پاکستان، هنوز تحت الشعاع مرگ بی نظیر بوتو

فاروق حمید خان، تحلیلگر سیاسی پاکستان به این باور است که خلای رهبری پس از مرگ بی نظیر بوتو هنوز هم پر نشده است. پنج سال پیش، به تأریخ 27 دسمبر 2007، بی نظیر بوتو، پس از یک همایش انتخاباتی، در نتیجۀ یک حملۀ انتحاری در شهر راولپندی پاکستان به قتل رسید. این قضیه، که دسیسه های زیادی در پشت آن نهفته است، تا امروز هم به صورت کامل واضح نشده است. یک کمیسیون تحقیق سازمان ملل متحد تنها شفافیت اندکی در این قضیه به دست آورده است. حزب حاکم مردم پاکستان متهم می شود که تحقیق قضیۀ قتل رییس پیشین این حزب را به اندازۀ کافی و قاطعانه به پیش نبرده است.

بوتو، اولین و یگانه نخست وزیر زن در پاکستان از نخبگان ممتاز عرصۀ سیاسی این کشور به شمار می رفت. پدرش ذوالفقار علی بوتو رییس جمهور و نخست وزیر در سال های 1970، یکی از مهمترین سیاستمداران در طول تأریخ پاکستان بود. او در سال 1979، در زمان دیکتاتوری نظامی جنرال محمد ضیاءالحق اعدام شد.

عدم حمایت از سوی قدرت های محلی

انتقاد بی نظیر بوتو از ضیاءالحق شهرت بین المللی و یک پیروزی در انتخابات سال 1988 را به این زن سیاستمدار به ارمغان آورد. حسن عسکری رضوی، تحلیلگر سیاسی، در مصاحبه ای با دویچه وله گفت: "بوتو یک نیروی قوی جاذبه در حزب خود و در بیرون از آن داشت". این تحلیلگر یقین دارد که مخالفان بوتو نیز این واقعیت را پذیرفته بودند. بی نظیر بوتو پاکستان را در عرصۀ بین المللی تبارز داد. هیچ پاکستانی دیگری نتوانسته است مانند بی نظیر تا این حد در سطح جهانی شناخته شود.

جذابیت شخصی بی نظیر، مبارزه اش در برابر دیکتاتور نظامی و شهرت اش به عنوان "دختر یک شهید" او را به پیروزی های انتخاباتی رساند. اما در هردو دورۀ مأموریت اش به عنوان نخست وزیر پاکستان (1988 تا 1990 و 1993 تا 1996) از حمایت قدرت های محلی بهره مند نبود. بی نظیر، پس از متهم شدن به فساد اداری، در سال 1998 پاکستان را ترک کرد و در دوبی اقامت گزید.

در سال 2007 میلادی پرویز مشرف، رییس جمهور آن زمان پاکستان یک فرمان مورد اختلاف را در رابطه با آشتی ملی صادر کرد. او به این ترتیب همه سیاستمداران و بوروکرات های را که به فساد اداری متهم بودند، مورد عفو قرار داد و در نتیجه راه را برای برگشت بی نظیر بوتو به پاکستان هموار کرد.

هرچند قانون اساسی پاکستان اجازه نمی دهد کسی برای سومین بار در رأس حکومت قرار بگیرد، با آنهم در آن زمان بحث های زیادی وجود داشت که گویا حزب مردم پاکستان با حزب مسلم لیگ، تحت رهبری نواز شریف، ایتلافی را خواهند ساخت و بی نظیر بوتو را یک بار دیگر به عنوان نامزد نخست وزیری پیشنهاد خواهند کرد.

بحران رهبری هنوز پابرجاست

قتل بوتو بسیار زود وضعیت سیاسی در پاکستان را دگرگون ساخت. حزب مردم پاکستان، که علاقمندی زیادی را به خود جلب کرد، در انتخابات پیروز گردید، و آصف علی زرداری، همسر بی نظیر بوتو، رییس جمهور پاکستان شد.

به قول رضوی، کارشناس امور پاکستان، مرگ بی نظیر بوتو دو نتیجه گیری را در پی داشت: "مردم آموختند که افراط گرایی تهدیدی برای کشور شان است و این را که از دموکراسی باید حمایت کنند". اما تأثیر منفی آن این است که مرگ بی نظیر بحرانی را در سطح رهبری حزب سبب شد، بحرانی که تا امروز هم رفع نشده است.

زرداری، که پیوسته به فساد اداری متهم می شود، رهبری حزب را با پسر خود، بلاول بوتو زرداری، به دوش گرفته است. اما نه زرداری و نه پسرش بلاول تا حال واقعاً توانسته اند از بحران ناشی از مرگ بی نظیر بیرون بروند.