت شود و اين در پروگرامم (برنامه) موجود است و من اگر به قدرت رسيدم، اين را بيشتر تقويت خواهد کردم.
دويچه وله: تعريف شما از برابري حقوق زن و مرد چه است وچگونه مي خواهيد زنان و مردان افغانستان را از حقوق مساوي برخوردار بسازيد؟
تني: به شما معلوم است که در افغانستان نصف نفوس جامعهي افغاني را زنان تشکيل ميدهند، بنابراين زنان حق دارند که در پهلوي مردان يکجاي تعليم بکنند، کار بکنند. من به اين نظر هستم که زنان افغانستان در پهلوي مردان افغانستان برابر حقوق داشته باشند، مقام باوقار داشته باشند. بنابراين، براي آزادي زنان بايد کار شود تا که زنان افغانستان مورال(روحيه) بلند روحي پيدا بکنند، مکلفيت و رسالت خود را در کشور به حسن صورت انجام بدهند. براي اين کار، من به اين نظر هستم که زنان افغانستان به تعليم خوب مجهز شوند تا که شعور شان بلند برده شود و از حقوق شان دفاع کرده بتوانند.
دويچه وله: تعريف شما از وحدت ملي چه است و چگونه مي خواهيد براي تمام باشندگان افغانستان احساس اين را بدهيد که واقعا ً برخورد يکسان با آنها صورت مي گيرد؟
تني: شما ميفهميد که وحدت ملي روابط هميشگي اقتصادي، فرهنگي، زباني، مذهبي و اهداف عمومي کشور را در بر مي گيرند و در نتيجهي آن وحدت ملي بهوجود ميآيد يا به عبارهي ديگر تعريف وحدت ملي را تکميل ميکند. بنابراين، با در نظرداشت همين تعريف وحدت ملي، من ميخواهم که در افغانستان وحدت ملي به طور واقعياش تامين شود. براي اين که وحدت ملي تامين شود، استعداد هر فرد افغاني در نظر گرفته شود، حق شان داده شود. در مسايل بازسازي از هر لحاظ، يعني به حساب تمام سيستمهايي چه سياسي باشد، اقتصادي باشد، چه فرهنگي باشد، چه نيروهاي مسلح باشد، آنها در حکومت در ساختارهاي دولتي سهم داشته باشد، حقوق شان بهجاي شود و به انکشاف متوازن کشور توجه شود. همچنان از هر قسم تعصباتي که باشد در سطح کشور، چه لساني باشد، چه مذهبي باشد، چه سمتي باشد و چه از هر لحاظ ديگري باشد، جلو آن گرفته شود و برضد آن کار شود و باز يک بار ديگر تکرار مي کنم که چيزي امکاناتي که در داخل کشور است و از خارجي کمکهايي که ميرسد، از هر لحاظ بايد طور متوازن و از لحاظ تعدد (اقوام) در نظرگرفته شود، حق شان در نظر گرفته شود، بيعدالتي نشود و به تمام کشور توجه شود و به انکشاف يکسان توجه شود.
دويچه وله: تعريف شما از حفظ ميحط زيست و انکشاف دوامدار چه است و چگونه مي خواهيد که افغانها را براي حفظ بيشتر ميحط زيست تشويق کنيد؟
تني: شما ميفهميد که افغانستان يک کشور زراعتي و کوهستاني است. در اينجا جنگلات است، زراعت است و همچنان قسمتهاي شهري هم دارد. در درجهي اول، در جاهاييکه جنگل است، بايد تدابير خوب گرفته شود. جنگلات بايد حفظ و مراقبت شود. از آنها درست در داخل کشور استفاده شود نه اين که به بيرون به طور قاچاق برده شود. همچنان در مناطق شهري ومحلات مسکوني هم توجه شود. به صفايي و ترتيب و تنظيم بايد توجه شود.يک نظر ديگر من دارم، براي اين که به محل زيست خوب توجه شود، بايد از همان تعميرهايي که قبلاً به نام مکروريان ساخته ميشد، از همان ساختمانها پروژه ها ترتيب شود در افغانستان. خيلي کمک ميکند. عوض اين که فعلاً شما ميبينيد ساختمانهاي يک منزله ساخته ميشود و خيلي مشکلات را از لحاظ تنظيف و صفايي و آب و هوا و برق و غير مشکلاتي را براي مردم به بار آورده. بنابراين، اگر به آن سيستم قبلي مراجعه شود، توجه شود، به نظر من بهتر خواهد بود.
گفتگوکننده : عارف فرهمند
ويراستار: ياسر